Štohod 10 žniŭnia ŭ samym maleńkim horadzie Biełarusi — Dziśnie — prachodzić vialikaje śviata, pryśviečanaje prasłaŭleńniu dzivosnaha abraza Božaj Maci Smalenskaj, nazvanaj «Adzihitryja». U hety dzień chram źbiraje nie tolki viernikaŭ žycharoŭ horada Dzisna i ŭsiaho Miorskaha błahačyńnia, ale i šmatlikich pilihrymaŭ z roznych miescaŭ Viciebskaj vobłaści, Rasii, Łatvii i Litvy. Tradycyjna śviatočnuju Boskuju liturhiju ŭznačalvaje archijepiskap Połacki i Hłybocki Fieadosij.
Pajechać u Dzisnu aŭtaru hetych radkoŭ prapanavaŭ Ihar Kunicki, hłybocki pradprymalnik, jaki naradziŭsia ŭ Dziśnie, tut chadziŭ u škołu, ale ŭ 1968 hodzie z baćkami pierajechaŭ na stałaje žycharstva ŭ Hłybokaje, dzie i skončyŭ siaredniuju škołu. U hety dzień adnačasova mielisia adbycca dźvie sustrečy adnakłaśnikaŭ Ihara — u Hłybokim i Dziśnie. Ihar ža addaŭ pieravahu Dziśnie.
Voś chto z nas pamiataje 1968 hod! U mianie jon zapomniŭsia tolki tym, što ŭ Hłybokim vymieli va ŭsich kramach zapasy soli, zapałak i myła, a chleb sušyli na suchary.
— Aj! Vajna budzie! — usio hałasiła maja maci.
Tady ž savieckija tanki ŭvajšli ŭ Čechasłavakiju. A kab mnie štości zhadać pra školnaje žyćcio 1968-ha! Barani, Boža! A tut i praz 50 hadoŭ źbirajucca adnakłaśniki Ihara, ź jakimi advučyŭsia ŭsiaho tolki 5 kłasaŭ! Fienamienalna!
U hety dzień nasielnictva samaha maleńkaha horada Biełarusi — usiaho 1,5 tysiačy žycharoŭ — pabolšała chiba ŭ 4—5 razoŭ. Dzieści a 12-j hadzinie pačałosia śviata. Paśla Boskaj liturhii ździejśniŭsia Chrosny chod. Z charuhvami pad huki zvanoŭ, śpievy śviataroŭ i carkoŭnaha choru Pracesija prajšła ad hałoŭnaha chrama — Uvaskrasienskaj carkvy da mohiłak — Adzihitryjeŭskaj carkvy. Kałona, šyrynioj u 2-4 čałavieki, vystraiłasia na ŭsiu daŭžyniu vulicy, što išła ad chrama da Dźviny, pavaročvała na nabiarežnuju i ciahnułasia ŭzdoŭž kaścioła jašče mietraŭ 200, heta značyć usiu kałonu možna acanić u adzin kiłamietr.
Hałoŭny pravasłaŭny chram Dzisny — Śviata-Uvaskrasienskaja carkva.
Maleńkaja Dzisna ŭ hety dzień stała šmatludnaj.
Śviatary z abodvuch bakoŭ akraplajuć vadoj viernikaŭ.
Abraz pa tradycyi i pa stałaj damoŭlenaści nieśli dužyja malcy ź miascovaj vyratavalnaj słužby. Pry nabližeńni abraza ludzi składali achviaru u skryniu pierad abrazom, a zatym prachodzili pad abrazom. Takaja tradycyja.
Treba skazać, što uvieś centr Dzisny — vializnaja pustka. Dzisna tak i nie zalačyła rany apošniaj vajny. Na mižvajennych zdymkach Dzisna vyhladaje što Vilnia! Mnostva dvuchpaviarchovych kamianičak, prycisnutych adna da adnoj. Jak śćviardžaje miascovy staražył i krajaznaŭca Fadziej Šymukovič, horad byŭ razburany ŭ 1944 hodzie, kali savieckaja armija vybivała adtul niemcaŭ. Paviatovy špital 1910-ch hh. pabudovy i siońnia staić malaŭničaj ruinaj nad Dźvinoj.
Ruiny paviatovaha špitala tak i stajać z 1944 hoda.
Niečakana sustreŭ znajomaha archieołaha Marata Klimava, jaki niedaloka z hłybockimi vałanciorami robić raskopki na kolišnim zamku Sokał. A na hetym śviacie prysutničaje ŭžo čaćviorty raz zapar.
— Čuŭ, što nastupnym hodam ruiny špitala buduć znosić! — kaža Marat.
— Nie, kab adnavić budynak pad turbazu ci dom adpačynku! — kažu. — Hetyja kałhaśniki adno, što ŭmiejuć, tolki razburać! Možna i zakansiervavać hetuju malaŭničuju ruinu! Dzisna ž — zdymačnaja placoŭka «Biełaruśfilma»! Chiba ź dziasiatak viadomych mastackich filmaŭ zdymałasia ŭ Dziśnie!
