Ilustracyja: zdymačnaja hrupa
Kaciaryna Vadanosava, aŭtarka i vykanaŭca valsa, režysiorka klipa:
— Vals «1863» byŭ napisany niekalki hadoŭ tamu i da niadaŭniaha času zastavaŭsia tvoram, napisanym na papiery: jon nidzie nie vykonvaŭsia, čakajučy svajho momantu.
I momant pryśpieŭ narešcie: kali stała zrazumieła, što nie varta adkładvać ničoha na «potym», nie varta čakać idealnych umoŭ, idealnaha arkiestra, hukarežysiora, padrychtoŭki ci zdymačnaj hrupy, a varta dziejničać, kali adčuvaješ unutranuju patrebu i maješ dobruju nahodu.
A nahoda sapraŭdy dobraja: dataj premjery valsa śpiecyjalna było abranaje 2 lutaha — dzień naradžeńnia Kastusia Kalinoŭskaha. Ja adčuvaju hłybokuju jednaść z hierojami tych časoŭ i dumaju, što pačućci biełarusaŭ ciapier vielmi suhučnyja z pačućciami ŭdzielnikaŭ paŭstańnia 1863-1864 hadoŭ. Cykły historyi paŭtarajucca, ale razumieńnie taho, što ŭ kožnaj eposie žyvuć ludzi, jakimi varta hanarycca, pamiać pra jakich nadaje nam moc i natchnieńnie — heta vielmi ciešyć i doryć nadzieju na budučyniu.
«Katalizataram» dla zapisu dy zdymkaŭ pasłužyŭ, jak ni dziŭna, moj dyjahnaz: majučy rak, pieražyŭšy dźvie apieracyi dy cykł chimijaterapii, znachodziačysia ŭ pracesie radyjoterapii, ja zrazumieła, što vielmi chaču zafiksavać jak maha bolšuju kolkaść taho, što maju tolki ŭ vyhladzie napisanych na papiery not, słoŭ, vobrazaŭ u hałavie… Kab heta možna było hrać, śpiavać, čytać navat tady, kali mianie nie budzie. I vyrašyła nie čakać, pakul źbiarecca ansambl muzykaŭ, pakul znojducca hrošy na zapis, pakul pradumajecca scenaryj, pakul adrastuć maje vałasy… Ja zachacieła «adpuścić» hety vals, dać jamu žyćcio — i zrabić heta mienavita ŭ dzień, kali naradziŭsia čałaviek, jaki natchniŭ mianie na hetuju muzyku.
Kadr ź videa
Vals vielmi prosty: fartepijannuju partyju syhraje luby vučań muzyčnaj škoły, a skrypičnuju partyju vykonvaje maja 12-hadovaja dačka Stefanija. My zapisalisia ledźvie nie ź pieršaha dubla: na pačatku ja dumała, što my prosta zapišam videa žyŭcom na telefon i ja vykładu tvor na svaich staronkach u sacsietkach. Ale maje siabry — Ihar Pałynski dy Vasil Šery — prapanavali zrabić štości bolš cikavaje. U Vasila jość histaryčny stroj, jaki jon šyŭ svaimi rukami, u mianie — taksama, u Ihara — dobry telefon dy abstalavańnie dla zapisu huku…
I voś litaralna za niekalki dzion my zrabili kali nie paŭnavartasny klip, to chacia b videašerah, jaki adlustroŭvaje nastroj, zakładzieny mnoju ŭ muzyku. A sam praces zdymak zaniaŭ usiaho niekalki hadzin, i ładzilisia jany na Padlaššy, niedaloka ad Mastaŭlan — vioski, dzie naradziŭsia Kalinoŭski. Važnym hierojem historyi staŭ i dub Dunin, vielizarnaje 400-hadovaje dreva, jakoje ŭ 2022 hodzie pryznali drevam Jeŭropy, jakoje, napeŭna, pamiataje paŭstancaŭ.
Bolš za paŭtary sotni hadoŭ tamu ludzi sychodzili na boj, na zmahańnie, časam na śmierć. Siostry, žonki, niaviesty, maci paŭstancaŭ nasili žałobu jak znak supracivu, jak vykazvańnie niazhody z palitykaj impieryi, i heta taksama było formaj zmahańnia, za jakoje možna było pazbavicca majomaści, svabody, budučyni. Mara pra volu była samaj vysokaj, uźniosłaj, śvietłaj i adnačasova ciažkaj z usich mar, ale mienavita jana rabiła sa zvyčajnych ludziej hierojaŭ.
Toje ž adbyvajecca i źciapier. I ja adčuvaju hłybokuju jednaść sa svaimi prodkami, z tymi, chto biŭsia za svabodu. Ja vieru, što pra naša paŭstańnie, pra naš supraciŭ taksama kali-niebudź buduć składać muzyku, vieršy dy pieśni.
Vasil Šery, vykanaŭca roli paŭstanca:
— Heta była cudoŭnaja pryhoda, da taho ž tema asabista dla mianie vielmi važnaja. Na moj pohlad, kožny biełarus pavinien jaje dla siabie daśledavać i vyznačyć asnoŭnyja markiery našaha zmahańnia. Čamu, jak, dla čaho heta ŭsio adbyvałasia i tady, i ciapier: treba pieražyć, asensavać, zrabić vysnovy i stvaryć novuju budučyniu.
Faktyčna, na ŭzroŭni padziej, 2020 hod — heta taksama paŭstańnie, kali hladzieć z histaryčnaha punktu hledžańnia. Ale mientalna adbyłasia revalucyja, tamu što šmat ludziej, jakija nie ŭśviedamlali siabie źniavolenymi, źniavažanymi, pakryŭdžanymi, zrazumieli, što dalej tak žyć nielha.
Ja vielmi cikaŭlusia pieryjadam paŭstańnia 1863-1864 hadoŭ jak vielmi admietnaj kropkaj u našaj historyi. Heta svojeasablivy punkt adliku, paśla jakoha biełarusy paŭstali jak nacyja. Ja sam šyŭ svoj stroj, ale ŭ značna bolšaj stupieni, čym materyjalnaja kultura, mianie natchniajuć padziei, i ja sprabuju vyvučać histaryčnuju praŭdu, paraŭnoŭvajučy roznyja histaryčnyja krynicy, vyvučajučy ich i składvajučy ŭ hałavie adpaviednuju karcinu minułaha.
Skryn videa
Ihar Pałynski, apieratar i režysior klipa:
— Choć ja nie padtrymlivaju padzieł na tych, chto źjechaŭ, i tych, chto zastaŭsia, adznaču: mnohija biełarusy ŭ emihracyi imknucca rabić jak maha bolš, kab zachoŭvać u sabie i raspaŭsiudžvać Biełaruś i biełaruskaje. Heta natchniaje.
Voś jaskravy prykład: Kacia Vadanosava. Biaskonca zachaplajusia jaje impetam. Nie zvažajučy ni na što, jana — taki ruchavik, hienieratar idej i — u najlepšym sensie! — varjatka, hatovaja da spantannych ekśpierymientaŭ i vyklikaŭ.
Dniami Kacia spytała, ci mahu dapamahčy zapisać dla valsa partyju skrypki — i tut ža naradziłasia ideja nie prosta zrabić zapis, a pasprabavać z ulikam mahčymaściej, jakija majem, źniać muzyčnaje videa. Dla mianie heta byŭ faktyčna pieršy padobny ekśpiryjens, ale atrymałasia, liču, hodna.
