Kryzis? Prezident nam takoha nie kazaŭ. A dla davieru miž uładami i hramadstvam dastatkova adnaho — kab ludzi mieli mahčymaść udzielničać u padliku biuleteniaŭ na vybarach, adkazvaje na zaklik Jaŭhiena Prejhiermana Alaksandr Fiaduta.
Ciapier žanr «Naš adkaz Prejhiermanu!» uvojdzie ŭ modu, padobna tamu, jak u 1920-ja hady ŭ Savieckaj Rasii było modna adkazvać Čembierlenu. Ale ja vymušany źviarnucca ź listom u redakcyju partała «Naša Niva» na tych ža padstavach, što i spadar Prejhierman.
I jon, i ja nikoha ŭ dadzienym vypadku nie pradstaŭlajem, tamu znachodzimsia ŭ absalutna adnolkavym statusie.
I jon, i ja źjaŭlajemsia prychilnikami dyjałohu. Tolki ja — prychilnik dyjałohu pamiž uładaj i apazicyjaj, a jon — prychilnik dyjałohu pamiž biełaruskimi ŭładami i hatovymi mieć ź imi znosiny zachodnimi kołami. Za pieršaje ŭ nas nie raz bili dubinkami pa hałovach i sadzili na rozny termin pad vartu, druhomu radasna apładziravali i navat pryvodzili na mierapryjemstvy najvyšejšych słužbovych asob dziaržavy. Ale ŭ dadzienym vypadku my abodva — mienavita prychilniki dyjałohu.
Mienavita tamu ja prašu redakcyju nadrukavać moj list.
Čytajcie taksama. Prejhierman: Biełaruskaja dziaržaŭnaść staić pierad surjoznym vyprabavańniem
Pavažany Jaŭhien!
Mnie škada, što Vy paddajaciesia panicy, suprać jakoj vystupajuć usie dziaržaŭnyja telekanały ŭ svaich prahramach navin i navat u śpiecyjalna źniataj (na hrošy padatkapłacielščykaŭ?) rekłamie.
Vy, nie budučy doktaram, pradrakali nam «ekspanientny rost kolkaści infikavańnia» karanavirusam. Adkul u Vas takaja infarmacyja? Ministr achovy zdaroŭja zaklikaje čerpać jaje vyklučna z vartych davieru krynic, a jakraz pravieranyja krynicy — heta značyć, jaho namieśniki, jaho pres-słužba, dziaržaŭnaje infarmacyjnaje ahienctva i, narešcie, asabista kiraŭnik dziaržavy śćviardžajuć, što ŭsio pad samym strohim kantrolem i bajacca niama čaho.
Inšaja sprava, što im nie vielmi vierać, pra što śviedčyć u tym liku samamabilizacyja hramadzianskaj supolnaści, źjaŭleńnie vałanciorskich hrup, jakija kinulisia zabiaśpiečvać lekaraŭ (jakija, miarkujučy pa bravurnych spravazdačach viedamstva spadara Karanika, u nas zabiaśpiečany ŭsim) samym nieabchodnym. Vy nie ličycie, što vy ryzykujecie? Nu dobra, nam nie pryvykać, ale Vas ščyra škada: prezident zahadaŭ razabracca z panikiorami i raspaŭsiudžvalnikami fejkaŭ.
Dalej Vy kažacie pra ekanamičny kryzis «u siońniašnim stanoviščy tatalnaj niavyznačanaści». Ščyra kažučy, ja nie nadta razumieju, što mienavita źjaŭlajecca «tatalna niavyznačanym».
Čytajučy — jak, zrešty, i Vy — nie tolki biełaruskija sajty, ja baču jakraz absalutnuju peŭnaść — ad Kitaja da ZŠA, ad Francyi da Polščy, ad Rasii da Ukrainy. Ja baču, jak ułady prymajuć rašučyja kroki pa vyratavańni pryvatnaha siektara ekanomiki, pryčym heta kroki raznastajnyja, u kožnaj dziaržavie — svaje. Supadajuć jany ŭ hałoŭnym: mały i siaredni biznes pavinien atrymać padtrymku, źbieražeńni hramadzian pavinny być zachavany i pavinny zachavać svaju pakupnickuju zdolnaść. Dziela hetaha vypłačvajucca pazačarhovyja dapamohi — pryčym vypłačvajucca ŭsim, za dziaržaŭny košt. Abjaŭlajecca maratoryj na luboje pavyšeńnie koštu dziaržaŭnych pasłuh. Uvodzicca kantrol za cenami — pryčym nie tolki na maski i dezynsieptyki.
