Dźvie chvali emihracyi
Užo amal try hady, jak sučasnaja Biełaruś pieražyvaje samuju vialikuju chvalu emihracyi nasielnictva ŭ svajoj historyi. U adkaz na biesprecedentnyja pa svaich maštabach pratesty suprać dyktatury Alaksandra Łukašenki ŭ 2020 hodzie ŭłada raspačała masavyja represii.
Z pačatkam vajny va Ukrainie ŭ Biełarusi startavała nastupnaja, jašče bolš maštabnaja chvala mihracyi, jakaja ŭ tym liku supravadžałasia arhanizavanym masavym rełakiejtam IT-kampanij. I choć pikavyja momanty ŭžo prajšli, ludzi dahetul praciahvajuć źjazdžać z krainy praz represii i vajnu.
Aproč hetaha, ciapier, jak i da padziej 2020 i 2022 hadoŭ, šmat chto źjazdžaje ź Biełarusi z pryčyn ekanamičnych.
Kolki ŭsiaho ludziej vyjechała? «Naša Niva» sabrała źviestki z roznych krain.
Najbolš papularnaj krainaj dla biełarusaŭ stała Polšča
Pa stanie na sakavik 2023 hoda ŭ Polščy aficyjna pracuje kala 116 tysiač hramadzian Biełarusi. Takija danyja pryvodzić polski ZUS (anałah biełaruskaha FSAN). Zaŭvažna, što za apošnija paŭtara hoda hetaja ličba vyrasła amal u 2 razy. Pa stanie na kaniec 2021 hoda ŭ Polščy pracavała 67,7 tysiačy biełarusaŭ, u 2020 takich było kala 50 tysiač. Dla paraŭnańnia: u 2016 u Polščy pracavała ŭsiaho 14,3 tysiačy biełarusaŭ. Takim čynam, ličba vyrasła bolš jak na 100 tysiač čałaviek.
Adnak kolki ź ich vyjechała na niejkija siezonnyja pracy ci pracuje dalnabojščykami, a ich siemji zastalisia ŭ Biełarusi, — nieviadoma.
Z druhoha boku, treba ŭličvać, što nie ŭsie biełarusy pracujuć lehalna, a častka z tych, chto pracuje, tam žyvie siemjami. Dzieci i niepracujučyja partniory ŭ hetuju statystyku nie trapili.
Pa stanie na krasavik 2023 hoda kolkaść biełarusaŭ u Polščy ź dziejnymi VNŽ abo PMŽ skłała 75,7 tysiačy čałaviek.
Istotnaja roźnica pamiž kolkaściu pracujučych u Polščy biełarusaŭ i ŭładalnikami dziejnych VNŽ tłumačycca davoli prosta. Pa-pieršaje, tyja, chto źjechaŭ niadaŭna, žyvuć pa vizie. Pa-druhoje, u Polščy praz pandemiju, a potym i napłyŭ uciekačoŭ z Ukrainy i Biełarusi praces atrymańnia dazvołaŭ na žycharstva staŭ zajmać vielmi šmat času (kala 6 miesiacaŭ i bolej). Tamu častka mihrantaŭ žyvie i pracuje tam bieź dziejnaj vizy abo VNŽ. Jany znachodziacca ŭ krainie na padstavie štampa ŭ pašparcie, dzie paznačana, što jany padali dakumienty na atrymańnie VNŽ/PMŽ.
Pa-treciaje, uładalniki karty palaka robiać nacyjanalnyja vizy na 365 dzion znachodžańnia, ź jakimi mohuć biez prablem žyć i pracavać u Polšy.
I jašče adno: šmatlikija biełarusy ŭžo źniavierylisia ŭ radzimie i atrymali polskaje hramadzianstva. Tolki letaś 2985 hramadzian Biełarusi atrymali polskija pašparty. I choć amal usie jany źjechali raniej za 2020 hod, bo navat uładalniki karty palaka mohuć atrymać hramadzianstva nie raniej za 1,5—2 hady, takija ličby taksama śviedčać pra toje, što ludzi ź Biełarusi źjazdžajuć tysiačami. Adbyvałasia heta i raniej, ale, jak pakazvaje roznaja statystyka, za apošnija hady praces paskoryŭsia ŭ niekalki razoŭ.
