З Беларусі ў Швецыю — назаўжды?
— Таццяна, ці складана было адважыцца пераязджаць у іншае грамадства, далёкае ад беларускага?
— Адважыцца было складана. Але цяпер, па сканчэнні часу, я магу сказаць, што змяняць жыццё можна і трэба. Я з'ехала ў 2016 годзе, мне тады было 44 гады. Выйшла замуж за шведа і праз год перабралася да яго.
Вядома, было вельмі складана наважыцца на пераезд. Але да таго моманту я ўжо некалькі разоў была ў Швецыі ў яго ў гасцях. Мне ўсё ў новай краіне падабалася. Плюс мой муж не зусім тыповы швед, ён адкрыты і таварыскі, і ў мяне была ілюзія, што ўсе шведы такія.
Потым, пасля пераезду, ужо зразумела, што ўсё тут крыху па-іншаму. Але мне хацелася паспрабаваць нешта новае. І я сустрэла чалавека, з якім хацела б правесці жыццё.
— Якія цяжкасці былі напачатку? Як атрымалася з імі справіцца?
— Цяжкасці былі на кожным кроку, бо гэта новая краіна. Ты не ведаеш мовы, правіл, ды і наогул нікога не ведаеш. Спачатку адчувала сябе на ўзроўні пяцігадовага дзіцяці, якому ўсюды патрэбна дапамога. Але ж мне 45 гадоў! І ў мяне ўжо склаўся пэўны погляд адносна сябе. Я прайшла праз этап ломкі ідэнтычнасці, самаўспрымання. Гэта для мяне было самым сур'ёзным выпрабаваннем, усвядоміць, што тут я — зусім іншы чалавек. У Беларусі я паважаны лекар з удзячнымі пацыентамі, а на новым месцы — нуль.
Таццяна Ільючык у Швецыі
Была лекарам-стаматолагам, стала медсястрой
— А што з працай, прафесіяй і шматгадовым стажам лекара?
— У Беларусі я адпрацавала лекарам-стаматолагам 22 гады. У Швецыі мой дыплом прызналі, але для атрымання ліцэнзіі на працу трэба было пераздаць экзамены — тэарэтычныя і практычныя. Экзамены вельмі складаныя. Да таго ж мае студэнцкія гады даўно прайшлі.
Па сутнасці мне трэба было зноўку вучыць шмат тэорыі. І што самае складанае — пераздаваць на замежнай мове. Па статыстыцы не многія спраўляюцца з гэтым. Я спрабавала рыхтавацца, але потым зразумела, што гэта занадта складана.
Вырашыла ў выніку выбраць новую спецыяльнасць, атрымаць шведскую адукацыю, каб працаваць на кваліфікаванай працы. Пры наяўнасці мясцовай адукацыі далейшая дарога ў Швецыі прамая і лёгкая.
Мне хацелася працягнуць працаваць у ахове здароўя. Таму я выбрала прафесію медсястры. Вучылася ў Тэхнічным універсітэце ў Лулеа, дзе ёсць у тым ліку медыцынскія спецыяльнасці.
Шлях да паступлення ва ўніверсітэт быў таксама няпросты. Трэба было вывучыць шведскую мову на даволі высокім узроўні і здаць нацыянальны экзамен. Маю беларускую адзнаку па англійскай не прызналі, таму мне яшчэ давялося пераздаваць і яе. Прычым яе трэба было ведаць таксама на вельмі высокім узроўні. Англійскую мне здаць аказалася цяжэй, чым шведскую.
Таццяна жыве ў горадзе Будэн на поўначы Швецыі. Гэта амаль тысяча кіламетраў ад сталіцы — Стакгольма
Нягледзячы на ўяўную для нас складанасць, шведскую мову вывучыць можна нават у сталым узросце. Швецыя дае вельмі добрыя ўмовы для тых, хто прыязджае: у кожнай камуне бясплатныя курсы для вывучэння мовы, якія ўключаюць некалькі ўзроўняў.
Для нізкакваліфікаванай працы дастаткова першага ўзроўню, а гутарковая мова падцягваецца ўжо на практыцы. А калі хочаш вучыцца далей, то трэба асвойваць акадэмічную мову.
