Uradženka Baranavič, 33-hadovaja Taćciana Sierhiel, na prahramie abmienu ŭ ZŠA. Usie fota: asabisty archiŭ Taćciany
Taćciana prapracavała nastaŭnicaj anhlijskaj movy ŭ adnoj z baranavickich škoł kala 10 hadoŭ. Jana lubiła svaju pracu i imknułasia być dobrym piedahoham dla svaich vučniaŭ. Ale i ab ułasnym raźvićci žančyna nie zabyvała i zaŭsiody šukała mahčymaści daviedacca niešta novaje, paŭdzielničać u roznych adukacyjnych mierapryjemstvach pa-za škołaj. Na adnoj z takich sustreč u Baranavičach Taćciana paznajomiłasia z udzielnikam prahramy, jaki pryjechaŭ pa abmienie ŭ Biełaruś z ZŠA.
— Mnie stała cikava, što heta za prahrama, tamu ja adrazu pačała šukać usio mahčymaje pra jaje ŭ internecie. Akazałasia, kab stać udzielnikam, treba minimum piać hadoŭ pracavać vykładčykam (nie abaviazkova anhlijskaj) na poŭnuju staŭku, a taksama prajści TOEFL (mižnarodny test, jaki paćviardžaje ŭzrovień viedańnia anhlijskaj movy) na vysoki bał, zapoŭnić ankietu i dakazać, što sapraŭdy pracavała nastaŭnikam, — raskazvaje žančyna. — Pa ŭsich hetych paramietrach ja padychodziła, tamu, doŭha nie razvažajučy, vyrašyła adpravić zajaŭku i čakać adkazu.
«Praca ŭ škole była važnaja, ale i takuju mahčymaść ja nijak nie mahła ŭpuścić»
Stać udzielnikam prahramy Taćcianie ŭdałosia tolki z druhoj sproby, a padrychtoŭčy etap zaniaŭ nie mienš za hod.
— Spačatku mnie treba było zapoŭnić ankietu, na heta ja vydatkavała niekalki dzion, bo ŭ ankiecie było vielmi šmat pytańniaŭ i mnie chaciełasia maksimalna razhornuta na ŭsie adkazać, kab pakazać arhanizataram: pajechać na stažyroŭku ŭ Amieryku pavinna mienavita ja, — uspaminaje Taćciana. — Zatym ja patrapiła na nastupny etap — intervju pa videasuviazi. Apošniaje, što treba było zrabić, zdać ispyt pa anhlijskaj movie.
Prajšoŭšy ŭsie etapy, Taćciana atrymała na elektronnuju poštu «zapavietny list», što jana abranaja dla ŭdziełu ŭ prahramie abmienu dla vykładčykaŭ vosieńniu 2022 hoda.
— Emocyi byli prosta nieapisalnyja! Ja nie mahła pavieryć, što prajšła taki vializny šlach i stała ŭdzielnikam šaścitydniovaj akademičnaj prahramy abmienu, — uspaminaje žančyna.
Svajoj radaściu Taćciana paśpiašałasia padzialicca z kiraŭnictvam škoły, u jakoj pracavała.
— Adnak ja nie atrymała padtrymki, naadvarot, mianie nie chacieli adpuskać, — kaža Taćciana. — Bolš za ŭsio ŭraziła, što nichto nie moh vyrazna rastłumačyć, ź jakoj pryčyny takoje niehatyŭnaje staŭleńnie da majho ŭdziełu ŭ prahramie… Tamu pierad tym, jak zjechać u Amieryku, ja vymušana była zvolnicca pa ŭłasnym žadańni. Praca ŭ škole dla mianie była važnaja, ale i takuju mahčymaść ja nijak nie mahła ŭpuścić.
Zvalnieńnie, jak akazałasia, było nie apošnim surjoznym vyprabavańniem, praź jakoje Taćcianie pryjšłosia prajści na šlachu da svajoj mary.
— Pakul ja prachodziła ŭsie etapy adboru, u Minsku zakryli pasolstva ZŠA. Ja dumała, što heta kaniec, bo zaraz ja nie zmahu adkryć vizu, a značyć nikudy nie pajedu, — uspaminaje Taćciana. — Adnak arhanizatary prahramy znajšli rašeńnie: kupili mnie bilet na samalot u Armieniju. U Jerevanie ja zmahła adkryć amierykanskuju vizu i ŭžo adtul vylecieć naŭprost u ZŠA. Uvohule, heta była taja jašče pryhoda!
