Ustupnaja kampanija 2020 hoda znachodzicca ŭ samym razhary, adnak jaje samaja važnaja častka — centralizavanaje testavańnie —užo zaviaršyłasia. I ciapier samy čas pahavaryć ab asablivaściach CT-2020. Jak lubiać žartavać sami niadaŭnija 11-kłaśniki, u ich sioleta asablivy, «karonny» vypusk. Ale havorka nie tolki pra ŭpłyŭ COVID-19 na CT, choć jon i ŭnios značnyja karektyvy.
Tym bolš hety hod moža stać apošnim dla CT u tym vyhladzie, u jakim my jaho ŭsio vydatna viedajem. Pahroza nad im navisła paśla niadaŭnich zajaŭ prezidenta ab nieabchodnaści «bačyć čałavieka» pry pastupleńni va ŭniviersitet, čamu nibyta pieraškadžaje CT. Ja ŭžo padrabiazna vykazvaŭsia pra tuju patencyjnuju katastrofu, da jakoj nas pryviadzie viartańnie da archaičnych form pastupleńnia va ŭniviersitety, jakoje zamajačyła na haryzoncie. Ale, pakul hety apakalipsis dla ŭsioj sistemy adukacyi nie zdaryŭsia, davajcie padviadziom vyniki, spadziajusia, usio ž nie apošniaha, CT-2020.
1. Pačać varta z taho, što kolkaść abituryjentaŭ značna źmienšyłasia ŭ paraŭnańni ź minułym hodam.
Naprykład, kali ŭ 2019 hodzie na samuju masavuju ruskuju movu zarehistravałasia kala 60.000 čałaviek, to ŭžo ŭ 2020 hodzie heta ličba skłała ŭsiaho krychu bolš za 50.000 čałaviek. I sprava nie stolki ŭ niejkaj demahrafičnaj jamie, jakoj u nas lubiać tłumačyć takija rečy, kolki va ŭskosnych pryčynach. Novaja sistema adterminovak ad vojska (ciapier možna jaje atrymać dla praciahu adukacyi tolki 1 raz) adsiekła abituryjentaŭ paśla prafiesijnych, a taksama siarednich śpiecyjalnych ustanoŭ adukacyi.
Da hetaha dadałosia i pavieličeńnie papularnaści adukacyi ŭ bolš adkrytych da śvietu susiednich dziaržavach, pryznańnie ich dypłomaŭ u Jeŭropie, čaściakom mienšy košt navučańnia (i navat jaho biaspłatnaść u mnohich vypadkach). Nie varta zabyvać i pra adsutnaść tam takoj zališniaj ideałahizavanaści, ad jakoj taksama sprabujuć vyratavać niekatoryja baćki svaich dziaciej.
Razam my atrymlivajem adtok abituryjentaŭ pa kirunku ŭ Rasiju, Polšču, Čechiju, Słavakiju. I ja ŭpeŭnieny, što patencyjnaja likvidacyja spraviadlivaj sistemy CT jašče bolš pamienšyć kolkaść abituryjentaŭ u biełaruskija VNU, bo nie budzie ŭpeŭnienaści ŭ formule «vučyŭ — pastuplu» i budzie abrany bolš pradkazalny, pazbaŭleny karupcyi i subjektyŭnaści, šlach u vyhladzie zamiežnaha ŭniviersiteta.
2. U hetym hodzie abituryjenty atrymali nie tolki na dva kalandarnyja tydni bolš dla padrychtoŭki da testaŭ, u paraŭnańni sa svaimi papiarednikami, ale i dadatkovy čas za košt čaćviortaj čverci, jakaja faktyčna vypała.
I vinavatym va ŭsich hetych źmianieńniaŭ staŭ chedłajnier 2020 hoda pad imiem — karanavirus. Jon unios svaje karektyvy nie tolki ŭ arhanizacyju ŭsiaho navučalnaha pracesu ŭ krainie, ale i ŭ arhanizacyju CT. Tut budzie darečy zrabić adstupleńnie i jašče raz skazać, što epidemija karanavirusa vyjaviła techničnuju słabaść i arhanizacyjnuju niepavarotlivaść usioj sistemy adukacyi Biełarusi. Na anłajn-navučańnie ahulnaadukacyjnuju škołu pieravieści nie zmahli, što ŭžo tady kazać pra CT. Jaho taksama było vyrašana pravodzić pa-staromu ŭ vočnym farmacie. Praŭda, tut usio ž byli ŭniesienyja peŭnyja źmieny: była palepšanaja sistema rehistracyi na CT, jakaja likvidavała adno lišniaje asabistaje naviedvańnie punkta rehistracyi, źmienienaja sistema rassadžvańnia ŭ aŭdytoryjach, a taksama kolkaść abituryjentaŭ, jakija zdajuć CT u adnym pamiaškańni.