Я ўсе ўзроўні прайшла ў рэкордныя тэрміны — за год і два месяцы. Разумела, што ў мяне не так шмат часу і хацела хутка з гэтым справіцца. Цяпер у мяне добрая шведская. Натуральна, я гавару з акцэнтам, але гэта мне не перашкаджае.
Мясцовыя шведскія дыялекты ўспрымаць цяжкавата, як і ў любой краіне. Напрыклад, у паўднёвай Швецыі вымаўленне трохі падобнае на дацкае. Спачатку я іх нават не разумела, але да гэтай гаворкі трэба проста прывыкнуць. І так, я да гэтага часу думаю на рускай, хоць свабодна маю зносіны на дзвюх мовах.
Дэфіцытная спецыяльнасць у Швецыі
Разабраўшыся з мовамі, я паступіла ва ўніверсітэт. Ніякіх уступных экзаменаў няма, проста падаеш свае беларускія адзнакі са школьнага атэстата (перакладала яго дома на англійскую і завярала ў натарыуса), і цябе залічваюць.
Ва ўніверсітэце я вучылася 3 гады. І два гады як атрымала ліцэнзію медсястры. Гэта была дыстанцыйная адукацыя — усе тэарэтычныя моманты, лекцыі анлайн, практыку праходзіла ў бальніцы і паліклініцы. З такой дэфіцытнай спецыяльнасцю можна ўладкавацца дзе заўгодна, яна прадугледжвае шырокі выбар працоўнага месца.
Калі хочаш працу спакайнейшую, то можна ўладкавацца медсястрой у дом састарэлых. Я спрабавала там працаваць і паўгода адпрацавала. Але гэта зусім не маё — занадта сумна.
Пачынала пасля атрымання дыплома ў аддзяленні кардыялогіі, але там, вядома, стрэсаў шмат: хворыя з інфарктамі, у вострых сітуацыях трэба дзейнічаць вельмі хутка. Хацелася нешта больш спакойнае. У выніку ўладкавалася ў рэгіянальную бальніцу ў аддзяленне гематалогіі. Да працы ехаць 22 км, але дарога вельмі добрая, заязджаю за 15-20 хвілін.
Гематалогія — складаная спецыяльнасць. Я свядома выбірала кірунак больш складаны, дзе трэба думаць і развівацца. Пацыенты ў нас розных узростаў. Праца цікавая.
Бальніца, дзе працуе Таццяна
Пра настальгію аб Беларусі
— Некаторыя эмігранты скардзяцца на настальгію. Як у цябе з гэтым?
— Натуральна, здараецца і ў мяне. Бо большую частку жыцця правяла ў Беларусі. Да гэтага часу мне не хапае нашых людзей, прыроды, узаемадапамогі нашай беларускай. Тут усё гэта адрозніваецца вельмі моцна. Па рэчах, прадуктах не сумую. Сумую па родных і сябрах.
Спадзяюся наведаць Беларусь пры першай жа магчымасці. Раней мы некалькі разоў ездзілі на аўто праз Фінляндыю, у прынцыпе, гэта не так ужо далёка. Лёталі таксама некалькі разоў самалётам Стакгольм-Мінск.
Не хапае нашай вясны…
— Як прывыкала да клімату? Як табе лета? Зіма?
— Клімат адрозніваецца ад нашага вельмі моцна. На поўначы Швецыі зіма з кастрычніка да другой паловы красавіка — у гэты час будзе ўжо цёпла і светла, але снег яшчэ ляжыць.
Наша мясцовасць ніжэй за Палярны круг і зімой вельмі кароткі светлавы дзень. Сонца ёсць, але ўсяго пару гадзін, і нізка над гарызонтам. Вядома, мароз. Цяпер у нас умерана: -16 градусаў, а вельмі холадна — гэта калі -25. Каб тэмпература апускалася яшчэ ніжэй — такога я не памятаю.
У гэтым годзе зіма прыйшла пазней: кастрычнік быў як восеньскі месяц. Снег выпаў таксама позна і няма экстрэмальных маразоў. Адчуваецца глабальнае пацяпленне.
Вясна тут вокамгненная, не такая паступовая, як у Беларусі. Мне нашай вясны вельмі не хапае. Тут за два тыдні і трава выскачыць, і дрэвы зацвітаюць усе адначасова — і яблыня, і вішня, і сліва.