«Adčuvała siabie aktrysaj niejkaha amierykanskaha filma ci sieryjała»
Vučycca Taćcianu raźmierkavali va ŭniviersitet Paŭnočnaj Karaliny ŭ horad Hrynzbara. Razam ź joj u prahramie ŭdzielničaŭ 21 čałaviek z 21 krainy (u śpisie krain byli Afryka, Mazambik, Vjetnam, Vieniesueła, Kałumbija, Irak, Rasija). Samamu małodšamu ŭdzielniku było 30 hadoŭ, samamu starejšamu — 50.
— Raźmiaścili nas u haścinicy ŭ pakojach pa dva čałavieki. Ja žyła ź dziaŭčynaj pa imi Karła z Čyli. Mnie vielmi pašancavała z susiedkaj. My da hetaha času pieryjadyčna stelefanoŭvajemsia pa videasuviazi i ŭvohule stali dobrymi siabroŭkami, — śmiajecca Taćciana.
U amierykanskim univiersitecie, aproč udziełu ŭ adukacyjnych lekcyjach i sieminarach, Taćciana dzialiłasia ź inšymi ŭdzielnikami prahramy svaim vykładčyckim dośviedam, tłumačyła, jak arhanizavana biełaruskaja sistema adukacyi, raspaviadała pra kulturu, tradycyi i zvyčai Biełarusi, nacyjanalnyja simvały, a taksama pra svoj rodny horad. Jana žartuje, što «ciapier jak minimum 21 čałaviek z roznych kutkoŭ płaniety viedaje, što jość taki horad, jak Baranavičy».
— Jašče ja prachodziła tydniovuju stažyroŭku ŭ amierykanskaj škole dla staršakłaśnikaŭ. Było cikava daviedacca, jak u ich arhanizavany adukacyjny praces, jak vyhladaje sama škoła, taja ž spartzała, kalidory, šafki i ci sapraŭdy dzieci apranajucca na zaniatki tak, jak chočuć. Ja była ŭ zachapleńni ad taho, što ŭbačyła, i adčuvała siabie aktrysaj niejkaha amierykanskaha filma ci sieryjała!
Za čas prahramy, adznačaje Taćciana, jana zmahła poŭnaściu pahruzicca ŭ kulturu ZŠA: jeła typovuju amierykanskuju ježu, hulała ŭ hulni, u jakija hulajuć amierykancy, vyjazdžała za horad na ŭik-end. Univiersitet arhanizavaŭ dla ŭdzielnikaŭ prahramy pajezdku ŭ Atłantu, stalicu štata Džordžyja, a pierad adjezdam dadomu Taćcianie ź inšymi studentami ŭdałosia zjeździć na niekalki dzion u Ńju-Jork i pabyvać u Vašynhtonie na zaklučnaj siesii z padviadzieńniem vynikaŭ i ŭručeńniem dypłomaŭ.
— Za šeść tydniaŭ ja daviedałasia bolš, čym za piać hadoŭ vučoby va ŭniviersitecie. Hetaja pajezdka była samaj nievierahodnaj pryhodaj usiaho majho žyćcia! — nie chavaje emocyj Taćciana.
«Navat siaredni biełaruski vučań bolš raźvity, čym lepšy ŭ ZŠA»
Taćciana pryznajecca, što «kali jechała ŭ ZŠA, dumała, što sistema adukacyi ŭ Biełarusi — samaja horšaja, a ŭ Amierycy — samaja lepšaja». I, havoryć jana, tak dumali amal usie ŭdzielniki prahramy.
— Ale za čas prahramy ja znajšła šmat pazityŭnych rečaŭ u biełaruskaj sistemie adukacyi. Toj ža dziełavy styl adzieńnia, a taksama elemientarnyja praviły etykietu, jakija farmirujuć u dziaciej peŭnuju dyscyplinu i pavahu da vykładčyka. U Amierycy takoha niama, — kaža žančyna. — Tut vučań moža pryjści na ŭrok u pižamie abo zajści paśla zvanka i sieści na svajo miesca, ni słova nie skazaŭšy. Dla mianie heta było, miakka skazać, niazvykła.
Taksama Taćciana zaŭvažyła, što ŭ Amierycy školniki, u asnoŭnym, zajmajucca samastojnym pošukam infarmacyi: va ŭsich jość noŭtbuki, usio robicca ŭ elektronnym vyhladzie i adpraŭlajecca nastaŭniku.
— Viadoma, dziakujučy hetamu jany viedajuć, dzie što chutka znajści. Ale pry hetym mała kamunikujuć pamiž saboj i razvažajuć samastojna. Heta, jak pa mnie, taksama minus, — ličyć Taćciana.
Bahaćcie ŭ prahramie «lišnich pradmietaŭ», za jakoje časta łajuć biełaruskuju adukacyju, nastaŭnica ličyć plusam, bo «dzicia vypuskajecca sa škoły ŭsiebakova raźvitaje».
