Jašče paŭhodu tamu navukoŭcy papiaredžvali: «Astravieckaja placoŭka znachodzicca ŭ absiahu mahčymaha ziemlatrusu. Ziamla tam rastreskanaja, jak spodak. A na razłomach AES budavać nielha». Adnak tak chočacca pradavać elektryku ŭ Litvu... Piša błohier malishevsky.
Ziamla dryžała, byŭ čuvać strašny hrom, źvinieli šyby, stvarałasia ŭražańnie, što padaje dom, žyvioły padali na kaleni, niedaloka ŭtvaryŭsia hłyboki roŭ ź viarstu ŭ daŭžyniu, nakiravany z paŭnočnaha zachadu na paŭdniovy ŭschod... Tak apisali HETA žurnalistam žychary chutara Siaržanty pad Hudahajem. Žurnalistam «Našaj nivy», darečy.
Niebarakaŭ strasianuła ŭ 2 hadziny nočy 28 śniežnia 1908 hodu. Samy adčuvalny na terytoryi našaj Biełarusi ziemlatrus u 7 bałaŭ! Apisańnie Hudahajskaha ziemlatrusu — z artykułu supracoŭnicy Centru hieahrafičnaha manitorynhu NAN Biełarusi Taciany Aronavaj.
Artykuł vyjšaŭ try hady tamu. Abo jon užo sastareŭ? Čytaju interviju dyrektara Centru hieahrafičnaha manitorynhu NAN Biełarusi Arkadzia Aronava: «Ziemlatrus byŭ apisany tolki na staronkach «Našaj Nivy», pry hetym vykarystoŭvalisia śviedčańni vidavočcaŭ. Adnak u toj samy čas adbyŭsia razburalny ziemlatrus u Mesinie ŭ Italii. I my nia možam vyklučyć vierahodnaści, što mienavita pra adhałoski hetaj źjavy išła havorka ŭ vypadku z hudahajskim [ziemlatrusam]».
Dziŭlusia tamu, što našyja navukoŭcy dahetul nia mohuć skazać, ci byŭ toj ziemlatrus našym rodnym, ci daśledavany «hłyboki roŭ daŭžynioju ŭ viarstu». Heta ž jany tam tak placoŭku pad AES vybirajuć.
Ciapier čytaju pryznańnie zahadčyka katedry dynamičnaj hiealohii hieafaku BDU Valeryja Hubina. Prafesar kaža, što paŭnočnaja častka Biełarusi, što da ziemlatrusaŭ, nia ŭ temie — jana samaja niedaśledavanaja: «U nas na katedry jość tektaničnaja mapa Biełarusi 1974 hodu, naviejšaj niama!»
A voś vam praciah artykuła supracoŭnicy Centru hieafizyčnaha manitorynhu NAN Biełarusi Taciany Aronavaj: «Na poŭnačy naziralisia tolki adzinkavyja šturški, što źviazana, peŭna, z adnaho boku, ź niemahčymaściu vyznačeńnia kaardynataŭ šmat jakich słabych ziemlatrusaŭ (na hetaj terytoryi dziejničajuć tolki dźvie sejśmičnyja stancyi), a z druhoha — ź nievysokaj sejśmičnaj aktyŭnaściu. U toj ža čas adčuvalnyja histaryčnyja ziemlatrusy 1887 i 1908 hh. adbylisia mienavita ŭ paŭnočnaj častcy daśledavanaha rehijonu... Niekatoryja razłomy nie vyjaŭlajuć ci amal nie vyjaŭlajuć aktyŭnaści. Adnak uźniknieńnie asiarodkaŭ ziemlatrusaŭ na adnych učastkach razłomu i adsutnaść ich na inšych nia moža śviedčyć pra toje, što na apošnich mocnyja šturški kali‑niebudź nie adbuducca».
Davajcie zirniem, adkul jana ŭziałasia — hetaja vydatnaja Astravieckaja placoŭka pad AES, dzie časam trasie na 7 bałaŭ i dzie mała što daśledavana?
11 kastryčnika 2007 hodu — atamnaja narada ŭ prezydenta. Toj daje ŭkazańnie: «Placoŭka pavinna adpaviadać usim patrabavańniam. Heta najpieršy krok da biaśpieki stancyi. U jakaści patencyjnych placovak razhladajucca Krasnapalanskaja i Kukšynaŭskaja (Mahiloŭskaja vobłaść), vybranyja na padstavie rekamendacyj MAHATE». Pra Astravieckuju placoŭku — ni słova: jaje pakul niama...
Ale voś i jana! Praz hod, 9 kastryčnika 2008 hodu, zahadčyk labaratoryi Abjadnanaha instytutu enerhietyčnych i jadziernych daśledavańniaŭ «Sosny» Vahan Kazanian panikuje i nieaściarožna «źniščaje» Astraviec: «Astravieckaja placoŭka znachodzicca ŭ absiahu mahčymaha ziemlatrusu. Ziamla tam rastreskanaja, jak spodak. A na razłomach AES budavać nielha. Tamu ciapier hieolahi i sejsmatechniki siarod razłomaŭ vyšukvajuć miesca, na jakoje možna pastavić stancyju».
Ciapier skažycie,
na jakoje licha vyšukvać miesca dla AES siarod razłomaŭ? Bo heta najzručniej, kab pradavać našu atamnuju elektryčnaść u Litvu!Paru tydniaŭ tamu ja sprabavaŭ davodzić, što Astravieckaja AES budzie zbudavana dziela taho, kab pracavać na Litvu.
