«Ja nie ŭjaŭlała, što takoje mahło adbycca sa mnoj»
U 2004 hodzie Julija vyjšła zamuž. Dla dziaŭčyny heta byŭ druhi šlub — jana narešcie sustreła mužčynu, ź jakim, zdavałasia, moža pabudavać siamju. Nieŭzabavie žančyna zaciažaryła.
U chutkim časie mužu prapanavali pavyšeńnie: kab zaniać novuju pasadu, pryjšłosia pierajechać ź nievialikaha horada ŭ stalicu. Na novym miescy siamja ŭziała kredyt i nabyła kvateru. Kab chutčej raźličycca z daŭhami, muž Julii pracavaŭ z ranicy da viečara. Žančyna razumieła, što jaho pracahalizm vyklikany kłopatam pra siamju, tamu nie patrabavała dadatkovaj uvahi. I ŭsio ž pačućcio adzinoty narastała — u novym horadzie, akramia muža, blizkich ludziej u Juli nie było. Dadatkovym udaram stała raptoŭnaja chvaroba maci — pra dapamohu ź jaje boku nie mahło być i havorki.
Fota: unsplash.com
Kali naradziłasia dzicia, Julija adčuvała štodzionnuju stomlenaść: siamja zakryvała daŭhi — na nianiu biudžetu ŭžo nie chapała. Stały stres pačaŭ adbivacca na novanarodžanym synie:
«Vidać, dzieci adčuvajuć stan maci. Bo praź miesiac-dva syn pačaŭ časta płakać, mała spaŭ. Heta vielmi vymotvała. Byli momanty, kali muž tolki pierastupaŭ paroh kvatery, a ja prosta ŭpichvała dzicia jamu ŭ ruki sa słovami «ja bolš nie mahu, mnie treba palažać, u cišyni».
Apatyja pierarasła ŭ častyja niervovyja zryvy. Nie majučy sił i resursu supakoić dzicia, Julija časta zryvałasia na kryk. Astyli i adnosiny z mužam — svarki ŭźnikali pa drobiaziach, asłabieła seksualnaje žadańnie. Jula pryznajecca, što joj chaciełasia pažyć adnoj: «Ja nie ŭjaŭlała, što takoje mahło adbycca sa mnoj. Niahledziačy na vonkavy dabrabyt, u mianie było mocnaje žadańnie prosta lehčy i hladzieć u stol. Chaciełasia bavić čas pa-za domam, bieź siamji, ale ŭ tych abstavinach heta było niemahčyma».
Pa dapamohu da blizkich Julija praktyčna nie źviartałasia: «Muž šmat pracavaŭ, dapamahaŭ tolki, kali ja paprasiła. A ja prasiła mała — było pierakanańnie, što ja doma ŭ dekrecie i asnoŭny kłopat pra dzicia pavinien być na mnie».
Kali dziciaci spoŭniłasia 3 miesiacy, kab choć niejak adciahvacca ad ruciny i vychodzić u socyum, žančyna adnaviła treniroŭki pa piłatesie, zapisvałasia na roznyja kursy i intensivy, dzie raskazvali pra asabistyja miežy i luboŭ da siabie. Kab adnavić adnosiny z mužam, Julija stała chadzić da psichołahaŭ.
Potym zdaryŭsia čarhovy pierajezd, ale ŭžo ŭ inšuju krainu: znoŭ pakupka kvatery i znoŭ doŭh, jaki loh na plečy muža. Julija čarhovy raz zastałasia biez dapamohi. Niahledziačy na toje, što na toj momant synu ŭžo spoŭniłasia šeść hadoŭ, lahčej nie stanaviłasia.
«Ja zrazumieła, što ŭ mianie depresija, davoli pozna. Uśviedamleńnie pryjšło paśla taho, jak ja padpisałasia na dziciačaha psichołaha i stała vyvučać materyjały na hetuju temu. Tady pastupova ŭsia atrymanaja infarmacyja stała składacca ŭ adzinuju karcinu. Zrazumieła, što ŭ mianie była paślarodavaja depresija, jakaja pastupova narastała ŭsie hetyja hady. I, miarkujučy pa svaim stanie zaraz, dumaju, što jana nikudy nie padziełasia, a tolki ŭkaraniłasia».
Ciapier žančyna prachodzić teta-siesii i płanuje źviarnucca da psichijatra. Akramia hetaha jana stała bolš bieražliva stavicca da siabie: «Ja stała prasić dapamohi ŭ muža i tłumačyć jamu svoj stan. Ź vialikaj uvahaj i kłopatam staŭlusia da siabie — kali stamiłasia — nie prybiraju, nie hatuju».
