Nieabchodnaść być uklučanym u dziaržaŭny rejestr dla praviadzieńnia kulturnych mierapryjemstvaŭ — nie adzinaje novaŭviadzieńnie ŭ Kodeksie ab kultury. Razabrali asnoŭnyja aphrejdy, jakija ekśpierty nazyvajuć represiŭnymi i apisvajuć jak zabaronu na prafiesiju.
«Infarmacyju pra ŭdzielnikaŭ mierapryjemstva mohuć zapytać u orhanaŭ unutranych spraŭ, dziaržaŭnaj biaśpieki»
Kodeks ab kultury papiaredniaj viersii (2016 hoda) taksama krytykavaŭsia kulturnymi rabotnikami. Mienavita ź jaho vyraśli «hastrolki» i mastackija kamisii, jakija vyznačali «nizki mastacki ŭzrovień», na padstavie čaho mahli admović u pravie na vystup lubomu artystu (na spravie atrymlivałasia, što ŭ hastrolnych paśviedčańniach čaściakom admaŭlali z palityčnych pryčyn).
Zasnavalnik Tuzinfm.by Ciarhiej Budkin, jaki ciapier źjaŭlajecca kiraŭnikom Biełaruskaj rady kultury, raskazvaje, jak u 2017 hodzie vykryŭ schiemu cenzury mastackich kamisij, dziakujučy padačy ŭ Ekanamičny sud zajavy na dziejańni hałoŭnaha ŭpraŭleńnia ideałahičnaj raboty, kultury i pa spravach moładzi Minharvykankama, za podpisam supracoŭnikaŭ jakoha było zabaroniena praviadzieńnie kancerta Alesia Dzianisava.
«Aleś Dzianisaŭ, lidar hurta «Dzieciuki», tady pavinien byŭ prezientavać solnuju prahramu na vieršy Alesia Čobata, siabra Sajuza biełaruskich piśmieńnikaŭ, ale nam zabaranili, spasłaŭšysia akurat na «vysnovu mastackaha savieta pa kulturna-vidoviščnych mierapryjemstvach ab nizkim mastackim uzroŭni vykanańniaŭ, praduhledžanych prahramaj kulturna-vidoviščnaha mierapryjemstva». Na sudzie ž vyśvietliłasia, što jany navat nie słuchali muzyku, a dla pryniaćcia rašeńnia kiravalisia vieršami i piersonaj vykanaŭcy.
Sudździa spačatku paciašałasia ź ideołahaŭ: im było nie zrazumieła, jak heta, raniej Dzianisavu vydavali hastrolki, i ŭ jaho byŭ vysoki mastacki ŭzrovień — u jakim ža miescy jon paniziŭsia? Nastroj suda pieršapačatkova byŭ na baku arhanizataraŭ, ale paśla pierapynku jany zaniali pazicyju ideołaha, adchiliŭšy navat našu spasyłku na Kanstytucyju pra svabodu tvorčaha samavyjaŭleńnia», — raskazvaje Budkin.
Siarhiej Budkin.
Kancert tady ŭsio ž adbyŭsia, ale biez kvitkoŭ — z volnym uvachodam.
«Pa staroj viersii Kodeksa možna było pravodzić mierapryjemstvy sa svabodnym uvachodam, danejšnam ci prosta za ček-bar biez uzhadnieńniaŭ. Ciapier takoje niemahčyma, — adznačaje Siarhiej Budkin, majučy na ŭvazie artykuły 213-1 i 214 u dakumiencie «Ab źmianieńni zakonaŭ pa pytańniach kultury». Zhodna ź imi,
usie arhanizatary kulturna-vidoviščnych mierapryjemstvaŭ padlahajuć uklučeńniu ŭ rejestr. Paśla traplańnia tudy jany musiać atrymać śpiecyjalny dazvoł-paśviedčańnie. Pry hetym dla pryniaćcia rašeńnia ab vydačy paśviedčańnia mohuć zapytvać infarmacyju pra ŭdzielnikaŭ mierapryjemstva ŭ orhanaŭ unutranych spraŭ ci dziaržaŭnaj biaśpieki.
Ilustracyjnaje fota.
«My padyšli vielmi blizka da taho, kab uzhadniać žyvy vystup na ŭłasnym viasielli»
«Faktyčna buduć manitoryć, ci ŭdzielničaŭ artyst u akcyjach pratestu, i, kali niechta padpadaŭ pad aryšt, heta budzie ŭličvacca pry razhladzie i vydačy «hastrolki». U vyniku luby, chto prajaviŭ choć niejkuju niazhodu ź dziaržpalitykaj i trapiŭ na ałovak da pilnujučych orhanaŭ, zmoža apynucca ŭ situacyi pazbaŭleńnia mahčymaści zarablać hrošy, navat na niepubličnych mierapryjemstvach — karparatyvach, viasiellach. Ale artysty, što zastajucca ŭ Biełarusi, i tak atrymlivali admovy na vystup raniej, i bieź źmienaŭ u kodeksie.