Najbolš ža radykalna vyhladali zruchi daty testavańnia na 2 tydni napierad, a taksama raźbiŭka samych masavych testaŭ pa ruskaj movie i matematycy na 2 dni. Adpaviedna, epidemija ŭniesła karektyvy i ŭ arhanizacyju CT-2020, i nielha śćviardžać, što hety faktar nijak nie ŭličvaŭsia pry arhanizacyi testavańnia. Adnak realizacyja niekatorych krokaŭ vyklikała pytańni. Ale pra heta dalej.
3. Usie maje kalehi-repietytary łahična razvažali, a RIKV jašče i ŭsich supakojvaŭ u dadatak, što testy pa asablivych sioleta ruskaj movie i matematycy buduć adnoj składanaści, ale pa svajoj sutnaści roznymi dla dvuch dzion.
Adnak paśla pieršaha dnia testu pa ruskaj movie ŭ hramadskaści znoŭ źjavilisia sumnievy, i dyrektaru RIKV navat pryjšłosia ŭviečary vypuścić zvarot, dzie jon zapeŭnivaŭ ab tym, što «padčas CT dla ŭsich abituryjentaŭ stvorany roŭnyja ŭmovy». Ale jakoje było ździŭleńnie ŭsich maich kalehaŭ, kali na druhi dzień CT pa ruskaj movie dali simietryčnyja testy.
Kab było bolš zrazumieła: abituryjenty druhoha dnia atrymali ŭjaŭleńnie, jakija ŭ 2020 hodzie źjavilisia «pastki» ŭ teście i na čym robiacca tam akcenty. Bolš za toje, navat zadańni na razumieńnie značeńnia słoŭ u druhi dzień ŭtrymlivali takija ž prykłady, jak i ŭ pieršy dzień.
Dobra pakazvaje hetuju situacyju słova «ekzaltirovannyj», jakoje ŭ pieršy dzień viedała vielmi mała abituryjentaŭ. A voś užo na nastupny dzień u 7 varyjancie abituryjenty bieź ciažkaściaŭ vyznačyli jaho leksičnaje značeńnie, bo ŭdzielniki pieršaha dnia ščodra raspaviadali pra jaho ŭ sacsietkach. Mnie zdajecca, niemahčyma ciapier u ličbach acanić niespraviadlivaść takoha padychodu, ale fakt niedapracoŭki z boku arhanizataraŭ CT vidavočny.
Dziela praŭdy varta adznačyć, što pa matematycy byli dadzieny roznyja testy ŭ roznyja dni, i tut užo takoj vidavočnaj niestykoŭki słoŭ i dziejańniaŭ nie zdaryłasia. Ale asadačak zastaŭsia.
Darečy, u maich kalehaŭ jašče ŭźnikli sumnievy adnosna nieadpaviednaści prahramie testaŭ pa matematycy i fizicy, adnak ja bolš śpiecyjalizujusia na humanitarnym błoku i hetyja nazirańni pakinu pakul za dužkami. Hałoŭnaja vysnova tut: chacieli jak lepš, a atrymałasia…
4. Jašče adnym cikavym momantam CT-2020 možna nazvać tancy z bubnam vakoł sistemy padrachunku bałaŭ.
Jašče ŭ minułym navučalnym hodzie RIKV usich ašałamiŭ kardynalnym źmianieńniem sistemy padliku. Kali spraścić, to jana pryviała da nastupnaha: słabyja i siarednija abituryjenty stali atrymlivać bolš bałaŭ, a abituryjentam z dobrymi viedami atrymać 80+ stała składaniej.
Heta vyhladaje tak: u 2018 hodzie maja vučanica pa hramadaznaŭstvie atrymała 93 bały, a ŭžo ŭ 2019 hodzie za identyčnyja pamyłki (majecca na ŭvazie suadnosiny pamyłak u častcy A i častki V) — usiaho 86. Sistema vyklikała abureńnie jak z punktu hledžańnia takoj niespraviadlivaści adnosna vydatnikaŭ, tak i datyčna mahčymaści randomna nabrać 30—50 bałaŭ, navat nie majučy nijakaha ŭjaŭleńnia ab pradmiecie.
Maje kalehi pravodzili ekśpierymient, adpraŭlajučysia na CT pa kitajskaj movie, viedajučy tolki, što «nichao» — heta pryvitańnie. I atrymlivali vyniki — 34 bały.
Dla čaho ŭsio heta rabiłasia i da čaho jano pryviało ŭ 2020 hodzie? Katastrafična nizkija siarednija bały na CT minułych hadoŭ pakazvali na słabaść sistemy siaredniaj adukacyi i nieadpaviednaść ich z acenkami ŭ školnych atestatach. Ale, jak akazałasia, heta pytańni nie da sistemy adukacyi, a nibyta sistema padliku była niapravilnaja.
