Kali znachodzišsia ŭnutry instalacyi «Modry» Lavona Taraseviča, to nie da kanca razumieješ, čamu jana znachodzicca mienavita ŭ hetym miescy. Novy Silezski muziej u Katavicach moža zdavacca absalutna dalokim i nieadnaznačnym miescam dla prezientacyi novaha art-abjekta pravasłaŭnaha biełarusa z Padlašša.
Vierchniaja Silezija znachodzicca pa-za «biełaruskim kantekstam» (chacia niekatoryja histaryčnyja poviazi pamiž hetym rehijonam i Biełaruśsiu možna znajści) i vyłučajecca svajoj vyraznaj admietnaściu. Kuratarka vystavy Taraseviča, mastactvaznaŭca Anda Rotenberh, piša pra toje, što mastak źjaŭlajecca pradstaŭnikom «asablivaj mienšaści, jakaja trymajecca svajoj składanaj tojesnaści. Z hetaha punktu hledžańnia jahony pohlad na Sileziju źviazany z empatyjaj i zrazumieńniem prablemaŭ hetaha rehijonu – taksama šmatkulturnaha i taksama adlehłaha ad centra Polščy jak Padlašša». Hetaja suviaź pamiž rehijonami, jakija časta nie znachodziacca ŭ centry ŭvahi i majuć vyraznuju etničnuju, kulturnuju i relihijnuju śpiecyfiku, daje mahčymaść Lavonu Taraseviču nie tolki dastasavać svoj art-abjekt (raspracavany ŭ rečyščy isnujučaha ad 70-ch hałoŭ XX st. «mastactva «dla miesca» – site-specific art) da novaha muzieja, ale i «vykazacca» nakont sučasnaści.
Dreva i farba – asnoŭnyja materyjały mastaka — nie tolki ŭdała kampanujucca z sučasnym budynkam, ale taksama mohuć być alehoryjaj pracy. Etas pracy ŭ vypadku Silezii vielmi važny. Asablivy stasunak da ciažkaj pracy harniakoŭ u šmatlikich šachtach stvaraŭ historyju hetaha rehijona i vycisnuŭ mocnaje taŭro na štodzionnym žyćci, samaŭśviedamleńni žycharoŭ. Źmieny ŭ pramysłovaści i pastupovy adychod ad zdabyčy vuhalu značna źmianili Vierchniuju Sileziju ŭ apošnija 25 hod i vyklikali patrebu ŭ pieraasensavańni nie tolki ekanamičnych spravaŭ, ale taksama cełych płastoŭ kultury i tojesnaści.
Novy Silezski muziej adkryŭsia letam 2015 hoda na terytoryi byłoj šachty kamiennaha vuhalu «Katavicy» ŭ samym centry Katavicaŭ i vielmi chutka staŭ važnym miescam pryciahnieńnia dla žycharoŭ i turystaŭ. Architektary maksimalna zachavali pieršapačatkovuju prastoru abjekta, i značnaja častka aryhinalnych budynkaŭ była mienavita prystasavanaja dla muzieja. Bolšaść ekspazicyjnych załaŭ znachodzicca pad ziamloju, nievialikija novyja paviljony prapuskajuć śviatło ŭ hłyb załaŭ i stvarajuć niezabyŭnaje ŭražańnie. Staryja masterni i łaźnia taksama buduć uviedzienyja ŭ muziejnuju prastoru na praciahu nastupnaha hodu i naviedvalniki zmohuć ŭbačyć bolš vystavaŭ i daviedacca pra Sileziju.
Aprača ŭłasna muzieja tut źmiaščajecca biblijateka i ceły šerah zvykłych dla sučasnaha kulturnaha abjekta kaviarniaŭ i kramaŭ, a sama terytoryja – dobraje miesca dla špacyraŭ. Z vysokaj viežy adkryvajecca vydatny vid na centr Katavicaŭ.
