29 maja Alaksandr Łukašenka padpisaŭ damovu ab stvareńni Jeŭrazijskaha ekanamičnaha sajuza (JEAES). Paśla źjaŭleńnia hetaj naviny ŭ sietcy Internet było napisana mnostva kamientaroŭ, siarod jakich dastatkova papularnym byŭ nastupny: «A nas chto-niebudź spytaŭ, ci treba nam ŭstupać u hety sajuz?». Ja ž vyrašyŭ nie čakać, pakul mianie niechta zapytaje ab maim mierkavańni, a sam spytać z tych, chto dahavor ab JEAES pavinny ratyfikavać: deputata pałaty pradstaŭnikoŭ ad svajoj akruhi Murašku I.A. i člena savieta respubliki Karaškova Ja.F. Pytańnie było nastupnaha źmiestu: «Ci ličycie Vy, što pałažeńnie st. 13 dahavora ab Jeŭrazijskim ekanamičnym sajuzie adpaviadaje intaresam Respubliki Biełaruś i jaje nacyjanalnamu zakanadaŭstvu, jakim čynam Vy źbirajeciesia ŭličvać mierkavańnie hramadzian Respubliki Biełaruś, svaich vybarščykaŭ (deputataŭ miascovych Savietaŭ) i jurydyčnych asob pry razhladzie ŭ nacyjanalnym schodzie pytańnia ab ratyfikacyi dahavora ab Jeŭrazijskim ekanamičnym sajuzie?»
Adkazy člena savieta respubliki i deputata pałaty pryviedzienyja nižej.
Novuju aktualnaść hetaja prablema nabyła ŭ śviatle taho, što zakonaprajekt užo trapiŭ u nacyjanalny schod.
Nie skazaŭ by, što ŭrehulavańnie vychadu biez uliku mierkavańnia taho boku, što vychodzić, «jestiestvienno» pavinna vyrašacca pa formule «kansiensus minus adzin». Na moj pohlad, heta pytańnie ŭsio ž taki dyskusijnaje, jak i šerah inšych aśpiektaŭ, źmieščanych u adkazach parłamientaryjaŭ. Nieabchodna razumieć, u jakoha kštałtu sajuz my ŭstupajem nie tolki de-jure, ale i de-fakta.
U preambule dahavoru ab stvareńni JEAES adznačana, što dziaržavami ruchaje imknieńnie harantavać dobrasumlennuju kankurencyju, da adnoj z ahulnych zadač adnosicca ŭmacavańnie kankurentazdolnaści nacyjanalnych ekanomik. I što my bačym nasamreč: uviadzieńnie mytaŭ i roznych siertyfikataŭ, što abmiažoŭvajuć dostup impartnych tavaraŭ na terytoryju krain JEAES i da t.p. Takim čynam, «kankurentazdolnaść» šerahu našych tavaraŭ budzie dasiahacca nie hruntujučysia na roście jakaści i źnižeńni koštu (što było b dobra), a praz abmiežavańnie impartu. Chutčej za ŭsie, JEAES čakaje nie raźvićcio kankurencyi, a manapalizacyja.
Ale ž ekanomika ŭ JEAES nie hałoŭnaje. Viadoma, što JEAES – heta palityčny prajekt prezidenta Rasii Pucina. Ab tym, što JEAES u budučym čakaje palityčnaja i vajskovaja intehracyja, kazaŭ i Łukašenka. Što čakaje hety sajuz va ŭnutrypalityčnym płanie?
Biezumoŭna, asnoŭnaj dziaržavaj sajuza jość Rasija, adpaviedna i palityka sajuza budzie vyznačacca Rasijskaj Fiederacyjaj. Isnuje zašmat fiłasofskich razvah ab «zahadkavaj ruskaj dušy», ale najbolš dakładnaje apisańnie ŭ sacyjalnym zrezie prapanavaŭ Andrej Amalryk u artykule «Ci praisnuje Saviecki Sajuz da 1984 hoda» (vydadzieny ŭ 1969 hodzie). Voś jaho słovy: «Ruskamu narodu … amal zusim niezrazumiełaja ideja samakiravańnia, roŭnaha dla ŭsich zakona i asabistaj svabody – i źviazanaj z hetym adkaznaści. Navat u idei prahmatyčnaj svabody siaredni ruski čałaviek ubačyć nie mahčymaść dla siabie dobra ŭładkavacca ŭ žyćci, a niebiaśpieku, što niejki sprytny čałaviek dobra ŭładkujecca za jaho košt. «Spraviadlivaść» na praktycy abaročvajecca žadańniem, «kab nikomu nie było lepiej, čym mnie». Hetaja ideja abaročvajecca nianaviściu da ŭsiaho, što vychodzić z šerahu preč, … da ŭsialakaj inicyjatyvy, da ŭsiakaha bolš vysokaha i dynamičnaha ładu žyćcia, čym žyviem my».
