Krucicca, viedajecie, u hałavie taki vobraz. Zdarovy, jomisty straŭnik razam z kišečnikam. Sami saboj, asobna ad cieła. Takija orhany, jakija isnujuć, kab atrymlivać ježu i vyrablać h…. U imia pracesu.
Vakoł straŭnika adbyvajucca padziei. Ludzi rasčaroŭvajucca, natchniajucca, pačynajuć, skančajuć. A jon, krychu ŭzdryhvajučy i pieralivajučysia abałonkaj brušyny, spakojna i važna robić svaju spravu. Brykieciki, brykieciki, brykieciki.
Učora — brykiet, a zaŭtra cahlina, jakuju treba zakłaści na pravach skarbu ŭ naš kulturny mur.
Nu, voś apošni — ese Bachareviča «Hanarovaja viešałka». Tekst, kali chto nie čytaŭ, pryśviečany modzie na vyšyvanki, jakaja abvieščana prykmietaj zaniapadu i pieramohaj estetyki kałhasa i pryhonu.
Tekst vielmi taki, viedajecie, iraničny. Tekst piara metra, jaki ŭźniośsia i adtul, z vyšyń, prypluščyŭšy voka, vydaje svaje vierdykty.
Moda na vyšyvanki, miž tym, i sapraŭdy jość. Heta i dakładnyja repradukcyi biełaruskaj nacyjanalnaj vopratki, i stylizacyi na sučasny manier typu Honar, i miłyja majki z pryntami biełaruskich arnamientaŭ ad Franaka Viačorki. I što? Voś jana, novaja kansensusnaja estetyka? Novy sposab raskazać śvietu pra siabie, ničoha ŭ śvietu nie patrabujučy i ni na što nie skardziačysia? A voś i nie!
Čytaješ «viešałku» i ŭjaŭlaješ naradžeńnie brykieta. Jak akt, jak praces. I skaz za skazam, jak santymietr za santymietram. Asobna, kaniečnie, dastaŭlaje, što artykuł vyjšaŭ na sajcie «Budźmy», dzie navat łahatyp stylizavany pad arnamient. Heta vyklikaje niekatoryja hamy i tryvožyć niekatoryja struny.
Aŭtar aburajecca
Tryumf vyšyvanki značyć, što ŭsio było daremna. My prapali. Vyšyvanačnaja Biełaruś znoŭ pieramahła Biełaruś jeŭrapiejskuju. My viarnulisia tudy, dzie byli. Da Biełarusi lnianoj, žytniovaj, baravoj, a taksama bavaŭnianaj, samatkanaj, parkalovaj, pładova-jahadnaj i sinteponavaj.
Adrazu pytańnie. A kali zaŭtra ŭsie ŭ adzinym pamknieńni skinuć i spalać svaje vyšyvanki, ci pračytaju ja, što narešcie jeŭrapiejskaja Biełaruś pieramahła łapatnuju? Pa-druhoje, chto takija my, katoryja viarnulisia? Vialikaja častka ludziej nie zdahadvajecca ni pra najaŭnaść vyšyvanak, ni pra najaŭnaść Bachareviča. Jak być ź imi? Akramia taho: niekatorym ludziam paščaściła, ujavicie sabie, mieć džynsy. Kudy ich adsyłaje hetaja šmotka? Niaŭžo da časoŭ Levi Štraŭsa na załatyja rudniki?
Aŭtar zahłyblajecca
Ludziam u vyšyvankach vielmi važna adčuć, što ich šmat. Tolki tady jany mocnyja. I ŭ hetym našaje ź imi adroźnieńnie. Jeŭrapiejcu važnaje krychu inšaje — adčuć svaju kaštoŭnaść i svabodu, zastaŭšysia samomu, biez hramady. U hetym jaho moc. A moc vyšyvanačnaha čałavieka — va ŭzory pad jaho padbarodździem.