Situacyja ŭskładniajecca tym, što pad kantrol traplajuć ciapier sami arhanizatary. Navat kali ciabie ŭklučać u rejestr (chacia na siońnia tam usiaho 37 arhanizataraŭ na ŭsiu Biełaruś), nieviadoma, jak dalej vybudoŭvać biznes i kaho vieźci vystupać: artysty, jakija karystajucca papularnaściu ŭ biełarusaŭ, albo zabaronienyja, albo źjechali. Z ruskich usie adekvatnyja vykazalisia suprać vajny, z ukraincaŭ taksama nikoha amal niemahčyma pryvieźci, a ź inšymi zamiežnikami ŭvohule składana.
Hety biznes i raniej byŭ ryzykoŭnym, a ciapier budzie faktyčna zakryty dla niezaležnych arhanizataraŭ. Nie ŭjaŭlaju, na jakija chitryki treba iści, kab zastacca siońnia ŭ spravie», — adznačaje kiraŭnik Rady kultury. «Pryčym kali čytać razmytuju farmuloŭku zakona, to pad kantrol pry žadańni mohuć trapić i karparatyvy, i pryvatnyja viečaryny, jubilei. My padyšli vielmi blizka da taho, kab uzhadniać žyvy vystup na viasielli. Naprykład, na maim hrała «Krama» ŭ pieryjad ich zabarony. I ź siońniašnimi farmuloŭkami mahło b atrymacca, što ja mušu brać dazvoł na ich vystup i ryzykuju zastacca na śviacie biez žyvoj muzyki».
Ilustracyjnaje fota.
Praanalizavaŭšy papraŭki, pierš-napierš na hetyja ž artykuły z tryvohaj źviartaje ŭvahu i biełaruski juryst, jaki paprasiŭ zachavać jaho ananimnaść:
«Zajavu ab uklučeńni ŭ rejestr razhladaje respublikanskaja ekśpiertnaja kamisija pry Minkultury, jakaja ŭ tym liku budzie analizavać nie tolki ŭzrovień kulturna-vidoviščnych mierapryjemstvaŭ, ale i najaŭnaść faktaŭ pryciahnieńnia da kryminalnaj ci administracyjnaj adkaznaści (u pryvatnaści, pa artykułach 19.11 i 24.23 KaAP). Kali vy siadzieli na sutkach pa tak zvanych palityčnych artykułach, vam, viadoma, lohka mohuć admović va ŭklučeńni ŭ rejestr arhanizataraŭ. Kaniečnie, jak i luboje rašeńnie dziaržaŭnaha orhana, zhodna z normami HPK, admovu možna abskardzić u sudovym paradku, ale, na žal, siońniašnija rašeńni sudoŭ pa takich spravach pradkazalnyja».
«U schiemie «arhanizatar-placoŭka-vystupoŭca» dziaržava — čaćviortaja lišniaja»
Pry hetym dziaržaŭnyja placoŭki kštałtu Pałaca respubliki, «Minskkancerta», ci arhanizatary-dziaržtelekanały, jak i raniej, vyzvalajucca ad nieabchodnaści atrymlivać paśviedčańni dla praviadzieńnia mierapryjemstvaŭ. Takim čynam praciahvajecca dyskryminacyja «niedziaržaŭnaha».
«Kali raskazvaješ zamiežnikam, što ŭ nas treba atrymlivać niejkija «hastrolki», nichto nie vieryć, bo ŭ cyvilizavanyj krainach takoj praktyki ŭvohule niama. Nidzie ŭłady nie ŭmiešvajucca ŭ praces damaŭleńnia arhanizatara, placoŭki i vystupoŭcy — heta čaćviorty lišni tut (kali tolki heta nie tyčycca padziej dziaržaŭnaha ŭzroŭniu typu inaŭhuracyi). Kali my ładzili fłešmob u Vilni da hadaviny vybaraŭ, nam dastatkova było prosta pastavić ułady da viedama», — kamientuje Siarhiej Budkin
Vyšej za ideałahičnyja orhany i mastackija kamisii praciahvaje stajać Łukašenka.
«Dla asobnych kulturna-vidoviščnych mierapryjemstvaŭ prezidentam mohuć vyznačacca patrabavańni, jakim pavinien adpaviadać arhanizatar kulturna-vidoviščnaha mierapryjemstva», — hučyć u padpisanym im ža zakonie.
Śviatkavańnie 3 lipienia. Ilustracyjnaje fota.
«Bačny niedavier navat da tych, chto im ža pryznačany kantralavać kulturu, — zaŭvažaje Budkin. — Spadar Pavieł Łatuška, eks-ministr kultury, u svoj čas raskazvaŭ, što Minkult razhladaŭsia jak kancertnaje ahienctva pry prezidencie, adździeł absłuhoŭvańnia karparatyŭnych intaresaŭ. Tamu tam i buduć prasoŭvać nie intaresy nacyjanalnaj kultury, a ŭłasnyja intaresy adnaho čałavieka, u jakoha z hustam i razumieńniem mastactva viadoma jakija spravy».
