Fota: AP Photo / Michal Dyjuk
Polšča. «Iści možna ŭ škołu ŭ tym, što jość, volny styl u adzieńni»
Siamja Elviry pierajechała ŭ Varšavu hod tamu. Starejšy syn — jamu 16 hadoŭ — pastupiŭ u varšaŭski licej. Małodšy pajšoŭ u miascovuju škołu ŭ čaćviorty kłas.
«Starejšy skončyŭ 9 kłasaŭ u Biełarusi. Tut vučacca 12 kłasaŭ.
Składana jamu było z movaj. Mnie navat strašna było hladzieć na padručniki, bo nie razumieła ničoha, što na ich napisana. Ale za hod syn dobra zasvoiŭ polskuju, dzieci chutka schoplivajuć movy.
Zaniatki pačynajucca rana, niekatoryja a 7-j ranicy. Kali ŭ minułym hodzie było dystancyjnaje navučańnie, to jon radavaŭsia, što nie treba źbiracca ŭ škołu», — raskazvaje Elvira.
Žančyna kaža, što joj było niazvykła na pieršym baćkoŭskim schodzie. Jon vielmi adroźnivajecca ad taho, jaki pravodzicca ŭ biełaruskaj škole.
«Nam razdali papierki z adznakami dziciaci, nie jak u Biełarusi — žurnał z adznakami ŭsich, — uspaminaje jana. — Syn raskazvaŭ, što jany ab paśpiachovaści adno adnaho taksama nie viedajuć, adznaki paviedamlajucca tolki indyvidualna. Heta mianie navat spačatku nie vielmi zadavalniała, bo ja nie mahła zrazumieć, na jakim uzroŭni jon u paraŭnańni ź inšymi.
Na samim schodzie abmiarkoŭvajuć nie vučobu, a, naprykład, pajezdki kłasa. Heta było niazvykła. U Biełarusi tam išła havorka tolki pra vučobu i zbor hrošaj na niešta ŭ škołu.
Tut vielmi redka mohuć paprasić niešta nabyć dla dziaciej. I heta nie tak, što addaješ najaŭnymi nastaŭniku — usio praz bank. Sumu, jakuju ty chočaš pieraličyć, vybiraješ sam».
Abiedy ŭ škole i ŭ licei płatnyja. U starejšaha syna adzin abied kaštuje 15 złotych (7,65 rubla), u małodšaha — 7 (3,57 rubla).
«U małodšaha ŭ škole ŭvohule samaabsłuhoŭvańnie, dzieci biaruć usio, što jany chočuć i kolki chočuć.
Mnie padajecca, što ŭ paraŭnańni ź biełaruskaj stałovaj u škole ŭ Polščy charčavańnie lepšaje, pravilna składzienaje. Šmat zielaniny, mienš krup, chleba», — ličyć Elvira.
Ilustracyjny zdymak
Ciažka z vyvučeńniem movy było małodšamu synu Elviry. Ale praz hod jon samastojna staŭ pisać sačynieńni pa-polsku.
«Tut nie vitajecca, kab baćki aktyŭna ŭdzielničali ŭ navučańni dziaciej. Nichto nie łaje baćkoŭ, što jany nie dahladzieli ci nie prakantralavali.
U Biełarusi nastaŭniki ŭvieś čas prahavorvali, što my pavinny hladzieć, jak dzicia ŭsio robić. Pamiataju, što na baćkoŭskich schodach usie mamy viedali, na jakoj staroncy padručnika zaraz dzicia. Tut takoje praniknieńnie baćkoŭ nie patrabujecca», — raskazvaje jana.
Padčas dystancyjnaha navučańnia žančyna ŭbačyła, jak nastaŭniki reahujuć na niapravilnyja adkazy dziaciej na zaniatkach.