Pieraličym: «Dziaržaŭnaja hranica», (1980 h. «Biełaruśfilm»); «Vajna pad strechami» (1967, «Biełaruśfilm»); «Syny sychodziać u boj» (1969, «Biełaruśfilm»); «Čornaja biaroza» (1977, «Biełaruśfilm»); «Zacišša» (1981, «Biełaruśfilm»); «Vadziciel aŭtobusa» (1983, «Biełaruśfilm»); «Ludzi na bałocie» (1984, «Biełaruśfilm»); «Śviedka» (1985, «Biełaruśfilm»)…
Napieradzie ŭsioj pracesii — ad hałoŭnaha chrama Śviata-Uvaskrasienskaj carkvy ciaham troch kiłamietraŭ da mohiłkavaj Adzihitryjeŭskaj carkvy — ruchaŭsia «UAZik», u kuzavie jakoha stajaŭ dziŭny ŭdarny instrumient. Dva mužčyny pałačkami stukali pa mietaličnych płaścinach, huki ad instrumienta nahadvali miełodyju pierazvonu carkoŭnych zvanoŭ. Aŭtar pacikaviŭsia ŭ adnaho śviatara: jak nazyvajecca hety instrumient?
Hety instrumient — biły — vydaje čaroŭnuju miełodyju, jakaja nahadvaje pierazvon carkoŭnych zvanoŭ.
— Biły! — kaža baciuška.
Spačatku nie zrazumieŭ, navat napisaŭ na papiercy. Ci tak? Bo hučyć nibyta pa-ŭkrainsku — «biły», to bok «bieły».
— Tak! Biły!
— Aha, ad słova — «bić»!
— Tak!
Dziaŭčaty abapał pasypali pialostkami kvietak darohu pierad abrazom.
Vierniki kładuć achviaru ŭ skrynku pierad abrazom i prachodziać pad im.
Na šlachu usiaho trochkiłamietrovaha padarožža — ad adnoj carkvy da druhoj — abraza Božaj Maci «Smalenskaja», užo pa-za miežami asnoŭnaha miesca pakłanieńnia abrazu, la svaich chataŭ, čakali hrupy ludziej pa 10—15 čałaviek, pieravažna starejšych, jakija taksama pažadali skłaści achviaru i prajści pad abrazom.
La mohiłkavaj Adzihitryjeŭskaj carkvy adbyŭsia malebien, a taksama abychod carkvy z abrazom. Paśla carkoŭnaha nabaženstva ŭ joj šeście nakiravałasia iznoŭ pa vulicach horada pa kirunku da Śviata-Uvaskrasienskaha chrama. Usio śviatkavańnie adbyvajecca ciaham piaci hadzin.
Dzisienski kaścioł paŭstaŭ z ruinaŭ, ale ŭsio jašče staić u ryštavańniach.
Šeście z abrazom paviarnuła na brukavanuju nabiarežnuju Dźviny.
La mohiłkavaj carkvy Adzihitryi taksama čakaje hrupa viernikaŭ.
Pracesija dajšła da mohiłkavaj carkvy Adzihitryi. U 1990-ja była dabudavana jašče adna častka carkvy, ale čamuści ź biełaj cehły.
Chrosny chod vakoł mohiłkavaj carkvy.
Naturalna, majmu kampańjonu Iharu, jak jon vykazaŭsia — dastatkova tolki prajści pad abrazom, bo treba zajmacca sustrečaj adnakłaśnikaŭ. Tamu aŭtaru pryjšłosia samastojna dabiracca kiłamietry čatyry — ad Adzihitryjeŭskaj carkvy da staradaŭniaha parku, u miesca, dzie Dźvina papaŭniajecca vodami bujnoha dopłyvu Dzisny.
Ludzi z uschodu na paromie viartajucca dadomu sa śviata. Toj bierah da 1939 hoda byŭ saviecki, hety — polski.
Choć mianie časta krytykujuć, što, maŭlaŭ, «nijakaha zaniapadu Dzisny niama, i my radyja, što našy dzieci, źjechaŭšy adsiul, stali navukoŭcami, lekarami, inžynierami, pracujuć u Minsku, Połacku i Navapołacku», aśmielusia iznoŭ paŭtaryć — Dzisna zaniepadaje! Prosty prykład. Pa ŭsim parku — pni ad śpiłavanych dreŭ. Tak chutka i parku nie stanie! Niaŭžo nielha daručyć šefstva nad parkam miascovamu lashasu ci na chudy kaniec daručyć školnikam padčas subotnika nakapać sadžancaŭ ad samasievu i zrabić padsadku drevaŭ?
Na sustreču adnakłaśnikaŭ sabrałasia čałaviek piatnaccać, pryjechali ź Vilni, Viciebska, Łatvii i Izraila. Iharava adnakłaśnica Alena ź Izraila pryviezła nie tolki izrailskaje čyrvonaje vino, ale i finiki. Finiki prosta ŭsich urazili! Što nam pradajuć! Tut finik dyk finik, našych (što pradajucca ŭ kramie), kali nie try, dyk dva, dakładna, treba skłaści!
Sustreča adnakłaśnikaŭ u staradaŭnim haradskim parku, u miescy, dzie Dźvina źlivajecca ź Dzisnoj. Ihar — u kapielušy.
Dźvina źlivajecca ź Dzisnoj — sprava. Źleva — daŭhi (z paŭkiłamietra) Zamkavy vostraŭ. Niekali hety zamak baraniŭ ad maskavitaŭ vajavoda Mścisłaŭski, starasta Dzisienski, uładalnik Hłybokaha — Jazep Korsak Hłybocki, naniaŭšy svaim koštam vojska.
