Padletak raspavioŭ «Gratam», jak jamu dalisia hetyja try miesiacy.
Zatrymańnie
Kali Rasija ŭvarvałasia va Ukrainu, kiraŭnik Zaparožskaj rajonnaj administracyi Aleh Burak i jaho syn Uładzisłaŭ žyli asobna. Čynoŭnik u razvodzie ź jaho maci i znachodziŭsia ŭ Zaparožžy, a Uład ź siastroj, maci i dziedam — u Mielitopali.
Rasijskija vojski ŭvajšli ŭ horad užo na druhi dzień vajny, i kiraŭnik administracyi prapanavaŭ byłoj žoncy ź dziećmi pierabracca ŭ Zaparožža. Adnak eks-žonka z dačkoj źjechali za miažu — ciapier jany ŭ Šviejcaryi. A 16-hadovy Uład admoviŭsia — jon chacieŭ zastacca ź dziadulem, u jakoha była čaćviortaja stadyja raku.
«Uład zaniaŭ pryncypovuju pazicyju: pakul dziadula žyvy, ja jaho nie kinu. 8 krasavika ŭ 5:45 dziadula pamior. Uładzik raźvitaŭsia ź im. I a vośmaj ranicy my pasadzili jaho na pryvatny aŭtamabil, u jakim jechali [u Zaparožža] dźvie žančyny i troje niepaŭnaletnich dziaciej», — uspaminaje Aleh Burak.
Pa słovach samoha Ułada, mašyna vyjechała ŭ 9 ranicy i praź dźvie hadziny spyniłasia na apošnim rasijskim błakpoście ŭ horadzie Vasiljeŭka.
«Ja siadzieŭ u telefonie niešta hladzieŭ, što mienavita nie pamiataju. Da nas padyšoŭ rasijski vajskoviec, pačaŭ zadavać pytańni: «Ty mianie zdymaješ? Ty zdymaješ naš błakpost, techniku?». Ja skazaŭ: nie», — raspaviadaje Uład.
Rasijski vajenny ŭziaŭ jaho telefon, prahledzieŭ fatahrafii, pierapiski ŭ miesiendžary i znajšoŭ u Telehramie kanały ŭkrainskich ŚMI, jakija jamu nie spadabalisia.
«Skazaŭ mnie vyjści z mašyny, pakazaŭ mnie hetyja hrupy, spytaŭ, što heta takoje. Zatym jon nastaviŭ na mianie aŭtamat i skazaŭ: Moža, mnie ciabie zaraz rasstralać abo raźbić telefon?» — pierakazvaje Uład.
Vajskoŭcy paviali Ułada ŭ kafe «Čumacki stan», dzie pravieryli dakumienty i zładzili dopyt. Prykładna praz try hadziny mašynu, u jakoj jechaŭ padletak, prapuścili dalej, i aŭtamabil pajechaŭ bieź jaho.
«Žančyny kazali: my biez Ułada nie pajedziem. Im kažuć: kali nie pajedziecie, tady i vas zakryjem, — raspaviadaje Burak-starejšy. — Naturalna, im treba było ratavać svaich dziaciej. Jany pajechali. U mianie da žančyn naohuł nijakich pretenzij niama».
Burak miarkuje: padčas pravierki rasijanie zrazumieli, što Uład — syn bujnoha čynoŭnika i moža być kaštoŭnym zakładnikam.
Sa słoŭ samoha Ułada, paśla karotkaha dopytu jaho pasadzili ŭ vajskovy hruzavik i advieźli ŭ budynak Vasiljeŭskaha adździaleńnia palicyi, zaniataha rasijanami.
Pałon
Rasijanie źmiaścili Ułada ŭ kamieru i ŭviečary adviali na jašče adzin dopyt.
«Jany pačali mnie zadavać pytańni: jak ja staŭlusia da vajny, ci liču ja ich fašystami, orkami, akupantami. Pytalisia, chto ja, čym cikaŭlusia. Praz 20-30 chvilin mianie znoŭ adviali ŭ kamieru. Skazali, što zaŭtra vyviezuć na evakuacyjnych aŭtobusach, ale nichto mianie nie vyviez», — raspaviadaje Uład.
Pa jaho słovach, jon siadzieŭ u adzinočnaj kamiery pamieram 2 na 3 mietry. Tam stajaŭ mietaličny łožak sa starymi paduškaj i matracam. U kamiery byŭ tualet, ale źliŭ nie pracavaŭ.
Z-za stresu i strachu pieršyja čatyry dni Uład admaŭlaŭsia ad ježy. Karmili ŭ asnoŭnym kašami i kansiervami.
Na treci dzień da jaho padsialili žychara Vasiljeŭki. Uładzisłaŭ admoviŭsia nazyvać jaho imia i proźvišča, spasłaŭšysia na tajamnicu śledstva pa hetym epizodzie. Pa słovach padletka, jaho zatrymali, pakolki jon «vypivaŭ z tryma siabrami, jakija stralali pa rasijanach, kali tyja zachodzili ŭ horad».
«Dźvie hadziny jaho katavali. Jon raspavioŭ usio ŭ padrabiaznaściach, jak jaho katavali tokam. Zdymali štany, bili elektrašokieram pa pałavych orhanach. Paśla hety čałaviek uskryŭ sabie vieny viečkam ad kansiervavaj banki ŭ kamiery pry mnie», — skazaŭ Uład.
Pa jaho słovach, mužčyna nie pamior. U kamieru adrazu zajšoŭ kanvair, i paranienaha pavieźli ŭ balnicu. Burak nie viedaje, što ź im stała dalej.