«Čuła, jak adkazvała adna dziaŭčynka, zusim niapravilna, ale nastaŭnik nie pierabivaje. U kancy jon skazaŭ, što «tvajo mierkavańnie cikavaje, ale davaj pasłuchajem kahości jašče».
Mnie heta spadabałasia, bo atrymlivajecca, što dzieci nie bajacca adkazvać. Ale časam heta navat było sa znakam minus. Nastaŭnik zadaje pytańnie, i vykazvacca pačynajuć usio adnačasova. U Biełarusi b jon stuknuŭ kułakom pa stale i pačaŭ by kryčać. Tut takoha niama.
Chatniaje zadańnie dajuć, ale ja zaŭvažaju, što jano nie takoje, jak u Biełarusi. Tam jaho treba było rabić uvieś viečar, i jašče ŭsia siamja ŭ hetym dapamahaje. Tut dzieci robiać chutka», — raskazvaje žančyna.
U samym pačatku navučańnia i ŭ starejšaha, i małodšaha było źnižeńnie paśpiachovaści z-za novaj movy i niedachopu papiarednich viedaŭ.
«Nastaŭniki absalutna nie nahniatali, nie turbavalisia. U starejšaha kiraŭnica navat pra heta papiaredziła i skazała, jak vypravić adznaki, što padciahnuć.
Pytałasia ŭ dziaciej, ci škadujuć jany ab pierajeździe. Skazali, što nie, im u polskaj škole padabajecca. Ale dla mianie hety adkaz byŭ dziŭny. U tym płanie, što jany nie skazali ab mahčymaściach, ab žyćci ŭ Jeŭropie, a ab škole mienavita», — tłumačyć jana.
U Biełarusi Elvira pačynała adkładać hrošy na toje, kab sabrać dziaciej ŭ škołu jašče letam.
«U Biełarusi da pieršaha vieraśnia zaŭsiody byli niejkija surjoznyja ŭkładańni, — tłumačyć jana. — Tut va ŭsich pytałasia, kudy biehčy kuplać, a mnie adkazvali, što nikudy. Iści možna ŭ škołu ŭ tym, što jość, volny styl u adzieńni.
Kupili kanctavary starejšamu, a małodšamu padaryli zaplečnik z naboram ručak, ałoŭkaŭ. Kazaŭ, što takija davali tolki novieńkim».
Ź niezvyčajnych pradmietaŭ u polskaj škole — relihija (sa zhody baćkoŭ) i žyćcio ŭ siamji.
Na pradmiecie «Žyćcio ŭ siamji» vyvučajuć viadzieńnie pobytu, radavod, finansy, fizijałohiju. U 4 kłasie ŭ padručniku była tema ab pałavych adnosinach, ab naradžeńni dziaciej», — raskazvaje žančyna.
Litva. «Dyrektarka padaryła pajezdku ŭ kino»
Syn Hanny ŭ Biełarusi skončyŭ pieršy kłas. U listapadzie 2020-ha siamja pierajechała žyć ŭ Vilniu. Tam chłopčyk pajšoŭ u škołu z mastackim uchiłam, a paśla pierajšoŭ u inšuju.
«Kali ŭ nastupnym hodzie nie vierniemsia ŭ Biełaruś, to pojdzie tut u treciuju škołu, u starejšyja kłasy. Addavali ŭ ruskamoŭnuju, bo ź litoŭskaj jamu było b ciažka. Jak vučycca biez movy?
Kali jon pajšoŭ u škołu ŭ Litvie, skazaŭ, što vielmi padabajecca, na jaho nichto nie kryčyć. U Biełarusi, na žal, nastaŭnica pavyšała hołas, hruba razmaŭlała. Niekalki razoŭ čuła heta. U vočy miła ŭśmichajecca, a pa faktu voś tak», — raskazvaje Hanna.
Hanna kaža, što ŭ litoŭskaj škole da dziaciej prysłuchoŭvajucca.
Kali ŭźniknie niejki kanflikt z nastaŭnikam, zaŭsiody možna źviarnucca da dyrektarki. I jon budzie vyrašany.