А лета выдатнае! Умерана цёплае, можна хадзіць у шортах і майцы. Але вельмі шкада, што кароткае. Па-сапраўднаму цёпла літаральна пару тыдняў. Ліпень — добры месяц, а чэрвень і жнівень тэмпература ніжэйшая. Жнівень мне нават нагадвае восень.
У сувязі з кароткім летам ў нас два перыяды адпачынкаў: сярэдзіна чэрвеня — сярэдзіна ліпеня і сярэдзіна ліпеня — сярэдзіна жніўня, каб паспелі адпачыць і работнікі, і іх падмена.
Зіму пераношу добра, цёпла апранаюся. У нас ёсць аквапарк з саунай і турэцкай лазняй, басейн, джакузі. Часам ходзім туды. Узімку тут вельмі суха, вільготнасць малая і холад пераносіцца лягчэй. Улетку вільготнасць большая.
У вольны час езджу на бегавых лыжах. На горных не, хоць дзеці ў Швецыі вучацца з малых гадоў і непадалёк ад нас ёсць гарналыжная траса. Праўда, вельмі круты спуск.
Яшчэ ў нас ёсць снегаход. Любім куды-небудзь скатацца, пасмажыць барбекю. Выбіраемся на зімовую рыбалку.
Скульптура рыбака ў Швецыі
Пра менталітэт шведаў: «самакапанне ім не ўласцівае»
— Ці моцна адрозніваецца менталітэт шведаў ад нашага?
— Шведы — крайнія індывідуалісты. Для іх важна, каб у зносінах захоўваліся межы. Блізкія адносіны завязаць з імі вельмі складана. З нейкімі шчырымі размовамі — гэта не да іх. І нейкія глыбокія разважанні або самакапанне ім таксама не ўласцівыя.
З малых гадоў яны вучацца вырашаць праблемы і думаць па пэўных схемах. Я гэта добра адчуваю на працоўным месцы. На любую сітуацыю ёсць гатовы алгарытм. Гэта вельмі моцна адрозніваецца ад нашых рэалій. Мы думаем больш свабодна, яны так не ўмеюць, а адразу перабіраюць гатовыя алгарытмы ў галаве. У мяне, прынамсі, склалася такое ўражанне.
У цэлым так жыць прасцей, грамадства функцыянуе як гадзінік, і з гэтага пункту гледжання — гэта нядрэнна. Але я не думаю, што для асобнага чалавека такая рабатызацыя — карысць.
Мігранту трэба зарабляць мінімум 2500 еўра
— Складана наогул у іх знайсці працу? Якія патрабаванні? Ці ёсць беспрацоўе?
— Працу ў ахове здароўя знайсці лёгка, таксама ў краіне ёсць патрэба ў розных работніках сацыяльнай сферы (дамы састарэлых), грамадскага харчавання, прыбіральшчыках. Калі хочаш працаваць, то пытанняў няма. Натуральна, беспрацоўе ёсць, але яно невялікае — 6,6% на сённяшні дзень. Шведы выконваць нейкую брудную нізкааплатную працу не асабліва хочуць.
Падарожжа на лодцы
Цяпер у нас правы ўрад, настроены супраць эмігрантаў. Урад увёў некаторыя змены ў працоўным заканадаўстве. Напрыклад, замежныя работнікі, якія хочуць перавезці ў Швецыю сям'ю, павінны зарабляць не менш за 27,5 тыс. крон у месяц (прыкладна 8800 беларускіх рублёў, 2500 еўра, — Рэд.).
Узнікае праблема з тымі, хто ўжо пераехаў усёй сям'ёй і працуе на нізкааплатнай працы. Яны проста высылаюцца на радзіму. Галіны, дзе работнікаў і так не хапае, напрыклад, сацыяльныя работнікі ў дамах састарэлых, пачынаюць адчуваць цяжкасці з найманнем. Гэтая праблема шырока асвятляецца ў прэсе.
Узровень заробку залежыць ад працягласці адукацыі, ад таго, якую дадатковую нагрузку ты на сябе бярэш, ад стажу. Павышэнне заробку абмяркоўваецца кожны год з начальнікам. Калі хочаш павышэння заробку, трэба выкласці матывы, чаму ты на гэта прэтэндуеш.