Kali pahladzieć na sučasnuju Rasiju, naŭrad ci možna skazać, što z 1969 hoda niešta karennym čynam źmianiłasia. Uličvajučy praciahłuju niaźmiennaść ułady i kiraŭničych kadraŭ u Biełarusi, Kazachstanie i Rasii, vidavočna, što na klučavych pasadach u JEAES buduć usio tyja ž asoby, jakija, zrazumieła, nie žadajuć pakidać svaje «nasiedžanyja» miescy dla maładych i pierśpiektyŭnych. Kali dadać da vyšej skazanaha vysokuju vierahodnaść manapalizacyi ekanomiki i ŭzhadać słovy Lenina: «Svabodnaj kankurencyi adpaviadaje demakratyja, manapolii adpaviadaje palityčnaja reakcyja», — to naprošvajecca vysnova, što ź vialikaj vierahodnaściu JEAES pieraŭtvorycca ŭ izalavanaje ad źniešniaha śvietu tatalitarnaje ŭtvareńnie z peŭnaj stupieńniu ahresii da vysokaraźvitych krain, kiravać sajuzam budzie «sastareły hurt» a-la Brežnieŭ i Ko, vynikam kiraŭnictva jakoha stanie kansiervacyja sacyjalnych pracesaŭ i tatalny kantrol za hramadzianami, adsutnaść inavacyj i prahresu ŭ cełym.
Varta dadać, što, jak i kožny intehracyjny krok pamiž Biełaruśsiu i Rasijaj da hetaha času, ratyfikacyja dahavoru stanie pradmietam handlu: tavaram budzie časovaja padtrymka «nahavic» i ciapierašniaj ułady (napieradzie prezidenckija vybary), a koštam — budučynia Biełarusi.
Vierniemsia da adkazaŭ parłamientaryjaŭ. Źviartaje na siabie ŭvahu toj fakt, što anivodny nie adkazaŭ na pytańnie, jakim čynam jon budzie ŭličvać mierkavańnie hramadzian pry razhladzie dahavora ŭ Parłamiencie! Dakładniej, Muraška I.A. hetaje pytańnie praihnaravaŭ, a Karaškoŭ Ja.F. adkazaŭ za ŭsich hramadzian Respubliki Biełaruś.
Takim čynam, šanoŭnyja biełarusy, sapraŭdy nichto nie źbirajecca pacikavicca vašym mierkavańniem na kont JEAES!
Mahčyma, što tolki ŭ Łahojskaj vybarčaj akruzie parłamientaryjam nie cikava, što dumajuć ab JEAES ichnija vybarščyki. Ale ž heta małavierahodna, pakolki ŭžo na druhi dzień paśla padpisańnia dahavora staršynia pastajannaj kamisii pa mižnarodnych spravach PP RB Samasiejka M.Ł. paviedamiŭ, što Parłamient płanuje ratyfikavać dahavor u samyja karotkija terminy. Čytaj, anijakich hramadskich abmierkavańniaŭ nie praduhledžvajecca.
Tamu varta nie zadavacca pytańniem — «a nas chto-niebudź spytaŭ?», a karystacca zakonnym pravam samim pytać słužbovych asob! Zrabić heta nie składana: jość elektronnaja pošta, tamu i vychodzić z domu nie spatrebicca. Mnohija z nas marnujuć dastatkova času na prahlad navin i napisańnie kamientaroŭ, jakija na nastupny dzień užo absalutna nie važnyja. Dyk udzialicie tolki 5 chvilin svajho času hodnaj spravie i dašlicie list z vašym pohladam na ŭstupleńnie Biełarusi ŭ JEAES ci prapanovami svaim parłamientaryjam (śpis deputataŭ pa akruhach i ichnija adrasy elektronnaj pošty jość na sajcie Parłamienta).