Prablema navat nie ŭ tym, što, pažyŭšy ŭ Hiermanii, aŭtar prapuściŭ niamieckuju modu na nacyjanalnyja stroi, jakaja nie zhasła i siońnia, sprava ŭ tym, što naohuł niastača pradmieta razmovy niaredka kampiensujecca imknieńniem abahulnić niešta ŭ hrandyjoznym maštabie. U nacyjanalnym, a to i ŭ kantynientalnym. Dapuścim — raskazać, što važna dla jeŭrapiejca. Bo jeŭrapiejec ža — štukovina prostaja i kvadratnaja. Voś u jaho patreby, a voś u jaho ŭłaścivaści. Idzi paspračajsia. A voś — vyšyvanačny čałaviek. Nibyta jon jość, i nibyta dla jaho samaje hałoŭnaje ŭ žyćci — vyšyvanka. Prydumaŭšy takija sutnaści, ty stanovišsia hałoŭnym i adzinym ekśpiertam u hetaj halinie. Naprykład, pa vyšyvanačnych ludziach. I voś tvoj tekst užo cahlina ŭ mur. A ty — mular-budaŭnik.
Aŭtar supastaŭlaje
…uvohule ŭ papularnaści vyšyvanak jość niešta paŭnočnakarejskaje. Tysiača absalutna hołych ludziej budzie vyhladać bolš indyvidualna, čym hetkaja samaja tysiača ŭ vyšyvankach.
Nu, pa-pieršaje, nikoli nie sustrakaŭ słovy «salidarnaść» i «statkavaść» u adnym sinanimičnym šerahu. Kali tysiačy ludziej vychodziać ź bieł-čyrvona-biełymi ściahami ci z papularnymi zaraz žoŭta-błakitnymi stužkami na vulicu, ci viedajuć jany, što ŭžo ŭtvaryli paŭnočnakarejski statak i vyklikali ducha panyłaści i kałhasa? Nie viedajuć. Mahčyma, heta nie adbyvajecca, kali miljardy ludziej kuplajuć sabie majki sa Spanč-Bobam, i adbyvajecca, kali z nacyjanalnymi biełaruskimi arnamientami.
Aŭtar adsyłaje da aŭtarytetaŭ
Znajomaja litoŭskaja litaratarka raskazvała niejak pra pieršaha pabačanaha joj u žyćci biełaruskaha paeta. Proźvišča jana nie zapomniła. Vieršaŭ taksama. I nichto nie zapomniŭ. «Vieršy byli takija samyja, jak jaho vyšyvanka… — skazała znajomaja. — Takija archaičnyja. Voś vyšyvanku zapomnili ŭsie. I z hetym vy chočacie ŭ Jeŭropu?»
Vo jak. I spytała jaho aŭtarka: vy z hetym u maju Jeŭropu chočacie, Alhierdzie? Alhierd, katory taksama ničoha nie zapomniŭ, u litaratarčynu Jeŭropu z hetym nie zachacieŭ. A voś za suajčyńnikaŭ jamu stała strašna soramna. Bačačy čerhi biełarusaŭ, katoryja ścirajuć łapci pa darozie na «Akropalis», i niaroŭnyja ślady, jakija na pylnaj darozie pakidajuć ich słuckija pajasy… Litoŭskija hastarbajtary, jakija jak pčołki pracujuć na katedžach da samoha Minska, takich pretenzijaŭ da nas nie vystaŭlajuć, što i nie dziŭna, bo litoŭskuju litaratarku nie viedajuć. Ale hetaje viečnaje žadańnie postsavieckaha intelihienta, takoha ž biezdapamožnaha, jak i jaho papiarednik, kab jaho «pryznali za hranicaj», žadańnie «być jeŭrapiejskim».
Soram za svaju depresiŭnuju rečaisnaść tak mocna ŭjadajecca ŭ mozh, što tam transfarmujecca u soram i za minułaje, jakoje karcić kamu-niebudź padaryć, i za svaju budučyniu, jakaja stanovicca pradmietam pakajańnia pierad kožnym bałvanam, jaki zachoča zhulać u sudździu. Soram i džynsy.
Aŭtar iranizuje
Navošta knižki čytać, kali jość vyšyvanka? Na joj usio napisana, to bok vyšyta. Ci namalavana, jak tatu na skury. A bolš biełarusu viedać nieabaviazkova.
Jak skazała biełaruskaja rekłamščyca Jula Laškievič: «Navošta jeści, kali spać? Navošta Bacharevič, kali poŭdzień? Navošta žyć, kali Mars?» U pryncypie i ŭ mianie da aŭtara, aprača nazvanych, pytańniaŭ bolš niama.