Jakija jašče momanty ŭ praŭkach vyklikajuć chvalavańnie?
Akramia «kancertnikaŭ» i teatrałaŭ, źmieny zakranuć muziejnuju, biblijatečnuju, ramiesnuju dziejnaść, śfieru kino i narodnaj tvorčaści.
U pryvatnaści, ekskursii ŭ muziejach ciapier zmohuć pravodzić tolki ich supracoŭniki. Z ulikam aktyŭnych zatrymańniaŭ ekskursavodaŭ-fryłansieraŭ apošnim časam robicca vidavočnym, što pradstaŭnikoŭ hetaj prafiesii taksama chočuć uziać pad tatalny kantrol.
Ilustracyjnaje fota.
«Ciapier svabodnym ekskursavodam budzie zabaronieny ŭvachod u muziei. Jak my bačym, dziaržava choča, kab usie prachodzili prynižalnyja pracedury ŭzhadnieńniaŭ. Vidavočna, što na ŭzmacnieńnie kantrolu paŭpłyvali padziei apošnich dvuch hod, kali čynoŭniki zrazumieli, što mastactva — mahutny instrumient, jaki ŭzdymaje bajavy duch i možna natchniać na zmahańnie (fonam tych ža maršaŭ była muzyka, na čale ich apynulisia i inšyja kulturnyja dziejačy)», — kamientuje Siarhiej Budkin.
Pradstaŭniki kulturnaj śfiery kažuć, što ŭ novych umovach usie buduć jašče hłybiej sychodzić u padpolle, chacia mnohija ŭžo paśla 2020-ha pačyli žyć u takich umovach: kvaterniki, vystupy i śpiektakli dla pravieranych ludziej. Isnavała takaja praktyka i raniej: niehałosnyja «čornyja śpisy» artystaŭ prymušali vystupać niekatoryja hurty i teatry patajemna ci za miažoj.
«Niechta nie vytrymaje i sydzie ŭ inšuju śfieru ci pieraaryjentujecca, — ličyć Siarhiej Budkin. — Hetak było ŭ samyja zmročnyja časy savieckich represij: biełaruskija piśmieńniki sychodzili ŭ pierakładnickuju ci dziciačuju temy, heta byŭ taki sposab vyžyvańnia i zachavańnia siabie ŭ prafiesii. Zastajecca taksama pole adukacyjnych prajektaŭ, skiravanych na zachavańnie i raspaŭsiud kultury, jakaja jašče ličycca nie zabaronienaj.
Ale tatalna kantralavać kulturu ŭsio adno niemahčyma, jana nie musić razhladacca tolki jak śfiera zabavak i ideałahičny instrumient. Heta toje samaje, jak zachacieć uziać pad kantrol niezaležnyja miedyja. Takaja sproba ścisnuć pružynu na čas, ale, naturalna, enierhija budzie pad joj nazapašvacca i ŭ luby momant raskrucicca. Imknučysia adšukać tut niejki pazityŭ, mahu skazać, što paśla žyćcia pad ciskam nas čakaje vializny ŭzdym».
Jak kiraŭnik Rady kultury Siarhiej bačyć zadaču tvorcaŭ unutry krainy najpierš u samazachavańni i raźvićci biełaruskaj kultury — chacia b u farmacie čytańnia biełaruskamoŭnych kazak i ŭklučeńnia biełaruskaj muzyki dzieciam. Sa svajho boku jany buduć praciahvać dapamahać tvorcam u miežach prajektaŭ Rady kultury.
«Nam važna, kab ludzi zastalisia ŭ prafiesii navat u takich umovach, davać im dadatkovy šturšok dla raźvićcia. Dla padtrymki biełaruskich tvorcaŭ u Rady jość try vymiareńni pracy. Pieršaje, heta resursny centr — chutkaja i doŭhaterminovaja dapamoha dziejačam kultury, adukacyjnyja prahramy, a taksama dapamoha z zapuskam novych prajektaŭ. Druhoje — kulturnicki sojm budučyni. Ën zapłanavany ŭ farmacie kamunikacyjnaj placoŭki dziejačaŭ kultury, ź jakimi my abmiarkoŭvajem biahučyja prablemy i ich mahčymaje vyrašeńnie, budučyja reformy. Nu, i treci naš kirunak — tak zvany instytut pramocyi Biełarusi — praca nad łabijavańniem biełaruskaj kultury ŭ śviecie, prasoŭvańnie našaha paradku dnia ŭ suśvietnych miedyja, dni biełaruskaj kultury i nočy paetaŭ u śviecie i hetak dalej», — raskazvaje Siarhiej Budkin.
Čytajcie taksama:
Kurapaty: na siońnia viadoma amal usio
«U novaj Biełarusi čornych śpisaŭ nie budzie: chočaš źbirać Minsk-Arenu — kali łaska». Vialikaja hutarka z Marharytaj Laŭčuk
Što adbyvajecca ŭ biełaruskim kiniematohrafie? Sabrali cikavyja stužki, jakija možna pahladzieć u kinateatrach ci doma