U nas pakul abmiarkoŭvajecca pytańnie, ci varta ŭvodzić adterminoŭku na vypłatu arendy dla biznesu, a zaadno addajecca rasparadžeńnie nie zatrymlivać u miedycynskich ustanovach inficyravanych bolš za piać-siem dzion — i heta pry terminie aktyŭnaści karanavirusa ŭ dva tydni. Vierahodna, heta robicca dla taho, kab nie apłačvać balničny rabotnikam dziaržaŭnych pradpryjemstvaŭ i ŭstanoŭ. Tak što — nijakaj niavyznačanaści, ci nie tak?
A što tyčycca niavyznačanaści «ekanamičnaj budučyni» śvietu, to tut Vy, zrazumieła, majecie racyju. Nichto nie viedaje, kolki nas zastaniecca i ŭ jakich mienavita halinach.
I treciaje — kryzis sistemy mižnarodnych adnosin. Pra jaho Vy pišacie z poŭnym viedańniem spravy, pryčym asabliva źviartajuć na siabie ŭvahu nastupnyja radki: «Ciapier transfarmacyja moža iści značna chutčej i, adpaviedna, moža stać bolš niebiaśpiečnaj».
Mienavita tamu, što ŭ dadzienym pytańni ja liču Vas całkam kampietentnym,
chaciełasia b zrazumieć, jakaja mienavita transfarmacyja nam pahražaje siońnia? Rasija pasprabuje kančatkova nas pahłynuć? Jeŭropa voźmie namier naraścić sankcyi ŭ dačynieńni da nas? Abo Biełaruś prosta vypadzie z suśvietnaha paradku, a tamu ŭ nas nie budzie mahčymaści źniavažana prasić dapamohi ni ŭ Zachadu, ni va Uschodu? Ale Vy apisali hetuju treciuju niebiaśpieku nastolki abciakalna, što Vas možna pryniać za premjer-ministra Rumasa, jaki abmiarkoŭvaje sa svaim rasijskim kaleham (užo byłym) «darožnyja karty intehracyi»: poŭnaja, kažučy Vašaj movaj, tatalnaja niavyznačanaść!
Ja ŭdziačny Vam za toje, što Vy zahavaryli nie tolki pra pamyłki apazicyi, ale i pra pamyłki ŭłady. U krytycy pamyłak apazicyi ja paśpieŭ nabić sabie stolki šyšak, što ŭžo navat nie adčuvaju, kali kalehi pa demakratyčnym łahiery palivajuć mianie brudam. Ale i ŭ adsutnaści krytyčnaj pazicyi ŭ adnosinach da ŭłady Vy mianie abvinavacić taksama nie možacie. U hetym pytańni ja baču, što my źjaŭlajemsia adnadumcami.
Mienavita tamu źviartajusia da Vas, Jaŭhien, z prośbaj. Kali ŭ čakańni pradkazanaj Vami «biesprecedentnaj turbulentnaści», Spadarynia Ułada napiša Vam u adkaz list, u jakim padtrymaje ideju hramadzianskaha miru ŭ Biełarusi, nie paličycie za kłopat aznajomić nas ź jaho źmiestam. My ŭsie — ja ab pryvatnych asobach, nakštałt nas z Vami — z radaściu padstavim nie padnožku, a plačo rodnaj dziaržavie. Nahadaju: u 2017 hodzie — akurat napiaredadni jubileju hoda «biesprecedentnaj turbulentnaści» viadomy žurnalist i hramadski dziejač Iosif Siaredzič prapanavaŭ pravieści «kruhły stoł» pamiž apazicyjaj i ŭładaj, kab abmierkavać najbolš aktualnyja prablemy. Spadarynia Ułada abiacała padumać. Prajšło amal try hady.
Spadziajusia, Vy atrymajecie adkaz značna raniej. Moža być, Vas navat zaprosiać, kab daviedacca, što treba zrabić dla atmaśfiery davieru i hramadzianskaha miru.
Mnohaha prapanoŭvać nie treba, tym bolš što šmat čaho — heta, kažučy Vašymi słovami, «niepryjemnaje dla adnaho z bakoŭ». Tady prosta prapanujecie, kab naziralniki i žurnalisty padčas padliku hałasoŭ mahli znachodzicca niepasredna kala stałoŭ ź biuleteniami i ŭ vypadku sumnievaŭ — nu, dziela ŭmacavańnia atmaśfiery davieru — atrymać mahčymaść udzielničać u pieraliku biuleteniaŭ.
Pryčym nie pa rašeńni kamisij, a ŭ abaviazkovym paradku.
I bolš pakul ničoha nie prasicie. Prynamsi, dla mianie jak dla pryvatnaj asoby.
Z pavahaj,
Alaksandr Fiaduta