Šmatlikija hramadzianie našaj krainy na takuju prapanovu pytajuć: «I što heta daść?». Pa-pieršaje, kali niehatyŭny prahnoz adnosna budučyni JEAES spraŭdzicca, to vy zmožacie adkazać svaim dzieciam na paprok u vaš adras — jak vy takoje dapuścili? — tym, što vy zrabili choć minimalna ad vas zaležnaje: jak zvyčajnyja nie radykalna nastrojenyja hramadzianie vykazali svajo mierkavańnie pradstaŭnikam ułady. Pa-druhoje, kali hramadzianie napišuć nie adzin list, a tysiačy, to niejkija publičnyja dyskusii na hetuju temu abaviazkova pačnucca. Z kitajska-biełaruskim industryjalnym parkam heta častkova atrymałasia, dyk tam sprava tyčyłasia tolki małoj častki terytoryi, a pytańnie ab JEAES — heta pytańnie ab budučyni ŭsioj Biełarusi.
Biezumoŭna, pa takim pytańni treba pravodzić hramadskaje abmierkavańnie, i kožny śviadomy hramadzianin pavinien damahacca hetaha. Navat kali bolšaść biełarusaŭ budzie za ŭstupleńnie ŭ JEAES, to padčas abmierkavańnia vyjaviacca niehatyŭnyja sacyjalna-ekanamičnyja momanty, jakija možna budzie zahadzia vyrašyć.
Na žal, ułady važnyja pytańni vynosiać na abmierkavańnie tolki pad mocnym hramadskim ciskam, a pa svajoj inicyjatyvie — tolki pytańni druhasnaha značeńnia. Nie tak daŭno pa pažadańni «viarchoŭ» pačałosia ahulnahramadskaje abmierkavańnie zakonaprajekta «Ab baraćbie z karupcyjaj». Na moj pohlad, hetaje pytańnie druharadnaje, nie sama baraćba z karupcyjaj, viadoma, a mienavita zakonaprajekt. Dziela čaho jon vyniesieny na abmierkavańnie, zrazumieć nieskładana.
Z 1994 hoda Łukašenka abiacaje pieramahčy karupcyju, u kožnaj pieradvybarčaj prahramie ŭ tym ci inšym vyhladzie taki punkt byŭ. Jaki vynik 20-hadovaj baraćby, usie dobra viedajuć… Va Ukrainie adbyŭsia majdan (adnoj z met jakoha była baraćba z karumpavanaj uładaj), prajšło 20 hadoŭ amal biezvynikovaha zmahańnia z karupcyjaj u Biełarusi i napieradzie čarhovyja vybary — što ž adkazać biełarusam pierad vybarami? Možna było b skazać, što karupcyja jość vynikam taho, što za ŭsimi słužboŭcami jon usačyć nie moža, ale ž amal kožnaja babka na łaŭcy viedaje — u nas viertykal ułady, adpaviedna, zaŭsiody vinavaty «vierch» ułady! Tamu z adnaho boku treba pakazać, što heta ahulnaja i składanaja prablema. A z druhoha boku, zrazumieła, što karupcyja budzie i nadalej, a vinavatym być nie chočacca (prynamsi adnamu) i tady paŭstaje ideja padziełu adkaznaści z narodam. Maŭlaŭ, hramadzianie, my razam z vami stvarali zakon ab baraćbie z karupcyjaj, tamu ŭsie nastupnyja karupcyjaniery — heta nie maja, a naša supolnaja niedapracoŭka. Takim čynam, u hetym pytańni mierkavańniem hramadzian ułady «cikaviacca», ale vynik abmierkavańnia nieistotny, tamu što ŭ našaj krainie prablema baraćby z karupcyjaj nie ŭ jakaści zakonaŭ, a ŭ ich faktyčnym užyvańni.
Naprykancy chaciełasia b pažadać biełarusam čaściej nahadvać uładam — pradstaŭničaj i vykanaŭčaj — armiejskuju prymaŭku: kali kamandzir plunie — my pavycirajemsia, ale kali my pluniem — jon zachłyniecca!
