Čamu łasi prychodziać u horad?
Apošnimi dniami łasioŭ bačyli na vulicach Minska i Mahilova. Što pryvodzić dzikich žyvioł u harady i jak siabie pavodzić pry sustrečy?
17.05.2023 / 10:32
Łasi ŭ Mahilovie. Skrynšot videa z sacyjalnych sietak
U harady prychodzić maładniak
Naviedvańnie dzikimi žyviołami abžytych ludźmi miaścin — zjava ŭžo nie redkaja. Jany zasialajuć naturalnyja dla siabie asiaroddzi pablizu čałavieka i adaptujucca da suisnavańnia ź im, adznačaje ekśpiert pa bijałahičnaj raznastajnaści i achovie pryrody Andruś Ivančukoŭ.
U horad jany prychodziać, kali z-za niejkich pryčyn im nie chapaje miesca na zaniatych płoščach.
Asabliva zaŭvažnyja vizity kapytnych. 15 maja, naprykład, u Minsku spužanaha łasia vyciahvali z vadajoma. Raniej u Mahilovie haradžanie zaśpieli na darozie miž dvuma bujnymi žyłymi masivami troch łasioŭ.
Tak u Minsku rataŭniki vyciahvali z vadajomu łasia. Fota: telehram-kanał MNS Biełarusi
Andruś Ivančukoŭ kaža, što najčaściej u harady prychodziać maładyja, niedaśviedčanyja žyvioły. Hadavałych łasioŭ maci adhaniajuć ad siabie i tyja ŭ pošukach ježy časam zachodziać u nasielenyja punkty.
Čałaviek nie hatovy da sustrečy ź dzikaj žyviołaj u horadzie. Ubačyŭšy jaje, mnohija chočuć zrabić zdymak ci pahładzić. Takaja zabava niebiaśpiečnaja.
«Kali žyvioła traplaje ŭ biezvychodnuju situacyju, to stanovicca ahresiŭnaj. Ź joju treba pavodzić siabie vielmi aściarožna, — raić ekśpiert. — Nie treba blizka da jaje padychodzić. Kali jość mahčymaść, to biez rezkich ruchaŭ nakiravać jaje tudy, dzie paratunak».
Što lepiej dla žyvioły — pierachod nad darohaju ci pad joju
U 2022 hodzie zahinuła 3080 dzikich žyvioł. Najbolš achviaraŭ siarod kapytnych. Paciarpieła amal dźvie tysiačy kazulaŭ, 850 — łasioŭ, 80 — aleniaŭ, 150 — dzikoŭ.
Za čatyry sioletnija miesiacy zahinuła 965 žyviołaŭ. Heta na 309 vypadkaŭ bolš, čym za toj ža pieryjad minułaha hodu. Najbolej hinie kazul.
Adno z apošnich sioletnich zdareńniaŭ adbyłosia 15 maja ŭ Słaŭharadskim rajonie. Tam łoś spravakavaŭ avaryju: zahinuŭ mužčyna i špitalizavanaja žančyna. Ad sutyknieńnia z mašynaju skanała i žyviolina.
DTZ u Słaŭharadskim rajonie. Mašyna sutyknułasia z łasiom. Fota: telehram-kanał «Milicyja Mahiloŭščyny»
Pavodle źviestak milicyi, z-za žyviołaŭ u avaryjach na darohach hinie štohod da 12 i traŭmujucca da 60 čałaviek.
Adnoj z pryčynaŭ DTZ z udziełam dzikich žyvioł nazyvajecca pavieličeńnie ich papulacyi.
Kolkaść aleniaŭ z 2010 hoda vyrasła z 9 da 36 tysiač. Papulacyja łasia paboleła ŭdvaja. A kazulaŭ na palaŭničych uhoddziaŭ naličyli amal 125 tysiač asobin. Za 10 hadoŭ ich stała bolš čym na 51 tysiaču.
