Напачатку студзеня стала вядома, што Літва выплаціць грашовую кампенсацыю тым сваім грамадзянам, якія пасля ўзнаўлення 11 сакавіка 1990 незалежнасці рызыкоўна ўхіляліся ад службы ў савецкай арміі ці былі за гэта пакараны зняволеннем.Ва ўсіх паведамленнях і шматлікіх асуджальных каментарах у рунэце і байнэце слова «дэзерціры» — без усялякіх двукоссяў. Я пацікавіўся, колькі ж у сёняшней Літве такіх грамадзян. 1 562...
І вось субота, 13 студзеня 2013... Я пішу гэтыя нататкі, а перад вачыма гатэльны нумар недзе на ўскрайку Масквы. Знясілены дзённымі клопатамі, я валюся на ложак, уключаю тэлевізар і бачу, як шалёна, бы нейкая дагістарычная пачвара, круціць гарматай танк, а вайсковец у касцы крушыць натоўп аўтаматам. «Карцінка» знікае, і вядучы праграмы «Время» з паказна-стрыманым абурэннем паведамляе пра нейкага палкоўніка Тарханава, каторы быццам звярнуўся да савецкіх вайскоўцаў з заклікам не страляць у людзей і пайсці ў казармы. «Па афіцыйнай інфармацыі, — гаворыць вядучы, — такога афіцэра ў складзе Віленскага гарнізона няма...»
14-га, на дзень старога Новага 1991-га, я іду да галоўнага рэдактара газеты, у якой на той момант адпрацаваў 15 гадоў.У кішэні — ліст ад галоўнага рэдактара вядомага часопіса, куды мяне запрасілі працаваць. Мне падабаецца гэты часопіс, які стаўся вельмі папулярным, прапанову працаваць у ім я нават палічыў падарункам лёсу...
«Ну, як табе Вільнюс?» — пытаецца, адказаўшы на прывітанне, галоўны. Я ведаю, што ў Віленскім універсітэце працаваў пасля вайны ягоны бацька, а сам ён вучыўся тамака на журфаку. «Адклічце Пятрова, — кажу я, — ён хлусіць...»
У Пятрова мянушка «маскіт». Маленькі, хударлявы і вастраносы, ён носіць абутак на высокіх абцасах і сапраўды нагадвае маскіта, калі, трохі ўзняўшыся на тых абцасах, наўпрост кідаецца на высокіх жанчын. Нават чуецца нейкае «з-з-з-з...»
«Хлусіць? — перапытвае галоўны. — А чаму ты ў гэтым упэўнены?» «Таму што Гедымінас адмаўляецца супрацоўнічаць з ім». — «Гедымінасу няёмка, ён жа літовец...» — «Няёмка пісаць лухту...»
Галоўны накіраваў Пятрова ў Вільню аж з Архангельска, дзе той — уласны карэспандэнт. У Вільні ён селіцца ў афіцэрскім інтэрнаце і, не выходзячы адтуль, джаліць і джаліць — робіць сваю «маскітную» справу.Гедымінасу ледзь не плача: газета штодня друкуе інфармацыю пра тое, як няўдзячныя літоўцы хочуць павыкідаць з Літвы ўсіх расейцаў, зневажальна абзываюць іх акупантамі, а савецкія вайскоўцы, рызыкуючы жыццямі, ахоўваюць канстытуцыйны лад... Адзінае, што па праўдзе, гэта «акупанты». Але ў інтэрпрэтацыі Пятрова слова ўздзейнічае на чытачоў газеты, а іх на той час мільёны, што тая чырвоная ануча на быка: газета заваленая асуджальнымі водгукамі. Бы сённяшні інтэрнэт...
«Вось бачыце, — я разгортваю апошні нумар, — і Пятроў піша, што палкоўніка Тарханава ў складзе Віленскага гарнізона няма». «А што, ёсць?» — «Не ведаю. Але думаю, што ёсць...»
Лезу ў кішэню. «Да вас ліст...» Ён доўга чытае яго, то трымаючы ў руках, то паклаўшы на стол. А што чытаць? Адзін сказ: «Адпусціць...» «Навошта гэта табе?» — даволі змрочным позіркам паверх акуляраў утаропліваецца ў мяне галоўны. І раптам сыпе кампліментамі ды абяцаннямі, што зусім нечакана...
«Адклічце Пятрова!» — паўтараю я, адчуваючы сябе сапраўдным шантажыстам...
З усіх абяцанняў — падвысіць заробак, зменшыць адпрацоўку і друкаваць усё, што напішу, — галоўны выканаў толькі адзінае: адклікаў Пятрова.У газету пайшла дакладная інфармацыя ад Гедымінаса...
Праз пяць месяцаў, цёплым травеньскім надвячоркам, я апынуўся на сямейным свяце ў сяброў, што жывуць пад Мінскам. «Валодзя, — знаёмячыся, працягнуў руку невысокі, сярэдняга веку, з прыгожым адкрытым тварам, чалавек, — Тарханаў...»
Калі вакол тэлевежы пачалася страляніна, палкоўнік Тарханаў пайшоў на Літоўскае радыё. Праз колькі хвілін пра ягоны заклік да савецкіх вайскоўцаў не страляць і вярнуцца ў казармы паведамлялі ўсе радыёстанцыі і тэлеканалы свету.Акрамя маскоўскіх: «Такога чалавека няма...»
Пачуўшы гэта, літоўцы схавалі яго на далёкім хутары. Бо калі чалавека няма, то яго, магчыма, і не будзе...
Але ён быў і ёсць — расейскі хлопчык з асеўшай у Сібіры рэпрэсаванай сям’і, былы савецкі палкоўнік, што «дэзерціраваў» з СССР разам з Літвой...
Нейкі час займаўся бізнесам, а потым яны разам з жонкай Ісідорай, адной з найлепшых у Літве знаўцаў французскай мовы, усе грошы і ўсю душу ўклалі ў стварэнне нядзельнай школы і летняга лагера ў праваслаўным кляштары, што здаўна месціцца ў Міхнове пад Вільняй.І ўжо колькі год жывуць і працуюць там, вяртаючы да радасцяў жыцця дзетак з усёй Літвы і з-за яе межаў, якім дасюль гэта жыццё радасцяў не прыносіла.
Але гэта — ужо іншая гісторыя, іншы яе працяг...