Я, напрыклад, набрала дадатковай нагрузкі — праца са студэнтамі, улік наркатычных прэпаратаў, вяду рэгістрацыю памерлых у аддзяленні. Ёсць даплаты за працу ў выхадныя дні. Разбежка ў зарплаце медсясцёр даволі вялікая. Канкрэтных сум называць не буду.
Алень-альбінос у Швецыі
За «шведскі сацыялізм» выплачана з падаткаў
— Ёсць выраз «шведскі сацыялізм». Як ты гэта ўспрымаеш?
— У мяне падатак 34%. Ён можа трохі вагацца, гэта залежыць ад камуны. Ахова здароўя, адукацыя, дарогі і іншае фінансуецца з нашых падаткаў. Адукацыя бясплатная, харчаванне школьнікаў таксама. Калі ты сур'ёзна захварэў і не можаш доўгі час хадзіць на працу — бальнічны нядрэнна аплачваецца, на яго можна нябедна жыць. Калі пенсія маленькая, табе даплачваюць за кватэру, каб пасля ўсіх выплат ты не заставаўся на нулях.
Медыцына ў Швецыі не страхавая, а таксама фінансуецца з падаткаў. І калі я звяртаюся да лекара ў паліклініку, за візіт трэба плаціць усяго 250 крон (80 рублёў. — Заўв. аўтара). Зразумела, што ўвесь гэты «сацыялізм» мы аплачваем самі, але ўсе мы старэем і таксама можам апынуцца ў цяжкай сітуацыі.
Шведы паважаюць караля
— А ці ёсць у шведаў сучасны нацыянальны герой, кумір?
— Гэта гледзячы з кім ты будзеш гаварыць. Для кагосьці гэта кароль, для кагосьці — Златан Ібрагімавіч.
— Я яго ведаю як баснійца.
— Ён нарадзіўся і жыве ў Швецыі, у Мальмё, у сям'і эмігрантаў. І тут яго лічаць шведам.
Знакамітых шведаў насамрэч шмат, пачынаючы ад Астрыд Ліндгрэн і заканчваючы нейкімі сучаснымі інфлюэнсарамі.
Кароль Карл XVI вельмі папулярны ў грамадстве, хоць сама я не цікаўлюся навінамі каралеўскай дынастыі. У караля Швецыі толькі прадстаўнічыя і дыпламатычныя функцыі, ніякай рэальнай улады няма. Палітычных рашэнняў ён не прымае, гэта ўсё справа ўрада, парламента. Кароль больш для прэстыжу краіны — дабрачынныя справы, культура, экалогія. Яго ўдзел у гэтым пастаянна асвятляецца ў СМІ, і велізарная колькасць шведаў сочаць за такімі навінамі.
Ніякай дыскусіі наконт існавання манархіі ў грамадстве няма. І трэба аддаць належнае, каралеўская сям'я таксама паводзіць сябе годна і не дае падстаў для скандалу.
Горная рака ў Швецыі. Таццяна кажа, што гарадскіх пейзажаў на яе тэлефоне цяпер няма. «Калі толькі пераехала, здымала, цяпер не цікава»
— Успомніў адну скандальна вядомую персону — Грэта Тунберг!
— Так, яна знакамітая, але да яе ў грамадстве ставяцца па-рознаму. Натуральна, нейкія маладыя актывісты яе абагаўляюць, людзі старэйшыя ўспрымаюць больш крытычна. Спачатку яна мільгала часта, калі былі на піку яе выступленні, паездкі. Цяпер нашмат радзей, і яна ўжо больш успрымаецца як фрык. Цяпер яна дарослая, таму да яе сталі дзейнічаць патрабаванні як да дарослага чалавека.
У звычайных крамах гарэлкі не купіш
— Таццяна, кажуць, у шведскіх супермаркетах няма ніводнага вінна-гарэлачнага аддзела. У краіне сапраўды мала выпіваюць?
— Я не сказала б. Па статыстыцы кожны швед, старэйшы за 15 гадоў, выпівае ў год розных напояў у пераліку на чысты этылавы спірт 8,7 л, што не так ужо і мала. А ў прадуктовых крамах так, алкаголь не прадаецца. Можна знайсці толькі лёгкае піва, утрыманне алкаголю ў ім, па-мойму, не больш за 2,8%.