Centram ekspazicyi źjaŭlajecca histaryčnaja vystava «Śviatło historyi. Vierchniaja Silezija na praciahu minuŭščyny». Pieršapačatkovaja ideja vystavy była vielmi nieadnaznačnaja. Šmatlikija krytyki zakidvali jaje stvaralnikam nie tolki «falšavańnie» minułaha, ale navat sprobu simvaličnaha adryvu Silezii ad Polščy ci paturańnie idejam sučasnych rehijanalnych aŭtanamistaŭ. Vystava była pieraasensavanaja. Naviedvalniki mohuć prasačyć prablemu vybaru silezcaŭ u trahičnych umovach nacyjanalizmaŭ i tatalitaryzmaŭ XX stahodździa. Asablivaje značeńnie nadajecca nie tolki siaredniaviečču i składvańni śpiecyfiki rehijonu, ale pieradusim industryjalizacyi XIX stahodździa: ad paravoj mašyny da zdabyčy karysnych vykapniaŭ i sučasnaj mietałurhii. Składvańnie svojeasablivaj rehijanalnaj tojesnaści silezcaŭ adbyłosia ŭžo ŭ XIX st. i vybar pamiž polskaściu i niamieckaściu byŭ adnym z samych ciažkich i trahičnych na praciahu amal usio pieršaj pałovy XX stahodździa. Pieršaja suśvietnaja vajna, try Silezskija paŭstańni, padzieł rehijona pamiž tryma krainami ŭ vyniku plebiscyta ŭzmacnili etničnyja antahanizmy i vyklikali patrebu adnaznačnaha vybaru dla bolšaści žycharoŭ. Druhaja suśvietnaja vajna na terytoryi rehijona taksama mieła vyraznuju adroznaść ad inšych rehijonaŭ Polščy: tut paniaćci «kałabaracyi», «łajalnaści» ci «supracivu» značna mienš adnaznačnyja i bolš šmathrannyja. Asablivuju cikavaść dla mianie mieła častka, pryśviečanaja «karnavału «Salidarnaści» pačatku 80-ch hadoŭ XX st. Jana nie tolki pakazvaje rabočy ruch i jahonuju samaarhanizacyju, ale taksama źmieny silezskaha hramadstva. Vystava nie tolki interaktyŭnaja i dapasavanaja da naviedvalnikaŭ roznaha ŭzrostu i fizičnych mahčymaściej, ale taksama dazvalaje poŭnaściu adčuć moŭnuju asablivaść rehijonu: infarmacyja dastupnaja nie tolki pa polsku, anhielsku, niamiecku, ale taksama na vierchniesilezskim dyjalekcie.
Važnym momantam vystavy źjaŭlajucca emocyi. Jany vielmi roznyja. Bolšaść naviedvalnikaŭ viadzie siabie davoli strymana, ale časta ja čuŭ zachapleńnie, niejki patok uspaminaŭ, a navat abureńnie i nieadnaznačnaje ŭspryniaćcie idei vystavy i pamiežnaha minułaha.
Aprača histaryčnaj vystavy možna naviedać halereju polskaha mastactva 1800-1945 hh., halereju polskaha mastactva paśla 1945 h., halereju nieprafiesijnaha mastactva. Taksama dla roznych hrup naviedvalnikaŭ moža być cikavaj łabaratoryja teatralnaj prastory, jakaja pakazvaje roznyja prajekty teatralnaj scenahrafii, kaściumy, a navat teatralnyja lalki.
Novy muziej staŭsia častkaj novaj haradskoj prastory ŭ samym centry postindustryjalnaha rehijonu – «śfiery kultury». Aprača muzieja tut znachodzicca sučasnaja siadziba Nacyjanalnaha simfaničnaha arkiestra Polskaha radyjo i Mižnarodny kanhresavy centr. Praź piešachodny vijadukt možna trapić u sučasnuju univiersiteckuju biblijateku, jakaja nie narakaje na kolkaść čytačoŭ.
Viartajučysia da «biełaruskaha kanteksta» paśla špacyru pa muziei, pačynaješ nie tolki mižvoli paraŭnoŭvać, ale taksama dumać, što pamiežžy jak prastory majuć niešta ahulnaje. Kolery, jakija vykarystaŭ Lavon Tarasevič, nie tolki padkreślivajuć ziamlu, nieba, vuhal ci ziernie. Jany źviazvajuć roznyja losy i roznyja ziemli pamiž saboju, jak byccam b pakazvajučy, što nie ŭsio tak adnaznačna, nie ŭsio tak prosta i nie ŭsio možna patłumačyć znajomym čynam.