Studenty taksama aryjentujucca na Zachad
Aproč hetaha, u danych śpisach nie adlustroŭvajucca studenty, jakija žyvuć u krainie na padstavie studenckaj vizy abo vizy pa karcie palaka. Pa danych za 2021 hod, u polskich VNU vučyłasia 11 076 biełarusaŭ. Prykmietna, što ich kolkaść štohod taksama raście. Naprykład, u 2012 hodzie ŭ Polščy vučyłasia tolki 2344 studenty ź Biełarusi, u 2020 — 9736.
Ab tym, što ŭsio bolš biełarusaŭ zastajecca ŭ Polščy na PMŽ, śviedčyć i šerah inšych faktaraŭ. Naprykład, letaś našy suhramadzianie ŭvajšli ŭ top-3 kupcoŭ nieruchomaści ŭ hetaj krainie siarod zamiežnikaŭ.
Z 2021 hoda nazirajecca imklivy rost biełaruskaha biznesu ŭ Polščy.
Što ŭ Litvie?
Druhoje miesca pa papularnaści siarod biełaruskich emihrantaŭ zajmaje Litva. U hetaj krainie pa danych na pačatak 2023 hoda stała pražyvaje amal 50 tysiač biełarusaŭ. Try hady tamu ich było 17 769. Zaŭvažym, što nazvanyja 50 tysiač — heta biez uliku tych, chto žyvie ŭ Litvie pa vizie i jašče nie maje dazvołu na žycharstva. Takim čynam, tolki ličba atrymalnikaŭ litoŭskaha VNŽ vyrasła na 33 tysiačy za 3 hady.
Siarod inšych faktaraŭ, jakija śviedčać ab tym, što ŭsio bolš biełarusaŭ źjazdžaje ŭ Litvu na pastajannaje miesca žycharstva, toj, što za minuły hod u 1,8 razu pavialičyłasia kolkaść nieruchomaści, jakoj vałodajuć biełarusy.
Z ulikam hetych ličbaŭ možna mierkavać, što tolki ŭ Polšču i Litvu ciaham apošnich hadoŭ ź Biełarusi vyjechała bolej za 150 tysiač čałaviek.
Vyrasła kolkaść biełaruskich emihrantaŭ navat u Izraili
Dakładnych źviestak pa inšych krainach ES niama, ale možna mierkavać, što heta jašče niekalki dziasiatkaŭ tysiač čałaviek, bo tolki ŭ adnoj Čechii pa danych na pačatak hoda pražyvaje 8064 hramadzianina Biełarusi.
U Hruzii, pa danych Nacyjanalnaj słužby statystyki hetaj krainy, na 1 studzienia 2023 hoda pražyvaŭ 13 361 hramadzianin Biełarusi.
Ale zjazdžajuć biełarusy nie tolki ŭ Jeŭropu. Tak, naprykład, u Izrail pa danych za 2021 hod źjechała amal 1300 našych hramadzian. Tady adznačałasia, što paśla padziej 2020 hoda intares da pierajezdu ŭ Izrail z boku biełarusaŭ pavialičyŭsia. Paśla pačatku vajny heta kolkaść znoŭ pavialičyłasia. U pieryjad z 24 lutaha 2022 hoda pa 23 lutaha 2023 hoda, zhodna z danymi Upraŭleńnia rehistracyi nasielnictva i mihracyi pry MUS Izraila, u krainu pryjechała 2300 repatryjantaŭ ź Biełarusi.
Vynikaje, što tolki ŭ Izrail za apošnija dva z pałovaj hady źjechała jak minimum 3600 hramadzian Biełarusi.
Aproč krain Jeŭropy i taho ž Izraila, biełarusy emihrujuć i za akijan, ale padličyć kolkaść tych, chto źjechaŭ u ZŠA ci Kanadu, jašče składaniej, u tym liku praz toje, što ŭ tyja ž Štaty šmat ludziej traplaje nielehalnym šlacham praź Mieksiku.
