Školnyja nastaŭniki źviarnuli ŭvahu na farmuloŭki ŭ abnoŭlenym padručniku pa ruskaj litaratury dla 8 kłasa. Ich spraviadlivaje abureńnie vyklikaŭ ustup da raździełu «Litaratura druhoj pałovy XIX stahodździa».
«…Admiena pryhonnaha prava ŭ 1861 hodzie vyklikała novy vybuch narodnych chvalavańniaŭ, samaje bujnoje ź ich — Polskaje paŭstańnie pad kiraŭnictvam K. Kalinoŭskaha (1863-1864)», — pišuć aŭtary.
Składalnicy padručnika — vykładčycy BDU Śviatłana Zacharava i Taćciana Marozava, a taksama nastaŭnica ruskaj movy i litaratury himnazii №22 Minska Halina Čepieleva.
«Polskaje paŭstańnie» — heta kałanijalnaja farmuloŭka, narodžanaja ruskaj histaryjahrafijaj u tym samym XIX stahodździ.
Biełaruskaja navuka razhladaje hetyja padziei inačaj.
U pryvatnaści, u abnoŭlenym padručniku pa historyi dla taho ž 8 kłasa — adpaviedny raździeł nazyvajecca «Paŭstańnie 1863—1864», u starych padručnikach była farmuloŭka «Paŭstańnie 1863—1864 u Polščy, Litvie i Biełarusi».
Jak tut školniku nie zabłytacca?
«Biezumoŭna, takaja fraza niekarektnaja, — ličyć kandydat histaryčnych navuk Alaksandr Paškievič. — Viadoma, što paŭstańnie było i hieahrafična nie tolki polskim, i ŭdzielniki nie abmiažoŭvalisia adnoj nacyjanalnaściu. Heta akurat upłyŭ jašče impierskaj histaryjahrafii, nazyvać paŭstańnie «polskim», vyklučna ideałahičny kanstrukt. U Biełarusi takimi farmuloŭkami nie karystajucca ni ŭ akademičnaj navucy, ni ŭ zvyčajnaj publicystycy. U nas heta abo prosta «Paŭstańnie 1863—1864», abo «Paŭstańnie ŭ Polščy, Biełarusi i Litvie».
Nahadaju, što za časami paŭstańnia było vydadziena pieršaje pieryjadyčnaje vydańnie pa-biełarusku, što stała vialikim dasiahnieńniem i padmurkam, na jakim u budučyni hruntavaŭsia nacyjanalny ruch».
Jak tady takaja antynavukovaja farmuloŭka pralezła ŭ padručnik dla školnikaŭ?
My spytalisia ŭ adnaho z aŭtaraŭ — dacenta BDU Śviatłany Zacharavaj.
«U nas niama aŭtaraŭ asobnych raździełaŭ, my pracavali kalektyŭna. Ale padručnik prajšoŭ praź sita recenzientaŭ, źmianiaŭ niedzie źmiest. I na jakim etapie vypłyła hetaja farmuloŭka, mnie skazać ciažka. Moža, niedzie niedahledzieli, ideałahična nie vytrymali», — tłumačyć Zacharava.
Čym tady vyklikana raśsinchranizacyja terminaŭ u dvuch padručnikach dla adnaho hoda?
«Na momant padrychtoŭki jašče nie było padručnika pa historyi, nie było na što aryjentavacca», — padsumavała jana.
Darečy, cikavy fakt: proźviščy asobnych recenzientaŭ hetaha padručnika ŭspłyvajuć u internecie ŭ źviazcy z fondam «Russkij mir».
Naprykład, dekan fiłfaka Bresckaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta Taćciana Siańkievič uznačalvaje «Russkij cientr» u Breście. «Russkij cientr» — heta kreatura fondu «Russkij mir».
Taćciana Siańkievič
U razmovie z «Našaj Nivaj» Siańkievič skazała, što nie pamiataje, ci joj naležyć farmuloŭka pra «polskaje paŭstańnie».
Jašče adzin z recenzientaŭ — Alaksiej Ivanoŭ z Mahiloŭskaha ŭniviersiteta imia Kulašova.
Alaksiej Ivanoŭ, fota iff.msu.by
«Padtrymlivaje aktyŭnyja suviazi z pasolstvam Rasii […], stała biare ŭdzieł u arhanizacyi navukova-adukacyjnych mierapryjemstvaŭ sumiesna z pradstaŭnictvam Rassupracoŭnictva ŭ Biełarusi, fondam «Russkij mir», — infarmuje pra Ivanova sajt univiersiteta.
Ivanoŭ paprasiŭ dasłać jamu piśmovy zapyt, kab jon pasprabavaŭ uzhadać aŭtarstva pravak.
Heta ŭžo nie pieršaja dziŭnaja situacyja z reformaj padručnikaŭ. Tak, raniej u padručniku pa historyi vajna 1812 hoda raptam vyjaviłasia dla biełarusaŭ «ajčynnaj».
Čytajcie: U novych školnych padručnikach vajna 1812 hoda znoŭ stała «Ajčynnaj». Pa čyjoj inicyjatyvie?