Калі хочаш мацнейшага, то трэба шукаць спецыяльны алкагольны магазін Сістэмбулагет (Systembolaget), яны ёсць у прынцыпе ў кожным больш-менш буйным горадзе. Але працуюць толькі ў будныя дні і зачыняюцца, па-мойму, а 18-й гадзіне. Калі табе ўвечары спатрэбіцца збегаць за дабаўкай, то такое не пракоціць.
Алкаголікаў, якія хістаюцца і валяюцца па вуліцах, тут не бачыла. Але калі здараюцца якія-небудзь карпаратывы, то ў выпіўцы я за шведамі не ўганюся. У кампаніях, дзе я кручуся, на сустрэчах з сябрамі або сваякамі, алкаголю няма наогул. Цяпер сустракалі Каляды са сваякамі мужа і на стале ў нас алкаголю не было.
З напояў шведы аддаюць перавагу ў асноўным віну і піву. Пасля іх ужо ідуць моцныя напоі, і самы папулярны — віскі. Каньяк менш. Тут усё ж такі недалёка Брытанія, і ў іх культуры пераплятаюцца.
Самагонку для ўласнага спажывання ў Швецыі гнаць можна. Але толькі для сябе і абмежаваную колькасць.
Таццяна на зімовай рыбалцы
Як адпачываюць у Швецыі
— Чым займаешся ў вольны час? Ёсць дзе адпачыць?
— Я працую на 100%, і калі з'яўляецца вольны час, стараюся выкарыстоўваць кожную хвіліну. У мяне гнуткі графік. Працоўны дзень 8 гадзін плюс неаплатны перапынак 30 хвілін. Атрымліваецца, ты 8,5 гадзін на працы. У кожнага картка з чыпам, і камп'ютар фіксуе твой адпрацаваны час.
У выхадныя стараюся актыўна бавіць час, гуляць. Улетку ровар, прагулкі ў лесе, ходзім таксама ў горы з палаткай, зімой лыжы. У нас яшчэ з'явілася новае хобі. Мы завялі паруснік і летам выходзім у мора. Гэта выдатны адпачынак!
У нас тут архіпелаг, г. зн. у прыбярэжнай зоне мноства выспаў, і многія з іх уладкаваныя — ёсць прыстані і нават могуць быць рэстаранчыкі. Гэта не значыць, што ты выйшаў у мора і паляцеў на ўсіх ветразях! Не! У архіпелагу поўна меляў, таму рухацца трэба па фарватары, а для гэтага мы набылі марскі GPS-навігатар.
Парусная лодка адрозніваецца больш глыбокім кілем, таму трэба пазбягаць плыткіх месцаў. Працаваць з ветразем я ўжо навучылася — згарну і разгарну сама. Выйсці і ўвайсці ў гавань сама яшчэ не змагу, але ў адкрытым моры ўжо кірую. Вядома, яшчэ практыкавацца і практыкавацца. Часта бывае, што вецер альбо слабы, альбо дзьме не ў той бок, тады выбаўляе матор. У любым выпадку гэта вельмі цікава.
Я ўжо згадвала, што мы таксама захапляемся зімовай рыбалкай. У моры можна лавіць свабодна, але калі гэта рака ці возера, купляем спецыяльны білет на 1-2 вуды. Пры гэтым ёсць абмежаванне па памерах вылаўленай рыбы: занадта маленькую ці вялікую браць нельга.
Мы жывём на ўскраіне горада Будэн і недалёка ад лесу, куды зімой можна ездзіць на скутары, а летам шпацыраваць. У Швецыі ўсе лясы, дарогі, сцяжынкі — даступныя для грамадскасці. Нават калі лес у прыватнай уласнасці, усё адно па ім можна гуляць, збіраць грыбы і ягады. У Нарвегіі такога няма. Там па прыватнай зямлі ты не можаш праехаць на скутары.
Падарожнічаюць на снегаходах
У шведаў таксама ёсць дранікі
— Як табе «шведскі стол», у цэлым харчаванне? І якая ў іх нацыянальная страва?
