Fota: Freepik.com
U Nacyjanalnaj akademii navuk, inžynieryi i miedycyny ZŠA prajšoŭ pieršy sieminar pa vyvučeńni hamietahieniezu in vitro (ad łac. — «u škle»), abo IVG, — technałohii, jakaja ŭklučaje vyrab u łabaratoryi čałaviečych jajcakletak i śpiermatazoidaŭ ź luboj kletki čałaviečaha cieła, paviedamlaje NPR.
Hetaja technałohija ŭ teoryi moža dazvolić:
- žančynam — mieć dziaciej u lubym uzroście;
- adnapołym param mieć dziaciej, bijałahična źviazanych ź imi abodvuma ci abiedźviuma;
- biaspłodnym žančynam i mužčynam mieć dziaciej z ułasnaj DNK, a nie z hienami donaraŭ;
- asobnym ludziam razmnažacca biez hienietyčnaha ŭkładu inšaha čałavieka — tak mohuć uźniknuć «uni-dzieci», z hienami tolki adnaho čałavieka;
- razmnažacca hrupam ludziej — dzieci buduć hienietyčnymi naščadkami ŭsich udzielnikaŭ.
Da realizacyi takich rečaŭ, vierahodna, jašče daloka, ale chvalavańnie navukoŭcaŭ z hetaj nahody raście.
Jak daloka prasunułasia navuka?
Japonskija navukoŭcy paviedamili, što ŭžo pratestavali technałohii IVG na myšach.
Daśledčyki vykarystoŭvali kletki z chvastoŭ darosłych myšej dla stvareńnia inducyravanych plurypatentnych stvałavych (iPS) kletak, a zatym pieratvaryli hetyja IPS-kletki ŭ śpiermu i jajcakletki myšy. Zatym apłodnienyja kletki pieranieśli samkam myšej. Nieŭzabavie ŭ hetych samak naradzilisia naščadki, jakija pa stanie zdaroŭja, žyćciadziejnaści i aktyŭnaści hienaŭ nie adroźnivalisia ad myšej, narodžanych naturalnym šlacham.
«My na šlachu da taho, kab pieranieści hetyja technałohii na ludziej», — adznačyŭ padčas sieminara Micinory Saitou z Kijockaha ŭniviersiteta.
Sa słoŭ Saitou, jon šmat pracuje ŭ hetym kirunku. Jon pieratvaryŭ kletki kryvi čałavieka ŭ iPS-kletki i vykarystaŭ ich dla stvareńnia vielmi prymityŭnych čałaviečych jajcakletak. Inšyja navukoŭcy takim čynam stvaryli prymityŭnuju čałaviečuju śpiermu. Ni śpiermatazoidy, ni jajcakletki pakul nie raźvityja dastatkova, kab stvarać embryjony. Ale navukoŭcy ŭsiaho śvietu intensiŭna pracujuć nad hetym.
«Ja byŭ vielmi ŭražany ŭsimi źviestkami, jakija my tut ubačyli, i tym, nakolki chutka raźvivajecca hetaja halina», — padzialiŭsia doktar Chju Tejłar, śpiecyjalist pa repraduktyŭnym zdaroŭi Jelskaj škoły miedycyny. «Heta daje mnie ŭpeŭnienaść, što pytańnie nie ŭ tym, ci budzie heta dastupna dla kliničnaj praktyki, a ŭ tym — kali».
Što nakont redaktury hienaŭ?
Śpiecyjalisty pa bijaetycy papiaredžvajuć, što mahčymaść stvareńnia nieabmiežavanaj kolkaści embryjonaŭ IVG u spałučeńni z novymi mietadami redahavańnia hienaŭ moža paskoryć źniščeńnie niepažadanych hienaŭ. Takim čynam, žadańnie hienietyčna madyfikavać budučaje pakaleńnie ŭ pahoni za mierkavanaj idealnaj rasaj, idealnym dziciem, idealnym budučym pakaleńniem — heta ŭžo nie navukovaja fantastyka.
Redahavańnie hienaŭ taksama moža dapamahčy vykaranić žudasnyja hienietyčnyja zachvorvańni.
Adnak, niahledziačy na šmatlikija mahčymyja pieravahi, redahavańnie hienaŭ niasie i pahrozy, źviazanyja najpierš z etyčnym aśpiektam.
Etyčnyja vykliki
Jak nieadnarazova adznačali mnohija ŭdzielniki sieminara, pryśviečanaha IVG, kali stanie mahčymaj hetaja technałohija — nichto nie viedaje. Mahčyma, nikoli.
Pa-raniejšamu isnujuć surjoznyja techničnyja pieraškody, jakija treba pieraadoleć dla mahčymaści stvareńnia embryjonaŭ sa zvyčajnych čałaviečych kletak, a taksama składanaści z tym, jak vykonvać takija pracedury biaśpiečna.
Kanhres ZŠA pakul zabaraniaje navat razhladać lubyja prapanovy, jakija datyčać hienietyčna madyfikavanych čałaviečych embryjonaŭ.
Adnak, jak zaŭvažajuć ludzi, abaznanyja ŭ temie, kliniki IVG mohuć lohka źjavicca ŭ inšych krainach z bolš miakkimi praviłami i stvaryć novuju formu miedycynskaha turyzmu. Heta moža vyklikać ekspłuatacyju žančyn u jakaści surahatnych maci.
Ci sapraŭdy IVG, takim čynam, palepšyć dabrabyt čałavieka? I čyj kankretna dabrabyt?
Jość i bieźlič inšych pytańniaŭ. Jak pavodzicca dzieciam, baćki jakich buduć vielmi staryja? Jak być z 90-hadovymi ci 9-hadovymi hienietyčnymi maci ci navat zarodkami, jakija mohuć być hienietyčnymi baćkami?
Baćkami mohuć stanavicca navat miortvyja, čyje kletki byli zachavanyja. Taksama ludzi mohuć vykradać DNK znakamitaściaŭ, naprykład, padčas stryžki ich vałasoŭ, kab zrabić dziaciej.
«Adzin zakon, jaki nam, biezumoŭna, patrebny, — heta harantavać, što ludzi nie mohuć stać hienietyčnymi baćkami bieź ich viedama i zhody», — kaža Hienry Hryli, bijaetyk sa Stenfarda.
Dźviery, jakija adčyniaje repraduktyŭnaja revalucyja, — heta dźviery, za jakimi vielmi šmat niavyrašanych pytańniaŭ, i mahčyma, adkazy na ich daviadziecca šukać.
Čytajcie jašče:
Demanstracyja pratatypa «pieršaj ŭ śviecie štučnaj matki» vyklikała abureńnie
Navukoŭcy raspaviali ab źjaŭleńni hibryda šympanze i čałavieka, jakoha potym zabili
