«Niby laciš na mižhałaktyčnym karabli da dalokich zorak». Andrej Skurko z turmy razvažaje pra sumnuju vyhodu ciažkich časoŭ

…Pazaŭčora išoŭ śnieh, my navat pakidalisia śniežkami (tryma) na prahułcy. Ale da pramysłovaj kolkaści, nieabchodnaj dla vyrabu śniehavikoŭ ci zamkaŭ, jašče daloka. Tak pryjemna ŭjaŭlać, jak my z małym budziem usio heta lapić.

…Dumałasia niejak, što ŭ hety składany pieryjad my, u mnohich sensach słova, robim zadzieł na budučyniu — u tym liku i dalokuju: i kraina, i kožnaja siamja. «Eto piečalnaja vyhoda trievožnych vriemion: oni otnimajut u ludiej spokojstvije i dovolstvo i vzamien toho dajut opyty i idiei», — pisaŭ Klučeŭski pra Maskoviju XVII stahodździa.

…Adnosna premii Alachnoviča mnie ŭspomniŭsia aniekdot pra Šcirlica, jaki atrymaŭ šyfrahramu: «Vy — idyjot!» — i zrazumieŭ, što jamu dali orden Lenina. [Andrej staŭ adnym z łaŭreataŭ litaraturnaj premii imia Franciška Alachnoviča za dziciačyja vieršy, napisanyja ŭ turmie. — NN]

…Pryvitańnie vialikaje Śviecie Kurs, vielmi rady za jaje (i jaje «orden Lenina»). Joj paščaściła atrymać jaho ŭ vielmi dobry dla litaratury hod. Navat niejki znak losu i spraviadlivaść kaśmičnaja bačycca ŭ hetym.

…Ja atrymaŭ ź biblijateki oksfardski tłumačalny słoŭnik — vot, «razŭlakajusia». Taksama pryjšoŭ raman Pitera Chioha «Umoŭna prydatnyja» — dosyć ciažki. Jašče ŭziaŭ knihu Murada Adžy «Vialiki step. Prynašeńnie ciurka». Mocna nahadvaje «Jazyčiestvo drievnich słavian» Rybakova, tolki ź pierahinami ŭ bok ciurkaŭ. Pačynajecca dosyć spakojna, ale potym aŭtar razhaniajecca: anhličanie, burhundcy, litoŭcy — ciurki, Maisiej z Chrystom vučylisia na Ałtai, rymlanie i Piotr I usio padmianili… Famienkaŭščyna, karaciej. Ale fotki archieałahičnych znachodak cikava pahladzieć.

…Siońnia našamu Tamašu hod i 10 miesiacaŭ (a našamu šlubu 9 hadoŭ i 4 miesiacy). Kali jość niejki punkt adliku, cikava panazirać, jak źmianiajecca śviet, kraina, my. Jašče niejkija try hady tamu ŭsio było całkam inakšaje. A praz hod ci dva siońniašni dzień budzie ŭspaminacca mo jak niešta niepraŭdapadobnaje.

… U nas u kalektyvie śviatkujecca dzień narodzinaŭ. Zrabili tort ź biełaha chleba z kremavaj (zhuščonka plus masła) i šakaładnaj prapitkaj.

Sumuju biez našych kulinarnych i ŭsialakich inšych zaniatkaŭ. My z takim zadavalnieńniem («adkładzienym») da ich vierniemsia!

Apišu tort. Z bułak chleba vyniali miakiš (jon byŭ užo suchavaty, rassypaŭsia, nakštałt paniroŭki). Źmiašali z toŭčanym piačeńniem. Asnovu zrabili ź piačeńnia (cełaha), vykłaŭšy jaho prastakutnikam na kavałku cełafanu na stale. Miakiš prapitvali kremam pa miery nasypańnia, a pałovu prapitali šakaładam (rastapili 4 šakaładki). Kab tort mieŭ formu, kraj cełafanu zahnuli ŭvierch i z usich bakoŭ abkłali knihami.

Na krem nasypali toŭčanych hreckich arechaŭ i roznakalarovych marmieładak. Paśla vysypali navierch reštu miakišu, razraŭniali i prapitali kremam. Źvierchu napisali šakaładam (źmiaściŭšy jaho ŭ pakiet i adrezaŭšy ražok) mianušku imianińnika i ličbu. Vyjšła dosyć akuratna i pryhoža.

Apisvaju z čysta etnahrafičnych mierkavańniaŭ, paŭtarać heta na voli niama sensu. Jak i ŭvohule ciahnuć turmu (terminy, zvyčki, nabytyja navyki) u volnaje, sapraŭdnaje žyćcio.

…Pra paeziju. Vierš Aksioncava, jaki ty cytuješ («Vietier žiełtoje śmieł s dierievjev…») nahadaŭ mnie teksty Barysa Hrabienščykova. Cikava, jak mianiajucca z časam i nabyćciom žyćciovaha dośviedu śpis aŭtarytetaŭ i liniejka «nastaŭnikaŭ žyćcia» (ja maju na ŭvazie litaraturu, muzyku i publicystyku). BH pakul ź ich liku nie vypadaje, ale prychodzić razumieńnie, što nie na kožnaje pytańnie i nie na kožny nastroj u jaho možna znajści adkaz.

…Havaryli my z taboj pra pakalenčyja źmieny ŭ litoŭskich kniazioŭ — pa jakich rysach ich možna zaŭvažyć. Naprykład, pa staŭleńni da chryścijanstva. Dla Hiedymina jano było instrumientam palityčnaha handlu, dla Alhierda — častkaj siamiejnaj rečaisnaści, dla Jahajły — nieabchodnaściu, ad jakoj zaležała vyžyvańnie. Abo staŭleńnie da Rusi. Dla Hiedymina heta (pavodle Vołkava) była pahroza, dla Alhierda — sajuźnik, dla Vitaŭta — krynica resursaŭ. Heta maje takija prafanacyjnyja interpretacyi.

…Jašče raz chočacca napisać, jakija cudoŭnyja ŭ nas svajaki, siabry, kalehi… Farmat adnosin paśla ŭsiaho, vidać, budzie nie taki, jak «da». Hety hod źmienić stereatypny typ biełaruskich miežasabovych znosin — ludzi stanuć bližej, nie budzie, napeŭna, raniejšaj usieahulnaj adasoblenaści. Mahčyma, my staniem bolš padobnyja da našych baćkoŭ u hetym płanie — z haściami, zastolnymi razmovami (i nie abaviazkova z ałkaholem).

…Cikava budzie pajechać u Hruziju, harady ich pahladzieć, cerkvy, hory. Ale navahradskija hory, kaniečnie, u pieršuju čarhu.

…Tolki što prynieśli papieru pra praciah terminu ŭtrymańnia da 18.01.22. Nu nie dziva, tak my i mierkavali. Navat mizernym niejkim padajecca: adbyli ŭžo bolš jak udvaja bolš.

Ja spakojny i nidzie nie dzienusia — prosta čakaju našaj sustrečy. Pravilna kažaš, što vytrymajem heta vyprabavańnie, varyjantaŭ prosta niama.

Dyj skončycca heta moža ŭ luby momant, ty ž razumieješ.

 …Z časam i prastoraj śviadomaść padkidaje tut cikavyja rečy. Zdajecca, byvaje, što ŭ «vonkavym» śviecie čas staić, i sam vonkavy śviet ujaŭlajecca dosyć iluzorna. Niby laciš na mižhałaktyčnym karabli da dalokich zorak.

I ŭsio heta, kaniečnie, časovaje.