U dzień, kali Śviatłana Aleksijevič atrymlivała Nobeleŭskuju premiju pa litaratury, u palešukoŭ skrali śviata. Maja maci rasstroiłasia: «Heta ž treba, naša kapatkievickaja dzieŭka vybiłasia ŭ ludzi, a nijak nie pabačyš!»
Maci vyrašyła kupić rajonku, mo tam što napišuć. Ale ja ŭžo schadziŭ na sajt «Pietrykaŭskich navinaŭ» – Śviatłany Aleksijevič nie isnuje. My jaje prydumali.
Pakul biełaruskija fejsbučniki zaŭziata vyrašajuć, ci biełaruska Aleksijevič i ci toje jana skazała ŭ svajoj lekcyi, palešuki ŭ svajoj infarmacyjnaj cišy zbolšaha vyznačylisia – jana «naša dzieŭka». U Pietrykaŭskim rajonie, dzie jana skončyła škołu, – «naša kapatkievickaja dzieŭka». U Naroŭli, dzie piśmieńnica pracavała ŭ «Prypiackaj praŭdzie», – «naša naraŭlanskaja».
Ale vo dziva – były supracoŭnik redakcyi atrymaŭ Nobeleŭskuju premiju, a darahaja redakcyja nie napisała ni słova, akramia ŭzhadavańnia jejnaha imia ŭ raździele pra historyju haziety, jaki visić na sajcie z tych sivych časoŭ, kali ŭ Naroŭli źjaviŭsia pieršy internet. Heta marazm, jaki nazyvajecca adnolkava va ŭsich rehijanalnych hazietach – «Vy sami ŭsio panimajacia».
Siońnia ŭ našaj chacie śviata. Nie budzie.
Zhodna ź biełaruskaj tradycyjaj, da siońnia ŭ «Prypiackaj praŭdzie» musiŭ vyjści dziasiatak intervju ź ludźmi, jakija na ŭłasnyja vočy bačyli nobeleŭskuju łaŭreatku, dakranalisia da krajočku jejnaha pinžaka i siadzieli ŭ jejnym redakcyjnym kreśle. Abaviazkova treba było źmiaścić fotazdymak «Śviatłana Aleksijevič i vieterany» i kranalny raspovied stareńkaj nastaŭnicy, jakaja navučyła nobeleŭskuju łaŭreatku hramacie. A siońnia ŭviečary na placoŭcy pierad kulinaryjaj «Paleśsie» musiła adbycca impreza ź ciotačkami ŭ fabryčnych nacyjanalnych strojach, z rajvykankamaŭskimi čyrvanaščokimi mužykami, ź piražkami i samahonam.
Heta nazyvajecca rehijanalnym śviatam. Ale ŭ naraŭlancaŭ i jaho skrali. Jany mo pabačać pa «nacyjanalnym» telebačańni niekalki kadraŭ pra Aleksijevič sa Šviecyi, i hodzie. A śviata nie budzie. Aleksijevič – heta vam nie chakiej.
Niamožna bić svaich
Sustrakaju la kramy dzieda Hanušu. Dumaju, pacikaŭlusia dziela ekśpierymientu, ci viedaje dzied pra Aleksijevič.
– Heta ž naša kalinkavickaja dzieŭka!
Čamu b i nie? Hieroi «Čarnobylskaj malitvy» žyli i ŭ Kalinkavickim rajonie. Piśmieńnica sustrakałasia ź imi, pisała pra ich. Jak miascovy krajaznaŭca Lakinieździć pa rajonie i piša pra maich ziemlakoŭ. Čym jon adroźnivajecca ad Aleksijevič? Chiba tym, što biez nobela.
Nie tak daŭno pra dzieda Hanušu i inšych paleskich pjakaŭ ja napisaŭ artykuł. Učora ŭ telefonnaj razmovie piśmieńnica Maryja Vajciašonak, siabroŭka Śviatłany Aleksijevič, vykazała mnie niazhodu: «Andruś, niamožna pra svaich takoje pisać. Treba padyjści da ich, parazmaŭlać, daviedacca, čamu jany takim stali, čym im dapamahčy».