— У прынцыпе, я хутка пераключылася на шведскую кухню, ніякага хваравітага шоку ад пераходу не было. А захацелася дранікаў — пайшла і зрабіла. Дарэчы, яны ёсць і ў шведскай кухні.
Нацыянальную страву мне вылучыць неяк складана. У іх, напрыклад, папулярная страва, якая называецца пальтаў. Гэта такія вялікія клёцкі з бульбы, а ўнутры свіны шпік. Яны варацца ў вадзе. Гатовая страва падаецца з бруснічным варэннем. Смачна, сапраўды.
Мне здаецца, іх кухня мала адрозніваецца ад нашай. Яны ядуць свініну, рыбу. З рыбы, дарэчы, у крамах у асноўным ласось або траска — гэта як стандарт. Такой разнастайнасці рыбы, як у Беларусі, у нас няма. Думаю, яна проста не запатрабаваная.
Карпа шведы наогул не ядуць, у ім шмат костак. Калі, напрыклад, сам злавіў рачную стронгу — гэта вельмі смачна, у краме яе рэдка знойдзеш. Пангасіуса, можа быць, знойдзеш у нейкіх танных крамах. Ласось нарвежскі з крамы на самай справе не дзікі, ён вырошчваецца ў садках. І ён тлусты. Я спрабавала сапраўднага дзікага ласося, ён бялейшы за выгадаванага штучна і не такі тлусты.
«Не абцяжарваюць сябе паглыбленнем у тэму»
— Дзе бывала ў Скандынавіі?
— Была ў Стакгольме некалькі разоў. Бывала ў паўднёвай Швецыі, на востраве Оланд. Вядома, нашыя ваколіцы аб'ездзіла. З «замежжа» — у Нарвегіі і Фінляндыі.
Востраў
— Навіны пра Беларусь адкуль даведваешся?
— Чытаю ў інтэрнэце, беларускія тэлеканалы не гляджу.
— А шведы нешта пра нас ведаюць?
— Шведы мала цікавяцца рэчамі, якія асабіста іх не тычацца. У нейкіх агульных рысах яны, зразумела, ведаюць пра тое, што адбываецца ў Беларусі і прылеглых краінах, але вельмі павярхоўна. «Так, мы ў курсе, мы гэта ведаем», але не больш за тое. Крок у бок — і яны нічога не разумеюць, не абцяжарваюць сябе паглыбленнем у тэму і пошукамі прычын.
Так, вайна дзесьці ідзе, уцекачы ўкраінскія ім спачатку былі цікавыя, ім збіралі дапамогу, але цяпер усё менш пра гэта гавораць. Іх больш цікавіць, што адбываецца на нашай вуліцы, г. зн. лакальна, і ў межах Швецыі. Цікавяць нейкія свае эканамічныя моманты.
— А што папулярнае на шведскім тэлебачанні?
— Паказваюць шмат спартыўных перадач. Хакей вельмі папулярны. Палітычныя дэбаты, дзе палітыкі з розных партый абмяркоўваюць вострыя пытанні, таксама многія глядзяць.
Сучаснае шведскае кіно, на мой погляд, не надта высокай якасці. А вось крымінальныя серыялы яны рабіць умеюць. Ёсць нядрэнныя серыялы, напрыклад, «Брун» (Мост). Калі гэта Нэтфлікс, то кіно будзе на англійскай мове са шведскімі субтытрамі. У Швецыі ў прынцыпе няма сінхроннага перакладу. Калі фільм іспанскі — ён ідзе на іспанскай мове, рускі — на рускай. Такія асаблівасці.
Нешта накшталт зімовага самаката
— Якое ў шведаў стаўленне да рэлігіі?
— Гэта пратэстанцкая краіна, але мне здаецца, што шведы зусім не рэлігійныя. Каляды, дапусцім, зусім страцілі рэлігійны складнік. Гэта проста нагода сабрацца сям'ёй, прыгатаваць традыцыйную калядную ежу. Так, ёсць такія, хто ходзіць у царкву або альтэрнатыўныя цэрквы. Але не магу сказаць, што ў побыце неяк адчуваецца рэлігійнасць. Цяпер гэтага зусім няма.
І Царква ў іх асучаснілася зусім: яны рэгіструюць аднаполыя шлюбы, шмат святароў-жанчын.
