Hienieralny prakuror Andrej Švied, inicyjatar rasśledavańnia «hienacydu biełaruskaha naroda». Fota: telehram-kanał Hienieralnaj prakuratury Biełarusi
Jak zajaŭlaje Hienprakuratura, sprava jašče nie skončanaja i ŭstanaŭleńnie inšych «niamiecka-fašysckich złačyncaŭ i ich pamahatych, što biaźlitasna źniščali mirnych hramadzian na terytoryi BSSR», budzie praciahnuta.
Sam śpis raźbity na raździeły pavodle sučasnaha administracyjnaha padziełu Biełarusi z paznačeńniem taho, jakija častki davajennych abłaściej uvajšli ŭ ich skład. Najbolš złačyncaŭ adšukałasia ŭ Homielskaj vobłaści — 319 čałaviek, najmienš u Hrodzienskaj — 149 čałaviek. Ahulnaja kolkaść vyjaŭlenych biełaruskimi prakurorami mahčymych złačyncaŭ i ich pamahatych skłała 1340 čałaviek.
U knizie «Hienacyd biełaruskaha naroda» hienprakurora Švieda, inicyjatara rasśledavańnia, zdymki časoŭ akupacyi manipulatyŭna źmieščanyja pobač sa zdymkam z pratestaŭ 2020 hoda. Fota: BiełTA
Źviestki pra asob padadzienyja minimalna: imia, nacyjanalnaść, data naradžeńnia, zvańnie, pasada na akupavanaj terytoryi i mahčymaje złačynstva, učynienaje suprać miascovaha nasielnictva. Pry hetym u pieravažnaj bolšaści vypadkaŭ viadoma tolki proźvišča, jakoje padadziena pa-rusku bieź niamieckaha varyjanta, i niama anijakich bijahrafičnych źviestak.
Uličvajučy kolkaść ciozak pa proźviščy ŭ Hiermanii, tolki proźvišča niedastatkova dla identyfikacyi asoby: adnych biezymiennych Miuleraŭ u śpisie 12, a jość jašče ciozki paślavajennych niamieckich kancleraŭ Šmita, Kola, Šrodera i Šolca — taksama ŭsie bieź imionaŭ.
Frahmient śpisa
«Hienprakuratura nakiravała ŭ kampietentnyja ŭstanovy justycyi 28-mi zamiežnych dziaržaŭ daručeńni i prośby ab akazańni pravavoj dapamohi, u tym liku dla ŭstanaŭleńnia dakładnych ankietnych danych nazvanych asob i atrymańnia źviestak ab ich sudzimaści za ŭčynienyja złačynstvy», — paviedamlaje Hienprakuratura.
Ź viasny 2021 hoda, kali zaviali kryminalnuju spravu ab hienacydzie biełaruskaha naroda, łukašenkaŭskaja prapahanda i siłaviki ŭvieś čas imknulisia padkreślić suviaź tych miljonaŭ biełarusaŭ, jakija pratestavali ŭ 2020 hodzie suprać falsifikacyi vybaraŭ i parušeńniaŭ zakonnaści ŭ krainie, ź biełaruskimi kałabaracyjanisckimi farmiravańniami, jakija byccam by źniščali cełyja vioski pad bieła-čyrvona-biełym ściaham. Ideołah kampanii pa pošuku złačyncaŭ, hienprakuror Švied, pryznačany na chvali zdušeńnia pratestaŭ, navat źmiaściŭ fotazdymak z nočy paśla vybaraŭ na vokładku svajoj knihi «Hienacyd biełaruskaha naroda». Fotaparaŭnańni časoŭ akupacyi z časami mirnych pratestaŭ jość i na jaje staronkach.
Ale za niekalki hadoŭ pracy i paśla hučnych zahałoŭkaŭ dziaržaŭnych miedyja pra pakazańni śviedak, kali mierkavać pa vykładzienych śpisach, tak i nie ŭdałosia vyjavić nivodnaha biełarusa, a tym bolš niejkaha farmiravańnia pad nacyjanalnym ściaham, datyčnaha da nacysckich złačynstvaŭ. Jak, urešcie, i złačyncaŭ inšych nacyjanalnaściaŭ — absalutna ŭsie pieraličanyja ŭ śpisie asoby paznačanyja jak niemcy. Navat pamočnik hiebitskamisara Hłybockaha rajona i kamiendant hieta Jaŭhien Jaŭhienavič Viatvicki, jaki maje vidavočna słavianskaje imia.
Niahledziačy na abureńnie biełaruskich uład, što zamiežnyja krainy nie chočuć dapamahać va ŭstanaŭleńni asob, datyčnych da złačynstvaŭ, sami jany nie vielmi karystalisia navat adkrytymi krynicami pry farmiravańni svajho śpisa. Biełaruskim prakuroram navat nie ŭdałosia ŭstanavić jakija-niebudź źviestki pra niamiecki hienieralitet.
Nie daviedalisia, naprykład, datu i miesca naradžeńnia hienierał-majora Adolfa Hamana, kamiendanta Babrujska, pra jakoha majecca artykuł u niekalkich moŭnych raździełach «Vikipiedyi», u tym liku biełaruskim i ruskim, dzie vykładzieny nie tolki hetyja źviestki, ale i inšyja padrabiaznaści. Adna z takich padrabiaznaściej heta toje, što Haman za svaje złačynstvy ŭžo panios pakarańnie, kali 30 śniežnia 1945 hoda byŭ paviešany na Teatralnaj płoščy Branska.
Navat bolš — usie hetyja imiony, zdajecca, tupa ŭziatyja z aktaŭ rajonnych kamisij Nadzvyčajnaj dziaržaŭnaj kamisii ab złačynstvach, učynienych niamieckimi akupantami ŭ rajonie, jakija byli padrychtavanyja jašče ŭ 1944—1945 hadach.
Akt Lachavickaj rajonnaj kamisii NDK ab złačynstvach, učynienych niamieckimi akupantami za 1945 hod i materyjały śpisa nacysckich złačyncaŭ, apublikavanaha ciapier Hienieralnaj prakuraturaj. Da niamieckich proźviščaŭ prosta dadali adnolkavyja skazy pra zabitych 4725 mirnych žycharoŭ i 562 čałaviek, zahnanych u rabstva — hetyja ličby taksama pierapisanyja z akta.
My paraŭnali infarmacyju ŭ śpisie pa niekalkich rajonach Bresckaj vobłaści sa źviestkami hetych aktaŭ, što byli apublikavanyja letaś u zborniku «Biez sroka davnosti. Biełaruś: priestuplenija nacistov i ich posobnikov protiv mirnoho nasielenija na okkupirovannoj tierritorii BSSR v hody Vielikoj Otiečiestviennoj vojny», padrychtavanym dziaržaŭnymi archivami. Vyjaviłasia, što pamiž imi isnuje amal stapracentnaje supadzieńnie. U aktach pryvodziacca hetak ža vyklučna proźviščy i pasady, a ŭ prakurorskim śpisie dziela abjomu i adčuvańnia značnaści praviedzienaj pracy da hetych ža imionaŭ dadali paru adnolkavych skazaŭ pra złačynstvy, taksama ŭziatyja z adpaviednych aktaŭ pa rajonach.
To-bok atrymlivajecca, što inicyjatary rasśledavańnia padniali savieckija dakumienty 1940-ch hadoŭ i pierapisali adtul imiony, za što adkaznyja asoby, vierahodna, jašče buduć i ŭznaharodžanyja.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»