U Biełarusi pavoli adnaŭlajecca i papulacyi dzikoŭ paśla pieražytaj imi epidemii afrykanskaj čumy. Dzikoŭ pryciahvajuć sielskahaspadarčyja pali dy śmietniki ŭ haradach. Statkami žyvioły pierabiahajuć darohi. Časam pravakujuć DTZ.
Andruś Ivančukoŭ dadaje, što žyvioły vychodziać na darohi, bo tyja pierasiakajuć šlachi mihracyi. Dla kapytnych heta najbolš charakterna.
«U Jeŭropie nad darohami robiać śpiecyjalnaje pierachody, — raskazvaje pryrodaznaŭca. — Pa sutnaści heta kavałak dzikaj pryrody. Zvyčajna takija masty ŭzvodziać miž bujnymi lasnymi masivami. Na takich pierachodach žyvioła adčuvaje siabie ŭ biaśpiecy i navat nie adčuvaje, što pierasiakaje prajeznuju častku».
U Biełarusi ž pierachody robiać pad prajeznaj častkaj.
«Jany zavuzkija. Drobnaja žyvioła moža skarystajecca takim prachodam, ale bujnaja pabaicca», — ličyć ekśpiert.
Adnoj z samych niebiaśpiečnych daroh dla žyviołaŭ pryrodaznaŭcy ličać šašu Minsk-Hrodna. 27 km jaje prakładziena pa Nalibockaj puščy.
Pierachod dla žyvioł na trasie Minsk-Hrodna. Fota: greenbelarus.info
Kab źviary nie vychodzili na šašu, jaje paabapał adharadzili ad lesu sietkaj. Jana pavinna nakiroŭvać źviaroŭ u pierachody. Ale niekalkich štučnych pierachodaŭ pad šašoj i pad mastami vidavočna niedastatkova. Paśla pabudovy trasy, płotu i pierachodaŭ kolkaść DTZ ź dzikimi žyviołami ŭzrasła prykładna ŭdvaja.
I babior moža ŭhryznuć
Častyja vizity dzikich žyvioł da ludziej Andruś Ivančukoŭ źviazvaje taksama z tym, što jany zajmajuć ich zvykłaje asiaroddzie.
«Nie žyvioły prychodziać da nas, a my nasamreč prychodzim da ich, — davodzić jon. — Na peŭny čas žyvioły mohuć źnikać, ale, kali asiaroddzie stanovicca prydatnym dla ich, to jany prystasoŭvajucca i viartajucca. Cudoŭny prykład — babior».
U haradach hetyja žyvioły adčuvajuć siabie ŭ adnosnaj biaśpiecy, bo niama palaŭničych i drapiežnikaŭ.
Babior u Łunincy. Fota: media-polesye.by
Niadaŭna, u Łunincy babior pryjšoŭ da škoły, a ŭ vioscy Harbacevičy Babrujskaha rajonu žyvioła ŭpadabała siadzibu miascovaha žychara dy admaŭlałasia jaje pakidać.
Andruś Ivančukoŭ zaścierahaje: z vyhladu niepavarotlivy babior na sušy moža być niebiaśpiečny. U Bresckaj vobłaści byŭ vypadak kali žyvioła ŭspryniała čałavieka jak pahrozu, atakavała jaho, pierakusiŭšy arteryju, i čałaviek zahinuŭ.
Babry stanoviacca haradskimi nie tolki ŭ Biełarusi, ale ŭ haradach inšych krain. Naprykład, u Biełastoku hetyja vialikija hryzuny padtočvać drevy na bierazie miascovaj raki Biełaj. Niamała ich i ŭ haradach Hiermanii.
«Z prysutnaściu babroŭ niemcy miracca, — kaža pryrodaznaŭca. — Prosty sposab abaranić drevy, kab ich nie zhryz babior, abharnuć kamli mietaličnaj sietkaj».
Što na darohach robiać čarapachi
Pavodle Andrusia Ivančukova, pavieličeńnia papulacyi tych ža kapytnych vyklikana jašče i zamałoj kolkaściu drapiežnikaŭ.