Siońnia ja pahadžusia z Maryjaj Antonaŭnaj. Hetaja «našaść» – narmalnaja źjava ŭ vioscy. Kryvy, sivy – ale svoj, naš. I jaho niamožna hańbić na ŭvieś śviet. Pryjści da jaho ŭ chatu i skazać, jaki jon paskuda – možna. A vynosić śmiećcie ź vioski – niamožna.
Našaść – vašaść
Adnak fiłasofskaja teoryja «našaści» ŭ Biełarusi isnuje tolki na rehijanalnym uzroŭni. Na ŭsiu krainu jana nie raspaŭsiudžvajecca. Pakul palešuki zbolšaha pryznali Aleksijevič «našaj dzieŭkaj», pa toj bok MKADa pytańnie, čyja jana, tolki vyrašajecca.
Ja b skazaŭ, što Biełaruś – heta sukupnaść niekalkich idejnych viosak. U kožnaj ź ich jość svaje standartnyja nabory prykmietaŭ dla vyznačeńnia našych-vašych. Nie tak adkazaŭ na pytańnie – nie naš, z čužoj vioski. Z Aleksijevič usio składana, bo jejny nabor adkazaŭ na pytańni nie supadaje całkam ni z vodnym naboram. A ź inšaha boku, chočacca ž mieć adnaviaskoŭku – nobeleŭskuju łaŭreatku!
Tamu chto prymaje jaje, a chto i kateharyčna admaŭlaje joj u «našaści». Pa internecie błukajuć rasčaravańni – lekcyja nie pra nas, nie dla nas, nie pra maju siamju, nie pra maju viosku, nie pa-našamu. I nos nie toj, i nie z toj nahi pajšła. Jakaja ž jana našaja?
My tak i žyviem u rehijanalnaj «našaści-vašaści», siarod svaich i čužych. Praces abjadnańnia biełarusaŭ u ahulnanacyjanalnuju «našaść» nie skončany. Tamu na spartovych mierapryjemstvach łunajuć roznyja biełaruskija ściahi. Tamu kali biełaruska atrymoŭvaje Nobeleŭskuju premiju, nie ŭsie hetamu radujucca.
I dziaržaŭnyja viertykali dziejničajuć «dzieravienskimi» mietadami: prasoŭvać svaich i zamoŭčvać navałač z susiedniaj vioski. Nie, pieramahać majem prava tolki my, u nas manapolija na lidarstva!
Škłoŭski pan našuju dzieŭku pakryŭdziŭ
Maja maci siońnia nie pabačyć, jak kapatkievickaj dzieŭcy daduć nobela. Jana skazała, što budzie sačyć za navinami. Napeŭna, niekalki kadraŭ usio-taki joj dazvolać uhledzieć. Ale heta budzie nie śviata. Bo da śviata rychtujucca zahadzia, jaho dajuć nie repartažam, a vialikim cykłam radaści, supieražyvańnia i honaru. Toje, što abjadnoŭvaje ludziej z roznych viosak u adnu nacyju.
Ja nie mahu kazać za ŭsiu Biełaruś, ale na maim Paleśsi dziaržaŭnyja struktury hetym marazmatyčnym ihnaravańniem nobeleŭskaj łaŭreatki siońnia prajhrali. Niejki škłoŭski pan našuju pietrykaŭskuju, mazyrskuju, naraŭlanskuju, kalinkavickuju dzieŭku pakryŭdziŭ.
Nie, prudkaŭcy nie iduć na Miensk ź viłami, ale niedzie ŭ hłybini niedavierlivaj paleskaj dušy škłoviec staŭ trochi mienš našym. Niachaj bulbu sadzić i travu kosić, jak prudkaŭskija mužyki, ale našych dzievak kryŭdzić niamožna.