«Škadavała, što nie zrabiła abort, i adčuvała vinu z-za hetych dumak»
Nadzia zaciažaryła rana — dziaŭčynie tolki spoŭniłasia 18 i žadańnia rabicca maci ŭ jaje nie było, adnak baćka dziciaci byŭ rady navinam i zapeŭnivaŭ jaje, što razam jany spraviacca z mahčymymi ciažkaściami. Budučamu papaŭnieńniu ŭzradavalisia i baćki maładych — sumiesnymi namahańniami jany arhanizavali viasielle i naźbirali pieršy ŭznos na žyllo dla novaj siamji.
Niahledziačy na małady ŭzrost i adsutnaść chraničnych zachvorvańniaŭ, ciažarnaść Nadziei prachodziła składana. Jaje mučyŭ mocny taksikoz, uvieś čas aciakali nohi, było ciažka dychać. Ale akramia prablem sa zdaroŭjem dziaŭčynu turbavała staŭleńnie lekaraŭ:
«Na ahladach lekary pytalisia, čym ja dumała, kali tak rana «zalatała», i vielmi dzivilisia, daviedaŭšysia, što mianie nie kinuŭ muž».
Rody byli ciažkija i ŭ fizičnym, i ŭ maralnym płanie. U radzilni dziaŭčynie ŭsunuli dzicia, tołkam nie patłumačyŭšy, jak ź im spraŭlacca:
«Tualet byŭ adzin na pavierch. Ja nie viedała, ci mahu pakinuć dzicia ŭ pałacie, kab prosta schadzić ablahčycca. Z-za strachu, što ź im niešta zdarycca ŭ maju adsutnaść, ja tryvała da bolaŭ u mačavym puzyry».
Fota: unsplash.com
Paśla vypiski z radzilnaha doma žančyna adčuła palohku, ale pieradyška akazałasia niadoŭhaj. U dziciaci pačalisia koliki — jano płakała, praktyčna nie pierastajučy:
«Ja nie viedała, jak supakoić dačku: jana raŭła druhija sutki. Toje, što raili lekary, nie pracavała. U adzin momant ja padumała, što, kali zaraz vykinu jaje ŭ akno i vyjdu śledam, hety kašmar skončycca. Tak ja zrazumieła, što ŭjaŭlaju niebiaśpieku dla dziciaci, i ŭ ślazach patelefanavała pieršamu psichijatru, čyj numar zmahła znajści».
Nadzi dyjahnastavali depresiju: joj pryznačyli antydepresanty i terapiju. Padčas razmovy ź psichołaham jana ŭpieršyniu ahučyła, što škaduje, što nie zrabiła abort. Hetaje adkryćcio vyklikała soram i pačućcio viny pierad dačkoj.
Lačeńnie pačało dapamahać na druhi miesiac. U dziaŭčyny źjavilisia siły, kab vybracca z domu na špacyr ź siabroŭkami, a strach, što ź dziciem moža zdarycca niešta drennaje ŭ jaje adsutnaść, staŭ słabieć.
Miedykamientoznaje lačeńnie praciahvałasia hod. Ciapier maładoj mamie značna lepš: jana zmahła naładzić kantakt ź dziciem i radaja, što kaliści vyrašyła nie pieraryvać ciažarnaść. Zrešty, uspaminajučy minuły dośvied, naradžać druhoha Nadzia nie płanuje — baicca, što depresija moža viarnucca.
«Usim svajakam było ciažka – i ŭsie pazvalvali»
Bolš za piać hadoŭ Aksana z mužam sprabavali zavieści dzicia, ale ŭsie sproby zakančvalisia niaŭdała. Adnak paśla doŭhich miesiacaŭ składanaha lačeńnia žančyna ŭbačyła dźvie zapavietnyja pałoski na teście.
Radaść, jakuju adčuvała žančyna ŭ momant ciažarnaści, była nastolki mocnaja, što taksikoz i ŭsie prablemy sa zdaroŭjem zdavalisia niavažnymi. Kali Aksanie pryznačyli kiesarava, jana študziravała litaraturu i maralna rychtavałasia da apieracyi. Rody prajšli paśpiachova, a voś z adnaŭleńniem byli składanaści — švo pastajanna baleła, adčuvałasia słabaść. I ŭsio ž Aksanu ź dziciem vypisali dadomu.
Fizičny bol rabiŭ pakutlivaj lubuju, navat samuju prostuju pracu pa chacie. Padymać dzicia na ruki i karmić jaho taksama było nievierahodna ciažka. U momant, kali Aksanie patrebna była dapamoha, muža pobač nie było — jon pačaŭ paźbiahać znosin z dačkoj i ŭsio čaściej zatrymlivaŭsia na pracy. U siamji pačalisia skandały.
«Ja nie škaduju pra toje, što naradziła dzicia. Ale ŭsio ž heta ahulny vybar — moj i majho muža. Mnie patrebna była dapamoha, a jaje nie było. Usim było ciažka — i ŭsie pazvalvali».
Na maralnym stanie Aksany adbivałasia finansavaja zaležnaść. U toj momant siamja pačała budavać svaju kvateru i ŭvieś biudžet akazaŭsia ŭ rukach muža, jaki zajmaŭsia ramontam. Kali žančyna prasiła vydzielić srodki na manikiur, kaśmietyku ci rečy, jon nazyvaŭ heta praźmiernaściu i admaŭlaŭ.
