Źlotaŭ u tupinskuju «hroznuju pieršaprastolnuju» (čamu ŭ dvukośsi - nižej) na kanfierencyju pa represijach nie tolki stalinskich, arhanizavanuju niazłomnymi kalehami z «Miemaryjału», pa Tupinu - zamiežnymi ahientami. Naviedaŭ Butaŭski rasstrelny palihon, dzie za vysačeznym niekali enkavedysckim płotam u trynaccaci šmatmietrovych tranšejach lažać u try-čatyry šerahi nie mienš za dvaccać tysiač niavinna zabitych. Siarod ich sotni biełarusaŭ: vajskoŭcy, inžyniery, historyki, litaratary, muzykanty, piedahohi, śviatary, studenty, ekanamisty … Ubačyŭ apošni pryčał niekatorych z hierojaŭ svaich knih. Pradstaviŭ, jak ich nieludzi na śmierć hnali.
Havaryŭ pra Butava, a dumałasia pra Kurapaty. Vystupiŭ ź inicyjatyvaj identyfikavać kožnuju kostačku bo navuka ciapier heta dazvalaje. Pajmiennyja śpisy składzienyja, naščadkaŭ pry davajennych šmatdzietnych siemjach šaniec znajści niemały, hienom vyznačyć prablem nie składaje ŭžo i pa canie, što ŭpała za apošni dziasiatak hadoŭ ad miljona «amierykanskich» u niekalki tysiač razoŭ. Prapanavaŭ pastavić kožnamu z rasstralanych tut ža ci na radzimie pomnik.
U adkaz — cichi ździŭleny šum. Hladzieli jak na marsijanina. Ale heta nie ździviła. Mahčyma, na Mars palacim raniej, čym prodkaŭ hodna pachavajem.
Ździviła inšaje. Taki ž šept na vulicach (u viečnych ramontach), u kramach (i ŭźlot pa canie miasa chłopcaŭ nie ŭzbudziŭ), zmantavanych na chutkuju ruku napaŭadkrytych (kureńnie zabaroniena - štraf 30-50 u.a.) kaviarniach (tolki pravodziać pohladami «niehraŭ», jakija biehajuć vakoł z tačkami, hružanymi cahlinami) i navat na vakzałach (i kudy padziełasia tutiejšaje: «Ty čo, kuda lezieš, s…a?» - «Čo-čo? A čieriez plečo, p … r!»).
Dzivosna - pakul u Kijevie šum i homan, Maskva prycichła (ładna b u cerkvach, jakija tut u mnohich kvartałach ciapier ledź nie ŭ kožnym dvoryku zatailisia). Nachabnyja i biaźmiežna chłuślivyja pramovy Tupina (a pamiatajecie, jak u pieršy hod uładarańnia zaikaŭsia i źbiantežana vočkami parkiecinki ličyŭ?) laciać tolki z ekrana (praŭda, tam, kudy ja zachodziŭ, huk u ich byŭ znoŭ ža pryhłušany).
TUPIN I JAHO KRYM-NAŠYSTY ŠYPIAĆ NA ČUŽYCH, A BAJACCA, CICHARACCA SVAJE.
Mahčyma, heta zacišša pierad buraj.
Cikava, toj, jaki sprabuje pierafarmatavać siabie ŭ historyi z karupcyjaniera ŭ impieryjalista, skončyć, jak Musalini ci jak jaho siabar na litaru H.?
* * *
Leanid Marakoŭ
publicyst, litaratar, daśledčyk stalinskich represij.