«Niejak syn paskardziŭsia na vychavalnicu z hrupy padoŭžanaha dnia. Dzicia hulała, vypadkova trapiła miačykam u dziaŭčynku, padbiehła da jaje, paprasiła prabačeńnia. Vychavacielka daviała jaho da śloz. Paśla ja patelefanavała dyrektarcy, patłumačyła, što liču takija pavodziny piedahoha nieprymalnymi. Bolš jana nie pracavała ŭ hetaj hrupie. Mnie vielmi padabajecca, što tut dzieci abaronieny», — tłumačyć jana.
Hanna adznačaje, što ŭ litoŭskaj škole dla dziaciej nastaŭniki ładziać šmat aktyŭnaściej.
«Naprykład, niejak jany chadzili piačy pierniki, u teatr, u muziej, — pieraličvaje jana. — Baćki heta apłočvajuć, ale byvaje časam ad škoły niešta. Naprykład, dyrektarka padaryła pajezdku ŭ kino.
Syn, jak i ŭsie dzieci, krychu lanivy. Nie zaŭždy jamu padabajecca vučycca. Dla jaho važniejšyja znosiny. Ale ja baču, što jon lohka chodzić u škołu, nie stresuje. U cełym tut usio pa-inšamu, nie jak u biełaruskaj škole».
fota AP Photo / Michal Dyjuk
Litoŭskuju movu syn Hanny vučyć u škole. Jana kaža, što z movaj chłopcu niaprosta.
«Niama ŭ jaho schilnaści da moŭ, ale dumaju, što prosta pakul treba čas, — tłumačyć Hanna. — Chatniaje zadańnie jość, ale jaho jon bolš imkniecca rabić u škole. Tata doma jamu ŭ asnoŭnym dapamahaje z anhlijskaj. Darečy, ź niezvyčajnych pradmietaŭ u ich jość etyka».
Abied u litoŭskaj škole kaštuje kala 3 jeŭra (7,30 rubla), śniadanak — 1,50 (3,65 rubla). «U ich jość branzalety z asabistym rachunkam, na jaki my kładziem hrošy. Syn prychodzić u stałovuju, prabivaje pa im. Padručniki biaspłatnyja, a sšytki, kanctavary dakuplajem. Ale tut na dzicia, navat i niehramadzianam paśla atrymańnia VNŽ, dajecca štomiesiačnaja materyjalnaja dapamoha — 80 jeŭra (194 rubli). Jakraz na apłatu charčavańnia ŭ škole chapaje», — raskazvaje jana.
Styl adździeńnia ŭ litoŭskaj škole volny. Syn Hanny chodzić u džynsach, majcy i kofcie.
«U minułaj škole prasili nasić pryhłušanyja kolery, a ŭ hetaj ničoha nie patrabujuć, — kaža jana. —
U cełym mnie vielmi padabajecca, što tut niama niejkaj strohaj ideałohii, marazmu, palityzavanych hutarak, jaki zaraz jość u biełaruskich škołach. Heta prosta miesca, dzie dzicia vučycca, ź jaho nie robiać jašče adnu šrubku dziaržavy».
Łatvija. «Atrymlivajecca 1,15 jeŭra za abied»
Kaciaryna (imia źmieniena) addała svajho starejšaha syna ŭ miascovuju škołu ŭ Ryzie ŭ vieraśni 2021-ha. Jamu 13 hadoŭ.
«Spačatku było składana z movaj, ale praz paŭhoda starejšy syn pačaŭ razmaŭlać na łatyšskaj davoli dobra. Z hramatykaj, praŭda, jość jašče prablemy.
Małodšy, jamu 6 hadoŭ, pajšoŭ u pieršy kłas u hetym hodzie, jość prablemy, što jon nie razmaŭlaje tam na łatyšskaj, chacia zajmaŭsia na kursach, jak i starejšy.