— Ja mahu dakładna skazać, što navat siaredni biełaruski vučań budzie bolš kiemlivy i raźvity, čym samy lepšy vučań u ZŠA. Tak, amierykanskija školniki viedajuć usio pra svaju krainu, ale kali vychodzić za jaje miežy… Naprykład, mnohija navat nie skažuć, čym adroźnivajecca mora ad akijana, — kaža Taćciana.
Try rečy, jakija biełaruskaja sistema adukacyi mahła b pieraniać u amierykanskaj
Paraŭnoŭvajučy amierykanskuju sistemu adukacyi ź biełaruskaj, Taćciana zaznačaje, što ŭ našych škołach «nastaŭnikam nie chapaje tvorčaj svabody, a dzieciam — tvorčych zaniatkaŭ i raźvićcia krytyčnaha myśleńnia».
— U našych škołach nie šanujuć samaraźvićcio nastaŭnikaŭ, lubaja inicyjatyva, jakaja adychodzić ad zvykłaha ŭstalavanaha płana, nie vitajecca, — udakładniaje žančyna. — Taksama, ja dumaju, školnikam nie chapaje sapraŭdy cikavych i karysnych zaniatkaŭ, źviazanych z tvorčaściu i ŭbudavanych u navučalnuju prahramu. Našy hurtki časta nie majuć nijakaj suviazi z realnymi patrebami sučasnaha śvietu. U toj čas jak u ZŠA dzieci mohuć vučycca hrać na barabanach, vyvučać łahistyku ci źbirać drony, kab adrazu paśla vypusku mieć niejkuju zapatrabavanuju prafiesiju i zarablać svaje pieršyja hrošy.
Akramia hetaha, ličyć Taćciana, z amierykanskaj sistemy adukacyi «možna było b pieraniać mahčymaść školnikam vykazvać svajo mierkavańnie na ŭrokach pa tych ci inšych pytańniach».
— U ZŠA školnikam dajuć mahčymaść znajści roznuju infarmacyju, jak «za», tak i «suprać», kab jany, vyvučyŭšy abodva baki, mahli samastojna zrabić niejkija vysnovy i vykazać svajo mierkavańnie, — adznačaje žančyna.
«Sa škołaj nie pa darozie»
U cełym, paraŭnoŭvajučy žyćcio ŭ Amierycy i ŭ Biełarusi, Taćciana adznačaje, što «ŭ amierykancaŭ jość svaboda dumki, svaboda dziejańnia, vitajecca luboje raźvićcio».
— Ale ŭ toj ža čas ja nie mahu adnaznačna adkazać, ci chacieła b ja žyć u Amierycy, bo minusaŭ tut taksama chapaje. Naprykład, u ZŠA svabodnaje našeńnie zbroi zakonnaje ŭ bolšaści štataŭ. Heta mianie pałochaje, ja nie adčuvaju siabie ŭ biaśpiecy, — razvažaje žančyna.
Pa słovach Taćciany, paśla taho, jak dziela pajezdki za miažu joj pryjšłosia zvolnicca z pracy, jana zrazumieła, što joj «sa škołaj bolš nie pa darozie».
— U mianie adpała žadańnie vykładać u jakoj-niebudź škole našaha horada. Ja zrazumieła, što da mianie i maich patreb, majho žadańnia zajmacca samaraźvićciom i pavyšać svaju kvalifikacyju piedahoha ŭsiudy budzie prykładna adno i toje ž staŭleńnie, — kaža Taćciana.
Tamu, viarnuŭšysia paśla zaviaršeńnia prahramy ŭ Biełaruś, dziaŭčyna pajšła na kursy teściroŭščykaŭ i ŭ kancy 2022 hoda zjechała pracavać u IT-śfieru ŭ Polšču.
— Majo dobraje vałodańnie anhlijskaj i ŭdzieł u prahramie abmienu zhulali mnie na ruku, ja chutka pracaŭładkavałasia. Novaja praca mnie vielmi padabajecca: tut mianie šanujuć, jość rost jak u karjery, tak i ŭ zarpłacie, — adznačaje jana.
Taćciana kaža, što prahrama abmienu źmianiła jaje žyćcio, i jana ni razu nie paškadavała, što zvolniłasia z raniejšaha miesca pracy.
— Dziakujučy prahramie, ja pašyryła svoj kruhahlad, palepšyła viedy anhlijskaj, daviedałasia pra mnostva krutych mietodyk i ź vielizarnym zadavalnieńniem prymianiła b usie atrymanyja viedy ŭ svajoj pracy piedahoham, ale, na žal, u škole ja nie atrymała padtrymki, na jakuju raźličvała, — kaža žančyna. — Nie viedaju, moža, kali ŭ našaj sistemie adukacyi niešta źmienicca, ja kali-niebudź viarnusia pracavać nastaŭnikam.