«U dekrecie ty zastaješsia biez pracy i atrymlivaješ kapiejki dapamohi, jakija nie pakryvajuć navat patreby dziciaci. Adsutnaść finansavaj paduški vielmi ciśnie i abmiažoŭvaje».
U dadatak da ŭsiaho Aksanu chvalavaŭ svoj adbitak u lusterku. Paśla rodaŭ cieła źmianiłasia, a na bazavy chatni dohlad prosta nie chapała sił. U minułym dahledžanaja dziaŭčyna pieratvaryłasia ŭ viečna stomlenuju, nie vyspanuju žančynu ŭ raściahnutaj futbołcy. Na hetaj hlebie pačalisia niervovyja zryvy. Niahledziačy na ciažki emacyjny stan, dziaŭčyna nie źviartałasia pa dapamohu da doktara:
«Kab źviartacca, patrebny mahčymaści: niechta pavinien pasiadzieć ź dziciem. Patrebny hrošy na śpiecyjalista, a ich nie było. Ja šukała dapamohu ŭ mamskich čatach — siarod žančyn, jakija majuć relevantny dośvied».
Siońnia Aksana adčuvaje siabie lepš, ale prablemy całkam nie syšli: «Ja sprabuju znachodzić čas dla siabie: vyjści na kavu ź siabroŭkaj ci zrabić manikiur. Ale heta byvaje vielmi redka. Zdajecca, kali b u mianie była mahčymaść pakidać dom chacia b raz na tydzień, heta mocna b mnie dapamahło».
Kamientaryj psichołaha
Pra toje, što takoje paślarodavaja depresija i jak ź joj zmahacca, raskazała mahistr psichałohii, kouč Ida Panfilenka.
«Tema paślarodavaj depresii da kanca nie vyvučana. Ličycca, što u čałavieka pavinna być schilnaść da hetaha zachvorvańnia — naprykład, peŭny typ niervovaj sistemy, spadčynnaść (depresii ŭ blizkich svajakoŭ) ci harmanalnyja zboi ŭ arhaniźmie», — kaža psichołah.
Ida adznačaje: «Paśla rodaŭ važna nie prapuścić asnoŭnyja «zvanočki», pa jakich možna vyznačyć depresiju. Imi mohuć stać apatyja i raźbitaść, pačućcio viny, adsutnaść radaści i zadavalnieńniaŭ, abyjakavaść. Simptomami taksama mohuć stać fizičnaja zatarmožanasť, dumki, što ŭ budučyni nie budzie ničoha dobraha, abyjakavaść abo hipierapieka dziciaci».
«Ale heta ŭsio nie navalvajecca adrazu, a prychodzić pastupova, dabirajučy novyja ŭskładnieńni. Tamu lepš nie čakać, pakul nabiarecca «poŭny kamplekt», a źviartacca da lekara, kali pryhniečany stan trymajecca stabilna i nie prachodzić».
U baraćbie z chvarobaj važnaja padtrymka siamji. Psichołah padkreślivaje, što rodnyja nie pavinny sprabavać padbadzioryć žančynu pustymi frazami:
«Kazać «Usio ž dobra», «Treba dumać pazityŭna», «Schadzi paviesialisia» dakładna nie treba. Heta vykliča adčuvańnie, byccam navakolnyja nie razumiejuć stan maci, i tolki pahoršyć situacyju».
Abiasceńvać pačućci žančyny słovami «Mnie b tvaje prablemy», «Usie tak žyvuć i ničoha» ci, naadvarot, hipierapiekavać taksama nie varta. Psichołah upeŭniena: «Niahledziačy na toje, što čałavieku sapraŭdy drenna i mnohija paŭsiadzionnyja rečy mohuć davacca jamu ciažka, najaŭnaść pasilnaj ruciny dapamahaje chutčej adnavicca. Tamu dapamahać treba, ale ŭ mieru».
Pavodle słoŭ śpiecyjalistki, dziejsnymi buduć pryznańnie surjoznaści situacyi, dapamoha ŭ bycie i źmienie abstanoŭcy. Žančynie važna vychodzić na prahułki, paŭnavartasna charčavacca, padtrymlivać režym snu, mieć mahčymaść pryniać rassłablalnuju vannu.
Psichołah nahadvaje: «Čałaviek moža być abyjakavy da vas ci da dziciaci, moža sprabavać izalavacca, paźbiahać znosin, vinavacić vas. Važna pamiatać, što heta tolki simptomy chvaroby i nie adnosicca asabista da vas. Jak i lubaja chvaroba, depresija patrabuje nazirańnia lekara i vyvieranaha lačeńnia. Tamu važna padtrymlivać maładuju maci ŭ žadańni źviarnucca da śpiecyjalista».
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