Усёй грамадой грошы на аперацыі не збіраюць
— Плюсы і мінусы Швецыі ў параўнанні з Беларуссю?
— Велічэзны плюс Швецыі — падтрымка людзей з абмежаванымі магчымасцямі, захворваннямі, якія апынуліся ў цяжкай сітуацыі. Столькі ўсяго для іх робіцца! Галоўны прынцып такі: яны павінны быць максімальна самастойныя і сацыялізаваныя. Калі яны выраслі, павінны жыць асобна ад бацькоў, зразумела, з падтрымкай сацыяльных службаў.
Ствараюцца ўсе ўмовы, каб яны маглі сустракацца, мець зносіны, кудысьці выязджаць, а не дома сядзець. Вазок і любыя неабходныя дапаможныя сродкі чалавек атрымлівае бясплатна. Потым, калі гэтыя прадметы становяцца непатрэбныя, іх вяртаюць.
Тут у прынцыпе няма такога, што людзі ўсёй грамадой збіраюць грошы на аперацыю або лекі нейкаму дзіцяці. Калі ёсць магчымасць зрабіць аперацыю ў Швецыі, яе зробяць, натуральна, бясплатна. Калі не — дзяржава заплаціць за такую аперацыю дзе-небудзь у Германіі ці ЗША.
Фестываль паветраных шароў у Швецыі. Са многіх краін былі паветраплавальнікі
2 тысячы еўра ў год на ацяпленне
Яшчэ з плюсаў Швецыі — экалогія. Пітная вада добрай якасці — яе можна піць з-пад крана. Раздзельны збор адкідаў. Зялёная энергія — гідраэлектрастанцыі, ветракі. Наш горад ацяпляецца энергіяй ад спальвання адкідаў.
За ацяпленне мы плацім прыкладна 22000-23000 крон у год (прыкладна 2 тыс. еўра). Сума размяркоўваецца раўнамерна на ўсе месяцы года. Лакальныя аўтобусы ходзяць на біягазе, які атрымліваюць ад перапрацоўкі харчовых адкідаў, якія мы ўсе збіраем у асобныя кантэйнеры.
Якасць прадуктаў, на мой погляд, нашмат вышэйшая за беларускую, не ў крыўду будзе сказана. Тут строга сочаць за вытворчасцю — каб жывёлам не давалі антыбіётыкаў, каб забівалі гуманна. Шмат экалагічна вырашчаных прадуктаў, у вытворчасці якіх не выкарыстоўваюцца хімікаты.
Скандалы, вядома, здараюцца, напрыклад, па прычыне дрэннага ўтрымання куранят. Шведы прынамсі імкнуцца, каб стаўленне да жывёл было гуманным.
Паход
Швецыя наводшыбе
Беларусь для мяне — Радзіма. Што людзі родныя, і ты там свой. Плюс месцазнаходжанне Беларусі прыгожае. Швецыя ўсё ж такі наводшыбе, і каб кудысьці патрапіць, трэба здзейсніць доўгі шлях, плюс Швецыя сама па сабе выцягнутая. Мне толькі да Стакгольма 900 км дабірацца. Поўнач краіны не густанаселеная, паміж гарадамі або запраўкамі вялікія адлегласці.
У параўнанні са Швецыяй несумненны плюс Беларусі ў тым, што ў вас шмат прыватных медцэнтраў і можна без праблем пайсці і абследавацца, нават калі ніякіх скаргаў не маеш. У Швецыі такога няма, медыцына тут не прафілактычная.
Вядома, нейкі скрынінг ёсць, што тычыцца, напрыклад, мамаграфіі. Але, дапусцім, аналіз крыві проста для праверкі стану арганізма каштуе немалых грошай.
Калі скаргаў няма, на УГД патрапіць проста нерэальна. Нічога дзіўнага — так размяркоўваюцца рэсурсы. Але калі ты хворы — лячыць цябе будуць па поўнай праграме і найлепшымі сродкамі ды метадамі.
Чытайце таксама:
«Любы нармальны чалавек быў бы ў шоку». Беларуска перабралася ў Ісландыю і распавяла, як там жывецца
галоўнае удачна выйсці замуж
каб было чым похвастацца ў аднаклассніках