U vaŭkach bačać raspaŭsiudžvalnikaŭ šalenstva i pahrozu svojskaj žyviole. Kali jany abjaŭlajucca ŭ vakolicach viosak, leśniki ich adstrelvajuć.
Razam z tym, pavodle Ministerstva lasnoj haspadarki, u Biełarusi pavialičvajecca papulacyja miadźviedzia, jakaja ciapier siahaje 700 asobin. Hetyja žyvioły taksama palujuć na kapytnych.
Z takim miadźviedziem sutyknulisia ludzi na trasie Viciebsk-Połack. Skrynšot videa z sacyjalnych sietak
Ekśpiert adznačaje, što dla miadźviedzia patrebnaja vialikaja terytoryja, tamu raśsialajučysia jon stanie čaściej traplajuć na vočy čałavieku.
Znaŭcy dzikaj pryrody zaścierahajuć, što sustreča ź miadźviedziam moža skončycca dla čałavieka kiepska, tamu rajać paźbiahać ich. Kali ž toje zdaryłasia, to nie ŭciakać i nie panikavać. Adhaniać ad žytła žyviołu lepiej šumam.
Bałotnaja čarapacha, na jakuju natknuŭsia žychar Pinskaha rajona. Fota: media-polesye.by
Andruś Ivančukoŭ kaža, što niekatorym vidam žyviołaŭ hienietyčnaja pamiać padkazvaje, dzie ich radzima. Prykład — bałotnaja čarapacha. Adna ź ich naviedałasia na dvor pryvatnaj siadziby ŭ vakolicach Bresta.
«Tut čarapachi zaŭsiody adkładvali jajki, bo miesca było prydatnym dla ich i jany viartajucca, dzie źjavilisia na śviet, — tłumačyć pryrodaznaŭca. — Tak adbyłosia i z breskaj čarapachaj. Ale mieniej čym za hod u jaje miescy pabudavali dom. Jana, adnak, usio roŭna stała rabić hniazdo».
Bałotnaja čarapacha — adziny vid čarapach, jaki žyvie ŭ paŭdniovaj častcy Biełarusi. Žyvioła vielmi redkaja i zaniesienaja ŭ Čyrvonuju knihu. Na praciahu hoda čarapachi žyvuć tolki ŭ vadzie i zredku vybirajucca na bierah. Samki vypaŭzajuć da suchich piasčanych miaścin, dzie ŭ mai-červieni adkładvajuć jajki.
Prykłada adnaŭleńnia naturalnaha suisnavańnia roznych vidaŭ žyvioł — zabrudžanyja miaściny Čarnobylskaj zony ź minimalnaj prysutnaciu čałavieka.
Tak vyhladaje adzičełaja ŭ Čarnobylskaj zonie svojskaja žyvioła. Ciapier pry źjaŭleńni čałavieka abo mašyny karovy chutka ŭciakajuć u najbližejšy huščar. Žyvioły adčuvajuć siabie dobra. Fota: staronka ŭ fejsbuku Čarnobylskaha radyjacyjna-ekałahičnaha zapaviednika (Ukraina)
«Na prykładzie Čarnobylskaj zony čałaviek moža nazirać, što budzie, kali jaho nie stanie, — padsumoŭvaje Andruś Ivančukoŭ. — Tam bačna jak adnaŭlajucca ŭzajemasuviazi miž roznymi hrupami žyvioł. Raście kolkaść kapytnych i tych ža vaŭkoŭ. Rehulavańnie adbyvajecca naturalnym čynam».
Hladzicie taksama:
U Žyrovickim manastyry zaviali sapraŭdny źviaryniec. Pahladzicie, jakija tam žyvuć žyvioły i ptuški
Kałhas śpisvaje koniej na miasa. Ale jość šaniec ich uratavać
Z-za pavodki pad Turavam hinuć turapadobnyja byki, zaviezienyja z-za miažy
U Aŭstralii prapanavali adstrelvać kienhuru, kab jany nie pamirali ad hoładu