Fota: StockSnap.
U centry hetaha supraćstajańnia — lidarstva ŭ novych i praryŭnych technałohijach: ad paŭpravadnikoŭ i supierkampjutaraŭ da bijatechnałohij i błakčejna. Pra siońniašniuju technałahičnuju Chałodnuju vajnu raskazvaje The National Interest.
U minułym miesiacy Złučanyja Štaty pryniali niekatoryja zakony ŭ śfiery nacyjanalnaj pramysłovaj palityki. Novyja zakony praduhledžvajuć dziaržaŭnaje płanavańnie i ŭmiašańnie ŭ halinu paŭpravadnikoŭ.
U adroźnieńnie ad ZŠA, Kitaj kiruje svajoj pramysłovaj palitykaj praź piacihadovyja płany źvierchu ŭniz. Kitaj namahajecca stać technałahična raźvitaj i mocnaj u vajennym płanie dziaržavaj, što zmoža kinuć vyklik kamiercyjnamu i vajennamu lidarstvu ZŠA. Ideja Piekina ŭ tym, što nacyjanalnaja biaśpieka nieparyŭna pierapleciena z kamiercyjnymi technałohijami. Kitaj raspracavaŭ sistemu, jakuju nazyvaje vajenna-cyvilnym sintezam: ekasistemu padvojnaha pryznačeńnia, pabudavanuju na ciesnym złučeńni kamiercyjnych technałahičnych kampanij ź sistemaj abarony.
Svaje try apošnija piacihodki Kitaj vykarystaŭ dla inviestycyj u paŭpravadniki, supierkampjutary, štučny intelekt, mašynnaje navučańnie, dostup da kosmasu i bijatechnałohii. Hetyja haliny stali nacyjanalnym pryjarytetam. Bolš za toje, Piekin stvaryŭ składanuju sistemu dziaržaŭna-pryvatnaha finansavańnia dla padtrymki hetych płanaŭ, jakaja ŭklučaje rehijanalnyja inviestycyjnyja fondy, jakija pieravyšajuć 700 miljardaŭ dołaraŭ.
U ZŠA niama ničoha paraŭnalnaha. Naadvarot, na praciahu apošnich niekalkich dziesiacihodździaŭ płanavańnie ŭ ekanomicy ZŠA było pakinuta «rynku». Zhodna z ekanamičnaj teoryjaj Čykahskaj škoły ekanomiki, mienavita svabodnyja rynki lepš za ŭsio raźmiarkoŭvajuć resursy ŭ ekanomicy — i minimalnaje ŭmiašańnie ŭrada (ci navat jaho adsutnaść) źjaŭlajecca najlepšym dla ekanamičnaha roskvitu. Złučanyja Štaty hadami kiravalisia hetaj teoryjaj ŭ svajoj ekanomicy.
Aptymizacyja prybytku pierš za ŭsio pryviała da masavaha pieramiaščeńnia cełych halin vytvorčaści na pieryfieryju i ŭ afšory z metaj źnižeńnia vydatkaŭ. Inviestary pieraklučylisia na vielizarnyja inviestycyi ŭ haliny z samaj chutkaj i najbolšaj prybytkovaściu biez doŭhaterminovych kapitałaŭkładańniaŭ — sacyjalnyja sietki, elektronny handal i hulni — zamiest aparatnaha zabieśpiačeńnia, paŭpravadnikoŭ, pieradavoj vytvorčaści, transpartnaj infrastruktury i inšych klučavych halin. Vynikam stała toje, što pryvatny i vienčurny kapitał stali tymi, chto de-fakta prymaŭ rašeńni ŭ pramysłovaj palitycy ZŠA.
Z raspadam Savieckaha Sajuza i ŭzdymam Złučanych Štataŭ jak adzinaj zvyšdziaržavy hetaja stratehija prybytku była dastatkova dobraj, bo nie było inšaj krainy, jakaja mahła b paraŭnacca z techničnaj pieravahaj Amieryki.
Ale heta źmianiłasia. U pieršyja dva dziesiacihodździ XXI stahodździa amierykanskija palityki nie mahli ŭśviadomić maštabaŭ ambicyj i imknieńnia Kitaja pierasiahnuć ZŠA ŭ jakaści suśvietnaha technałahičnaha lidara.
I pa niekatorych acenkach Kitaj moža stać lidaram u šerahu najvažniejšych technałahičnych halin raniej, čym pryniata dumać. U toj čas jak kitajskija inviestycyi ŭ technałohii časam byli zališnimi i marnatraŭnymi, suma hetych inviestycyj usio ž pryviała da «stratehičnych siurpryzaŭ» dla ZŠA — takich jak hipierhukavaja zbroja, balistyčnyja rakiety «zabojcy avijanoscaŭ», sistemy arbitalnaj bambardziroŭki, a taksama chutki prahres u halinie kosmasu, paŭpravadnikoŭ, supierkampjutaraŭ i bijatechnałohij.