Kirunkami dla emihracyi, choć i nie takimi šmatlikimi, stali navat Uźbiekistan, Kyrhyzstan, Kazachstan i Armienija. Tudy pierabrałasia, u pryvatnaści, zaŭvažnaja kolkaść ajcišnikaŭ i miedykaŭ.
Nu i narešcie — Rasija. Naturalna, što hetuju krainu nielha nazvać tym miescam, kudy biełarusy ŭciakajuć ad represij i vajny, ale nie treba zabyvacca, što istotnaja kolkaść biełarusaŭ, prynamsi, raniej, pierajazdžała ŭ RF z ekanamičnych pryčyn. Śviežych źviestak, kolki hramadzian Biełarusi ciapier pražyvaje na terytoryi RF, niama.
Ale varta adznačyć, što vyjezd na zarobki ŭ Rasiju hublaje papularnaść. I hetyja tendencyi pačali farmavacca za niekalki hod da padziej 2020 hoda.
Padzieńnie cikavaści da pracy ŭ RF adbyłosia za košt taho, što paśla anieksii Kryma i dalejšych sankcyj u RF abrynuŭsia kurs rasijskaha rubla. Tady heta padšturchnuła biełarusaŭ da pošuku inšaj krainy dla vyjezdu na zarobki. Pierš za ŭsio pracoŭnyja mihranty pieraklučalisia na Polšču i Litvu.
Što da biełaruskich studentaŭ u RF, to pa danych na pačatak 2023 hoda ŭ Rasii vučycca bolš za 12,5 tysiačy biełaruskich hramadzian. Zhodna z zajavami čynoŭnicy Minadukacyi RF, ich kolkaść apošnija piać hod zastajecca stabilnaj i z hodu ŭ hod vahajecca ŭ miežach 200—500 čałaviek. Dla paraŭnańnia: kolkaść studentaŭ ź Biełarusi ŭ Polščy za hety pieryjad pavialičyłasia amal u 2 razy.
Jakija jašče faktary ŭkazvajuć na toje, što ź Biełarusi źjazdžaje šmat ludziej?
Treć kvater u Minsku pradajecca pa davieranaści, choć raniej dola takich ździełak składała kala 3—5%.
Pra rost kolkaści ździełak z vykarystańniem davieranaściej kažuć i pradaŭcy patrymanych aŭto.
Upieršyniu za mnohija dziesiacihodździ ŭ 2021—2022 hadach pačała źnižacca kolkaść nasielnictva ŭ Minsku.
Pieraličanyja vyšej faktary paćviardžajuć, što emihracyjnaja płyń apošnich hadoŭ nastolki mocnaja, što pakidaje zaŭvažny adbitak na roznych halinach.
Niahledziačy na heta, ułady praciahvajuć trymać kurs na vyciskańnie z krainy ŭsich niazhodnych z palitykaj Łukašenki, a z pačatkam vajny — jašče i Pucina.
Kolki ŭsiaho ludziej vyjechała ź Biełarusi, ratujučysia ad represij, za 2020—2023 hady? U pačatku 2023 hoda śpiecdakładčyk Parłamienckaj asamblei Rady Jeŭropy ahučyŭ ličbu 200—500 tysiač. Miarkujučy pa tych ličbach, jakija sabrali my, hetaja kolkaść składaje, chutčej, 200—250 tysiač čałaviek. U kožnym razie, heta samaja vialikaja chvala emihracyi ŭ historyi Biełarusi.
Jana bolšaja i za chvali ekanamičnaj emihracyi ŭ Sibir, ZŠA i Łacinskuju Amieryku ŭ pačatku i pieršaj pałovie XX stahodździa i za chvalu emihracyi ŭ kancy 1980-ch — pačatku 1990-ch.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»«Ludzi źjazdžajuć z razumieńniem, što chutka jany nie viernucca». Psichołah pra novuju chvalu mihracyi ź Biełarusi
