Pierapisvańnie historyi: u kaściole ŭ Sołach zamalavali rośpis z «Cudam na Viśle»

Pra što raskazvaje freska

Hety rośpis adlustroŭvaje adnu z samych dramatyčnych padziej u historyi Centralna-Uschodniaj Jeŭropy ŭ XX stahodździ. Paśla praryvu frontu i chutkaha nastupleńnia ŭ lipieni-žniŭni 1920 hoda balšavickija vojski apynulisia za paru dziasiatkaŭ kiłamietraŭ ad Varšavy. Padobna jak i ŭ vypadku bitvy za Kijeŭ u 2022 hodzie, isnavała surjoznaja pahroza zachopu stalicy, a hramadstva mabilizavałasia na abaronu niezaležnaści.

Pierałomny momant u bitvie adbyŭsia adrazu paśla śviata Uniebaŭziaćcia Najśviaciejšaj Panny Maryi, jakoje katoliki śviatkujuć 15 žniŭnia, i kali ŭsie polskija vierniki na zaklik biskupaŭ malilisia za vyratavańnie Ajčyny. Za tymi padziejami, jakija stali pačatkam paražeńnia balšavikoŭ, zamacavałasia nazva «Cudu nad Visłaj», a vierniki bačyli ŭ hetym prajavu božaj apieki.

Kaścioł u Sołach i aŭtar rośpisu

Kaścioł Maci Božaj Ružancovaj u Sołach byŭ zbudavany ŭ 1934 hodzie, kali histaryčnaja Vilenščyna była ŭ składzie Polskaj Respubliki, a padziei 1920 hoda byli śviežyja ŭ pamiaci hramadstva. Padčas azdableńnia śviatyni źleva ad ałtara byŭ stvorany vialiki ścienny rośpis, jaki pradstaŭlaje scenu Varšaŭskaj bitvy.

Siarod žaŭnieraŭ pakazany śviatar z kryžam — heta vajskovy kapiełan ks. Ihnacy Skarupka, jaki zahinuŭ 14 žniŭnia 1920 hoda na poli bitvy kala vioski Asovy pobač z horadam Vałomin. Polski hienieralny štab raspaŭsiudziŭ infarmacyju, što śviatar zahinuŭ, viedučy za saboj žaŭnieraŭ u ataku. Adnak isnujuć bolš praŭdapadobnyja śviedčańni, što jon zahinuŭ, spaviadajučy paranienaha žaŭniera. Na niebie nad polem bitvy vyjaŭlenaja Maci Božaja.

Aŭtarstva hetaha rośpisu dakładna nie ŭstanoŭlenaje. Niekatoryja prypisvajuć jaho kłasiku biełaruskaha mastactva Piatru Sierhijeviču.

U časy kamunistyčnaha režymu rośpis byŭ zamalavany, kab nie pravakavać kamunistaŭ na represii suprać katalickaj supolnaści. Paśla raspadu SSSR rośpis byŭ znoŭ adkryty i kala tryccaci hadoŭ byŭ usim bačny.

Antypolskaja palityka režymu Łukašenki

Kali paśla 2020 hoda režym Łukašenki razharnuŭ antypolskuju prapahandu, a palakaŭ stali nazyvać zachopnikami i akupantami, łukašysty pryčapilisia da solskaha kaścioła. Spačatku viasnoj 2021 hoda prymusili źniać šyldu ŭ pamiać pra Armiju Krajovu, matyvujučy heta tym, što jaje najaŭnaść parušaje pieršapačatkovy interjer histaryčnaha pomnika.

A potym uzialisia i za histaryčnyja interjery. Hazieta administracyi Łukašenki «Sovietskaja Biełoruśsija» prynamsi dvojčy vykazvałasia suprać isnavańnia rośpisu z vyjavaj Varšaŭskaj bitvy ŭ solskim kaściole. Apošni raz pra heta pisali 17 studzienia 2023 hoda. Prapahandyst Maksim Osipaŭ u intervju z łukašenkaŭskim deputatam Iharam Marzalukom razhavaryŭsia pra «złačynnuju dziejnaść» katalickaha kaścioła. Spačatku surazmoŭcy pahavaryli pra toje, što Papa Pij CHII byccam by simpatyzavaŭ nacystam, potym raskrytykavali ciapierašniaha Papu Franciška za toje, što abvinavaciŭ čačencaŭ i burataŭ u vajennych złačynstvach va Ukrainie, a potym zapytaŭsia ŭ Marzaluka, što toj dumaje pra «adnu z fresak u kaściole ŭ miastečku Soły Hrodzienskaj vobłaści, na jakoj vyjaŭlena, jak polskija sałdaty atakujuć, u tym liku prakołvajučy štykami, voinaŭ Čyrvonaj Armii».

— Niekatoryja pradstaŭniki duchavienstva i asobnyja anhažavanyja aktyvisty nie pavinny błytać božy dar ź jaječniaj: vieru Chrystovu, abrad i jakija-niebudź palityčnyja płany. Kaścioł, jak i carkva, i sinahoha, i miačeć, — nie miesca dla palityčnaj mabilizacyi viernikaŭ pad ściahami čužarodnaha i varožaha biełaruskaj nacyi etničnaha nacyjanalizmu, — adkazaŭ Marzaluk.

Miascovaja łukašenkaŭskaja administracyja zrazumieła hety sihnał. Praź miesiac paśla vychadu taho artykuła ŭ «Sovietskoj Biełoruśsii» — rośpis zamalavali. Jak pry kamunistach.