Tym nie mienš, u Amieryki jość pieravahi, jakich nie chapaje Kitaju: rynki kapitału, jakija možna stymulavać, a nie prymušać, niavykarystany inavacyjny talent, rynki pracy, a taksama ŭniviersiteckija i karparatyŭnyja navukova-daśledčyja ŭstanovy. Adnačasova Ministerstva handlu ZŠA pačało zabaraniać ekspart krytyčnaha abstalavańnia i kampanientaŭ, nieabchodnych Kitaju dla stvareńnia svajoj technałahičnaj ekasistemy.
Dy i ŭ stratehii Kitaja da technałahičnaha panavańnia vyjaŭlajucca raskoliny. Zatrymańnie ŭ Piekinie niekatorych z najbolš paśpiachovych pradprymalnikaŭ i inviestaraŭ, represii suprać «lišnich» technałohij, takich jak videahulni, i zapavoleńnie listynha na kitajskaj fondavaj biržy mohuć śviedčyć ab tym, što partyja admaŭlajecca ad svaich raniejšych padychodaŭ.
U hety ž čas u ZŠA technałahičnyja inavacyi ŭ mnohich halinach ciapier naležać kamiercyjnym kampanijam. Zamiest paśladoŭnaj nacyjanalnaj inviestycyjnaj stratehii ŭrada ŭ novych i praryŭnych technałohijach miljardery ŭ Złučanych Štatach raspačali ŭłasnyja inicyjatyvy. Kampanii SpaceX i Starlink stvarajuć šmatrazovyja rakiety i kaśmičny šyrokapałosny dostup u internet, kampanija Anduril raspracoŭvaje štučny intelekt i technałohii mašynnaha navučańnia, a Palantir zasiarodžvajecca na analizie danych. I za apošnija niekalki hadoŭ źjaviłasia sieryja abaronnych vienčurnych fondaŭ.
Adnak zaležnaść ad miljarderaŭ, zacikaŭlenych u abaronie, nie źjaŭlajecca ŭstojlivaj stratehijaj. Vienčurny kapitał inviestuje ŭ pradpryjemstvy, jakija mohuć stać prybytkovymi praź dziesiać hadoŭ ci mienš. Heta aznačaje, što technałohii, na raźvićcio jakich mohuć spatrebicca dziesiacihodździ, nie raźvivajucca i hinuć. Technałahičnyja kampanii majuć abapiracca na dziaržaŭny kapitał. Ale ž takija dziaržaŭnyja inviestycyjnyja prahramy ŭ značnaj stupieni nie zmahli maštabavać novy i praryŭnych technałohii pa troch pryčynach.
Pa-pieršaje, dziaržaŭnyja ŭstanovy ZŠA majuć abmiežavany dostup da najlepšych inviestycyjnych talentaŭ, jakija dapamahali b prymać składanyja techničnyja inviestycyjnyja rašeńni.
Pa-druhoje, dziaržaŭnym ustanovam nie chapaje navykaŭ kamiercyjalizacyi, kab dapamahčy zasnavalnikam pieratvaryć techničnyja idei ŭ kamiercyjnyja pradpryjemstvy.
Pa-treciaje, nijakija pryvatnyja abo dziaržaŭnyja fondy nie dziejničajuć, jak «ciarplivy kapitał» — inviestycyi ŭ hłybokija technałohii, na raźvićcio i pašyreńnie jakich moža spatrebicca bolš za dziesiać hadoŭ.
Siońnia hetuju prablemu sprabuje vyrašyć Amierykanski fond pieradavych technałohij (AFF), jaki źbirajecca inviestavać u klučavyja hłybokija technałohii, kab dapamahčy Złučanym Štatam iści ŭ nahu z kitajskim naciskam kapitału. AFF płanuje pryciahnuć adzin miljard dalaraŭ «pryvatnaha ciarplivaha kapitału» ź dziaržaŭnych i pryvatnych krynic. Stvareńnie fondu jak niekamiercyjnaha dazvalaje aryjentavacca na doŭhaterminovyja inviestycyi dla krainy, a nie tolki na maksimizacyju prybytku.
Ale ž ni adzin fond nie moža ŭziać na siabie vielizarnyja inviestycyi, jakija robić Kitaj. Tym nie mienš, nie vyklučana, što rynkavy padychod da raspracoŭki najvažniejšych technałohij u spałučeńni ź pieršymi krokami amierykanskaha ŭrada pa adnaŭleńni pramysłovaj palityki moža schilić šali na karyść Amieryki.