Nam samim hetaja atamnaja elektryčnaść nia nadta patrebnaja. A tut — da Vilni 53 km. Da miažy — 20 km. Da Ihnaliny — bližej, čym da Miensku. I tam pad hetuju našuju AES nia treba mianiać elektrasietki.
A voś vam u temu kamentar niejkaha studenta hieafaku na forumie hiealahičnaha fakultetu BDU pra vybar miesca pad druhuju AES: «Voś ČAES pabudavali — na samym uskrajku Ŭkrainskaha ščyta, ledź nie na razłomie... Čym dumali... Što zaminała zbudavać jaje choć na 10 km na zachad? Zaminała, mabyć, toje, što nie chaciełasia vadu praz hradzirni astudžać — vada z Prypiaci tańniej abydziecca... Tak voś i žyviem».
Heta, viadoma, durnota — pužacca pryvidu ziemlatrusu stohadovaj daŭniny. Ale mianie nie ziemlatrusy pužajuć. Ja ž ničoha nie razumieju ŭ ziemlatrusach. Ja sioje‑toje razumieju ŭ inšym. Hetaje inšaje i pužaje.
Apošni raz našym navukoŭcam było strašna ŭ 2005 hodzie, kali jany zmahalisia suprać budoŭli schovišča adpracavanaha jadziernaha paliva Ihnalinskaj AES la samaj našaj miažy. Namieśnik ministra pryrody Alaksandar Apacki vielmi mianie tady pužaŭ. Taksama ziemlatrusam: «Praviedzienyja niadaŭna hieafizyčnyja i tektaničnyja daśledavańni z udziełam navukoŭcaŭ Biełarusi, Litvy i Rasiei vyjavili Połacka‑Kurziemskuju zonu tektaničnych razłomaŭ šyrynioj da 100 km, u jakoj, darečy, znachodzicca i Ihnalinskaja AES. U hetaj zonie mahčymaja vysokaja sejśmičnaja aktyŭnaść.Heta nas nadzvyčaj niepakoić». Artykuł u hazecie «Respublika» tak i nazyvaŭsia: «U zonie Ihnalinskaj AES mahčymaja sejśmičnaja aktyŭnaść». Darečy, tuju žachlivuju Połacka‑Kurziemskuju zonu tektaničnych razłomaŭ navukoŭcy našyja adkryli, kali tam užo byŭ zbudavany Naftan i zaprajektavanaja Połackaja TEC. Raptam vyjaviłasia, što trapili palcam u razłom.
I kudy ŭsie našyja fobii padzielisia? Dyrektar BiełNDPI «Enerhapram» Andrej Rykaŭ zmahajecca z maimi strachami: «U Astravieckim rajonie nie ŭdałosia znajści jakich‑kolečy supraćpakazańniaŭ. Tam vielmi dobryja hrunty, dzie niama krejdaŭ i karstaŭtvareńnia. Dobraja sytuacyja i z vodazabieśpiačeńniem. Nijakich prablemaŭ što da sejśmičnaj aktyŭnaści ŭ Astravieckim rajonie niama i nie pradbačycca. Na Astravieččynie byŭ ziemlatrus u siem bałaŭ, a prajekt pabudovy luboj sučasnaj AES zakładajecca z uzroŭniem sejsmaniebiaśpiečnaści ŭ vosiem bałaŭ. Stancyja raźmieścicca na manalitnym učastku, jaki nie pierasiakajecca nijakimi razłomami. My prasačyli i za tym, kab pablizu nie było aktyŭnych razłomaŭ».
Treba dumać, našy hieolahi za hety hod tektaničnymi namahańniami znajšli siarod razłomaŭ miesca, na jakoje možna pastavić stancyju.
Voś vam dla bolšaj śmiełaści kaardynaty epicentru Hudahajskaha ziemlatrusu: N 54*60 Je25.80. A voś kaardynaty placoŭki budučaj Astravieckaj AES: N54*45, E26*07.
A ciapier, kab zusim aśmialeć, pačytajem rasiejskija «Federalnyja normy i praviły ŭ halinie vykarystańnia atamnaj enerhii». Im budavać: «Nie dapuskajecca (ličycca niespryjalnym) raźmiaščać punkty zachoŭvańnia jadziernych materyjałaŭ [hruba adniasiem siudy i AES]... Na placoŭkach, raźmieščanych niepasredna na aktyŭnych razłomach abo ŭ aktyŭnych hieadynamičnych zonach. Na placoŭkach, sejśmičnaść jakich charaktaryzujecca intensiŭnaściu, roŭnaj 6—8 bałam. Placoŭki, u miežach jakich vyznačanyja dyferencyjavanyja tektaničnyja ruchi ŭ čaćviarcičny peryjad, ale jakija nie źmiaščajuć aktyŭnych razłomaŭ. U zonach tektaničnaj treščynavataści»…
Padsumujem. Na AES my navažylisia, bo sami siabie pierakanali ŭ jaje patrebnaści. Hieneralnaha padradčyka vybrali samaha nadziejnaha, bo astatnija admovilisia. Placoŭku pad AES vybrali samuju biaśpiečnuju, bo tam nam pradavać elektryčnaść zručna.