Paśla hetaha ŭ kamieru da Ułada nikoha nie padsialali, jon zastavaŭsia adzin. Nieŭzabavie jon stamiŭsia ad adzinoty i spytaŭ u kanvairaŭ, ci jość dla jaho niejkaja praca. Jon staŭ dapamahać pa kuchni i prybirać pamiaškańni. Padletak śćviardžaje, što raz na niekalki dzion jamu davodziłasia prybirać «katavalniu» — pamiaškańnie, dzie rasijanie dapytvali i katavali pałonnych.
«Tam vielmi šmat było kryvi: tampony z kryvioju, vata z kryvioju. Śmiećcie vynosiŭ, padłohi adciraŭ ad plam kryvi», — uspaminaje padletak.
Pavodle jaho słoŭ, rasijanie «stavilisia da jaho narmalna» i nie ŭžyvali siłu. Ale Uład kaža, što ŭsio roŭna pastajanna bajaŭsia, što i jaho buduć bić.
«Było vielmi strašna, nievierahodna strašna. Bo tam katavali ludziej. Ludzi kryčać, ty ŭsio heta čuješ», — raspavioŭ Burak.
Raz na 8-10 dzion jamu dazvalali stelefanavacca z baćkami na niekalki chvilin. Z časam Uładu ŭdałosia zdabyć knihi.
«Bolš za ŭsio spadabałasia Uładzimir Dudzincaŭ «Biełaje adzieńnie», Valancin Pikul «Honar maju» — taksama vielmi cikavaja kniha. Vasil Hrojsman «Stalinhrad», «Złačynstva i pakarańnie» Dastajeŭskaha. Za hetyja dni ja pračytaŭ piać tysiač staronak», — z honaram kaža Uład.
Vyzvaleńnie
Na nastupny dzień paśla zatrymańnia Ułada jaho baćku patelefanavaŭ pieramoŭščyk z rasijskaha boku. Aleh Burak admoviŭsia nazyvać jaho imia, spasyłajučysia na tajamnicu śledstva, kab abmierkavać umovy vyzvaleńnia. Čynoŭnik nie raskryvaje padrabiaznaści. Adznačaje tolki, što pieramovy spačatku nie dali vyniku, i tady jon vyrašyŭ zajavić ab vykradańni syna publična i sklikaŭ pres-kanfierencyju.
Paralelna jon asabista praciahvaŭ pieramovy z rasijanami, kaardynujučy svaje dziejańni z uładami. Praces daŭ vynik na pačatku lipienia.
«Z taho boku čałaviek patelefanavaŭ i skazaŭ: hatovyja addać Ułada. Damovilisia, što na nastupny dzień. Na nastupny dzień ja jamu telefanuju, jon kaža: mnie jašče treba z kimści pahavaryć. Ja jamu adzin raz patelefanavaŭ, druhi. A jon: ja ciabie sam nabiaru. Dzień skončyŭsia, sam nie nabraŭ. Ja pišu esemesku, jon čytaje i nie adkazvaje. Ja try nočy nie spaŭ, troje sutak u hetym usim kałaciŭsia», — uspaminaje Burak-starejšy.
Uviečary 6 lipienia jamu patelefanavaŭ sam Uład i skazaŭ, što zaŭtra jaho vyzvalać. Tak i zdaryłasia. Sa słoŭ padletka, rasijskija vajskoŭcy davieźli jaho da błokpasta i pasadzili ŭ aŭtobus z cyvilnymi, jaki jechaŭ z akupavanaj terytoryi ŭ Zaparožža. U siale Kamienskaje jaho sustreŭ baćka.
«Spačatku ciažka było pakazvać emocyi. Za 90 dzion my z maim tatam nie vykazvali emocyi. Tamu što vykazvańnie emocyj — heta cana žyćcia. A kali prajšli ŭžo chvilina-dźvie, narešcie pajšli ślozy radaści», — padzialiŭsia ŭražańniami Uład.
Jaho baćka skazaŭ, što ŭ momant sustrečy adčuŭ, jak «čaścinka serca viarnułasia nazad».
«Toje, što adarvałasia ad serca, viarnułasia nazad. Emocyi byli składanyja. Tamu što ty 90 dzion kantralavaŭ siabie, nie davaŭ mahčymaści vychadu pačućciaŭ, kab nie sarvacca. Ludzi ž u depresii sychodziać, u inšyja krajnaści, a potym što? Ja ž jamu patrebny byŭ mocny. Kab, kali jon sa mnoj razmaŭlaŭ, adčuvaŭ padtrymku i siłu», — skazaŭ čynoŭnik.
Na jakich mienavita ŭmovach rasijanie vyzvalili Uładzisłava, jaho baćka nie raskryvaje.
U hetym hodzie Uład skončyŭ 10 kłas, u nastupnym jon vypuskajecca sa škoły. Čym budzie zajmacca, padletak pakul nie vyrašyŭ.
«Ja vielmi mocna pastaleŭ, — kaža Uład. — Kali da vośmaha krasavika ja byŭ samym zvyčajnym padletkam, to paśla ŭsioj hetaj situacyi ja vielmi mocna vyras. Vielmi mocna paŭpłyvała toje, što pastajanna čuŭ katavańni, bačyŭ kroŭ, čuŭ kryki ludziej. Heta była vielmi mocnaja praca nad saboj — samakantrol, sproby strymlivać siabie i nie pakazvać emocyj».