U 2019 hodzie nibyta pačali ličyć «dakładna», i RIKV adrapartavaŭ, što siarednija bały vyraśli. Kab supakoić hramadskaść, u 2020 hodzie ŭ varyjanty adkazaŭ na CT byli ŭniesieny dadatkovyja varyjanty adkazaŭ. Naprykład, pa historyi Biełarusi raniej nieabchodna było vybrać z 4 varyjantaŭ, a ciapier z 5. Jak zapeŭnivaje RIKV, heta było zroblena, kab pamienšyć upłyŭ randomnaha vystaŭleńnia adkazaŭ, kab roznyja «chulihany» nie nabirali ŭžo 34 bała, ničoha nie viedajučy. I ŭsio išło pa maśle da taho času, pakul nie byli padličany bały na CT pa ruskaj movie.
Paśla pieršaha CT pa biełaruskaj movie adrazu ž była dadziena statystyka, pa jakoj siaredni bał u abituryjentaŭ znoŭ pavysiŭsia. Značyć, usie stali jašče razumniejšyja.
Ale ŭžo pačynajučy z ruskaj movy RIKV pierastaŭ publikavać siaredni bał pa pradmietach. Jość aściaroha, što statystyka znoŭ pierastała być prezientabielnaj.
I tut dalej jašče cikaviej: pačynajučy z padliku vynikaŭ pa trecim CT (heta było hramadaznaŭstva) sistemu padliku źmianili ŭ bok pavieličeńnia bałaŭ u zonie 80+. Kali ŭ 2019 hodzie abituryjent atrymlivaŭ 94 bały, to ŭ 2020 hodzie jon užo atrymaŭ 96 bałaŭ za identyčnuju kolkaść i jakaść pamyłak. Takija ž źmieny adbylisia ŭ padlikach pa inšych pradmietach.
Źleva — tablica pieravodu bałaŭ na CT pa hramadaznaŭstvie sioleta, u 2020 hodzie, a sprava — minułahodnija bały pieravodu. To-bok za adnolkavy vyniki sioleta abituryjenty mieli mahčymaść atrymać bolšy bał.
Moža być, arhanizatary CT prysłuchalisia da našych abureńniaŭ u minułym hodzie? Ci ŭsio ž prosta padčas CT-2020 była padkručanaja sistema, kab znoŭ zajavić ab pavyšeńni siaredniaha bała i našych čarhovych pieramohach u śfiery adukacyi? Pytańnie zastajucca adkrytym, ale vysnovy ab sumnieŭnaści takich manipulacyj naprošvajucca sami za siabie.
5. I ŭsio ž maja piataja vysnova budzie nastupnaj: pry ŭsich hetych dzivactvach i šurpataściach, abvostranych jašče i karanavirusnym upłyvam, CT było i praciahvaje zastavacca tym niešmatlikim instytutam, jakomu daviaraje asnoŭnaja častka ŭdzielnikaŭ adukacyjnaha pracesu.
Abituryjenty rychtujucca da sumlennych vyprabavańniaŭ, ich baćki ŭkładvajuć siły i srodki mienavita ŭ adukacyju dziaciej, a nie chabar členam kamisij, repietytary mocnyja mienavita ŭ płanie padrychtoŭki pa pradmietach, a nie suviaziach u pryjomnych kamisijach. I, pazbaviŭšysia takoha miechanizmu, jak CT, my atrymajem našmat bolš prablemnych pytańniaŭ, čym sprečki ab słovie «ekzaltavany» abo roznyja pohlady na matematyčnyja padliki bałaŭ.
I navat śćvierdžańnie ab tym, što «sielskija dzieci nie majuć dostupu da kursaŭ i repietytaraŭ» rujnujucca dziakujučy CT 2020 hoda. Bo, jak ilustracyja, u našym adukacyjnym centry my za niekalki dzion zmahli pierastroicca na anłajn-navučańnie, i jano pakazała svaju efiektyŭnaść: było padrychtavana try 100-balniki (heta našy vučni ź Pietrykava, Tałačynskaha rajona i Minska) i vialikaja kolkaść dziaciej z bałami 80+ z usioj respubliki. Takim čynam, užo daloka nie tolki mienskija dzieci majuć mahčymaści rychtavacca dadatkova. Tamu budziem vieryć, što nas čakaje CT-2021, akulturanaje adsutnaściu karanavirusa i jašče bolš pravilnaj sistemaj padliku bałaŭ.
Čytajcie taksama: Jak padrychtavacca da CT va ŭmovach pandemii?
