«Znachodka — hilza ad snarada. Čałaviek, jaki jaje znajšoŭ, pažadaŭ zastacca ananimnym, ale pieradaŭ rarytet muzieju. Heta sapraŭdy ŭnikalnaja reč, i pra jaje historyju infarmacyi niašmat. Ale sioje-toje našy navukovyja supracoŭniki vyśvietlili», — raskazaŭ dyrektar Vilejskaha krajaznaŭčaha muzieja Ihar Kicikaŭ.
Na fłancy znachodki, akramia klajma zavoda-vytvorcy, numara partyi i hoda vyrabu navukovyja supracoŭniki muzieja vyjavili jakar. U historykaŭ uźnikła pytańnie: jak pad Vilejkaj apynuŭsia snarad, jaki prymianiaŭsia na fłocie.
«Historyja takaja: dla baraćby ź minnymi katarami ŭ 1875-1885 hadach Marskoje viedamstva zakupiła za miažoj niekalki typaŭ małakalibiernych chutkastrelnych harmat, u tym liku i 47-mm harmaty amierykanskaha kanstruktara Hočkisa. Heta naraznaja kaznazaradnaja chutkastrelnaja karabielnaja harmata, raspracavanaja ŭ 1885 hodzie francuzskaj firmaj Hotchkiss et Cie. Aryhinalnaja nazva — Canon Hotchkiss à tir rapide de 47 mm.
Padobnaja pryłada kamplektavałasia ruskimi i francuzskimi čyhunnymi i stalovymi hranatami. Pieršaja takaja harmata była nabytaja ŭ 1883 hodzie, a praz hod 47-mm harmaty Hočkisa vypraboŭvalisia na krejsiery «Afryka», — udakładniŭ Ihar Kicikaŭ.
Ruska-japonskaja vajna pakazała nieefiektyŭnaść hetych harmat u jakaści supraćminnaj artyleryi. Tamu nieŭzabavie 47-mm harmaty pastupova stali zdymać z karabloŭ. A ŭspomnili pra ich paźniej: padčas Pieršaj suśvietnaj vajny, asabliva z 1915 hoda, kali vajna nabyła pazicyjny charaktar i armii spatrebiłasia nadzvyčaj lohkaja i z vysokaj dakładnaściu stralby tranšejnaja harmata.
Vidać, snarad, hilzu ad jakoha znajšoŭ žychar Vilejki, byŭ vykarystany padčas bajoŭ za horad u vieraśni 1915 hoda.
Znachodka papoŭniła fondy muzieja, a šyrokaj publicy ekspanat pakažuć na bližejšaj tematyčnaj vystavie, pryśviečanaj padziejam Pieršaj suśvietnaj vajny.