Taksama ŭ škole jość prahrama adaptacyi, indyvidualnyja zaniatki dva razy na tydzień dla dzieciej ź inšych krain», — raskazvaje žančyna.
Hałoŭnaje adroźnieńnie ad biełaruskaj škoły, pa mierkavańni Kaciaryny, — bolš svabody.
Ilustracyjny zdymak
«Možna chadzić u tym, u čym chočaš, — kaža jana. — Uvohule ŭsio stała značna spakajniej. U biełaruskaj škole za kožnuju pravinnaść adpraŭlali da dyrektara, byli pastajannyja pretenzii. Tut takich prablem u nas niama.
Pamiataju, jak jašče ŭ łatyšskim sadku, kudy syn chadziŭ hod da škoły, jon sam kazaŭ vychavacielcy, što ŭ jaho niešta niepryhoža atrymlivajecca, a tyja naadvarot jaho pierakonvali, što ŭ jaho ŭsio cudoŭna».
U małodšych kłasach u Łatvii jość dva pradmiety na vybar — etyka abo relihija.
«U starejšaha źjaviŭsia ciapier pradmiet, jaki źviazany z ekanomikaj, jość abaviazkovy urok pa teatry, — pieraličvaje Kaciaryna. —
Z adroźnieńniaŭ ad biełaruskaj škoły: usie vykładčyki dajuć vypraŭlać adznaki. Kali ty niezadavoleny, možna padyjści da nastaŭnika, padrychtavacca pa hetaj temie i adkazać lepš. I jašče nichto nie bačyć adznaki ŭsich dziaciej. Jość mabilnaje prykładańnie, dzie možna pahladzieć paśpiachovaść svaich, rejtynh».
Žančyna zaŭvažyła, što tut u škole bolšaść nastaŭnikaŭ — mužčyny.
«Kłasny kiraŭnik u starejšaha — nastaŭnik pa fizkultury. Jon šmat čaho robić dla dziaciej, ładzić aktyŭnaści roznyja. I kali ich adniekul adpuskaje, to prosić baćkoŭ adpisacca potym, ci dajšoŭ dadomu.
Taksama adna z asablivaściej: baćkoŭ nie ličać adkaznymi za pavodziny dziciaci. Nichto nie kaža, što, naprykład, vaš syn drenna vučycca i vy pavinny niešta z hetym zrabić. Kali jość niejkija prablemy, tut nie vyklikajuć baćkoŭ, a razmaŭlajuć sami ź dzicia», — tłumačyć jana.
Da pieršaha kastryčnika hetaha hoda abiedy ŭ škole, dzie vučacca dzieci Kaciaryny, byli biaspłatnyja. Ciapier možna apłočvać dla starejšych kłasaŭ pałovu ad ahulnaj sumy. Ale heta pa žadańni.
«Atrymlivajecca 1,15 jeŭra (2,80 rubloŭ) u dzień. Ale heta nieabaviazkova, možna admovicca. Hrošy, kaniečnie, na ramont ci na špalery nie treba zdavać.
Źbirać dzicia niejak surjozna ŭ škołu mnie taksama nie treba było. Adździeńnie nie treba dziełavoha stylu. Tolki kanctavary nabyli.
Chatniaje zadańnie jość, ale jano maleńkaje. Uvohule praviła, što kali vykonvaješ usio ŭ škole, to doma ničoha nie treba rabić», — padsumoŭvaje jana.
Čytajcie taksama:
Ministr adukacyi: Bolš za 90 pracentaŭ vučniaŭ pryvatnych škoł pierajšli ŭ dziaržaŭnyja
U Vilni adkryłasia biełaruskamoŭnaja škoła niefarmalnaj adukacyi. Što prapanoŭvajuć?
«Z-za admovy naviedvać fakultatyŭ pra vajnu vyklikali ŭ škołu, pahražali prablemami»