Z cełym narodam hutarku vieści
A voś vam (nam) jašče. Alaksandr Fiaduta zajaviŭ, što biełaruskaja nacyja — druhasieryjnaja, a kali pad markaj vyšyvanki pradajuć jašče i vopratku z pryntami arnamientaŭ, to ŭsio heta biessensoŭna i ničoha nie varta. Vyšyvanka pavinna być vyšytaj, «a kali nie, to hroš cana ŭsim vašym razvaham». Jak u puškinista, chočacca spytać u jaho — ci jość u jaho majka z vyjavaj Puškina i, kali tak, to jakaja častka Puškina naležyć piersanalna jamu? A naohuł, jak ja i pisaŭ vyšej, praha myślić nacyjanalnymi katehoryjami ŭłaściva ludziam, katoryja myślać katehoryjami vyklučna.
Dapuścim, chipany reanimiravali ŭzor «ślozy Ałacha» ci «turecki ahurok».
U Łatvii dyzajnier Liha Aŭzinia vypuściła kalekcyju vopratki z nacyjanalnymi łatyšskimi arnamientami, jakija ad biełaruskich adroźnić niaprosta.
Šatłandskaja kletka zamacavałasia ŭ modzie, dumajecca, nazaŭsiody.
Adydas šyje vušanki.
Gorenje raśpisvaje (nie draŭlanyja) ladoŭni pad chachłamu, moda na skandynaŭskija arnamienty paśpieła ŭžo nadakučyć i adradzicca nie adzin raz.
Ale ŭsie heta nie važna. Važna, što ty pavinien stvaryć brykiet. Vykazacca. Pra ich. Pra hetych biełarusaŭ. Što im nielha i jany niejkija tam — nie toje, što ja. I chaj ja nie baču roźnicy pamiž pryhožym i niepryhožym. Chaj dla mianie dzień śmierci Vysockaha — heta data, a dzień śmierci Karatkieviča… nie, nie čuŭ. Zatoje ja ŭsio adno vam raskažu, što vy za nacyja i jak vam žyć. Bo mnie Puškin liru pieradaŭ. Choć i nie da kanca.
Postsaviecki post
Sieviaryn Kviatkoŭski napisaŭ, što vyšyvanki źviazany z savieckim kultam sialanskaści. Tamu jany škodnyja dla našaj nacyi, jakaja jakraz pretenduje na elitarnaść i staražytnaść. Kali zrazumieć sutnaść pretenzii, to chočacca spytać: a što rabić z tymi, u kaho takich asacyjacyjaŭ niama? Dapuścim, niechta naradziŭsia ŭ 1991 hodzie? Ci prosta prapuściŭ saviecki kult siarpa da razvału SSSR mima vačej? U Savieckim Sajuzie byŭ jašče i kult sportu, ci varta ŭsim ciapier zapłyvać tłuščam z hetaj nahody i na zło babuli admarožvać vušy?
Kult karanioŭ
Ludzi typu Bachareviča ŭvieś čas vyvodziać novaha čałavieka. Učora padobnyja jamu vyvodzili novaha savieckaha čałavieka. Siońnia — novaha jeŭrapiejskaha. Pryčym i saviecki byŭ jak bieły arkuš, i jeŭrapiejskaha vyvodzim niejkaha sterylnaha. Bieź minułaha. Chto jon? U jakoj krainie jon žyvie, hety etałonny jeŭrapiejec? Što hety čałaviek, jaki ŭ Biełarusi pavinien pieramahčy, rabiŭ 300 hadoŭ tamu? Na jakoj movie havaryŭ? Što pisaŭ? Što śpiavaŭ? Na čym hraŭ? Što jeŭ? I što apranaŭ? Amierykana-jaŭrejska-niamieckija džynsy? Havajskija kašuli? Indziejskija makasiny?
Ci abaviazkova nam usim prajści rytuał adračeńnia ad vyšyvanačnaha minułaha?
U kožnaj vartaj krainie śvietu kult svaich karanioŭ źjaŭlajecca častkaj nacyjanalnaj śviadomaści.
Hetyja ŭzory žyli stahodździami. Jany bačyli roznaje. Lažali, pylilisia, hnili, brudzilisia. Ich apranali na śviaty, ich apranali ŭ samyja ciažkija dni.
Hetyja maleńkija rombiki i kvadraciki dapamahajuć nam paradavacca, hledziačy adno na adnaho. Jany pieradajuć usio, što my chacieli b skazać, i navat krychu bolej.
Jany pieražyli mnohaje. Kompleksy postsavieckija, nie zaŭvažyŭšy, taksama pieražyvuć.
