Admysłovaje daśledavańnie, praviedzienaje aŭstralijskim varyjantam vydańnia brytanskaj haziety The Guardian (Guardian Australia), vyjaviła amal 60 padabienstvaŭ ci navat adnolkavych skazaŭ u ramanie Chjuza «Sabaki» («The Dogs») z knihaj Aleksijevič, jakaja ŭpieršyniu vyjšła pa-rusku ŭ 1985 hodzie, a jaje anhłamoŭny pierakład — «War's Unwomanly Face» — u 2017 hodzie.
Sprava płahijatu nabyła ahulnanacyjanalny rozhałas, pakolki raman «Sabaki» Džona Chjuza apynuŭsia ŭ doŭhim śpisie najbolš prestyžnaj litaraturnaj premii ŭ Aŭstralii imia Majłza Frenklina.
Aleksijevič: Heta aburalna
Vydańnie Guardian Australia vysłała Śviatłanie Aleksijevič šerah uryŭkaŭ z «Sabak» i spytała pra vidavočnaje vykarystańnie jaje materyjału. Biełaruskaja piśmieńnica dasłała praź pierakładčyka karotkuju zajavu, jakuju cytuje The Guardian: «Ja nikoli nie čuła pra The Dogs i nie źviazvałasia z Chjuzam. Dasłoŭnyja vytrymki z majoj knihi aburalnyja, i ja, viadoma, nie pahadžałasia na heta».
Kali hetyja samyja ŭryŭki pakazali pierakładčykam knihi «U vajny nie žanočaje abličča», sužencam Ryčardu Piviru i Łarysie Vałachonskaj, jany nazvali padabienstvy i supadzieńni «davoli niezvyčajnymi».
«Takoha nie byvaje vypadkova: nie z takimi kankretnymi słovami, ich paśladoŭnaściu, tonam apaviadańnia, — zajavili jany. — Na heta, biezumoŭna, varta źviarnuć uvahu sudździaŭ [litaraturnaj premii imia Majłza Frenklina] i hramadskaści».
Chjuz: «Ja byŭ sapraŭdy ździŭleny»
U zajavie dla The Guardian Chjuz skazaŭ, što pačaŭ pisać «Sabak» 15 hadoŭ tamu, i hety praces uklučaŭ šmat zapisaŭ razmovaŭ ź jaho ŭkrainskimi babkaj i dziedam, jakija raspaviadali pra šmat vypadkaŭ, padobnych da tych, što źmiaščajucca ŭ knizie Aleksijevič.
Piśmieńnik skazaŭ, što ŭpieršyniu pračytaŭ «U vajny nie žanočaje abličča», kali kniha vyjšła na anhlijskaj movie ŭ 2017 hodzie, i vykarystoŭvaŭ jaje na zaniatkach tvorčaha piśmienstva sa studentami.
«Ja tady vybraŭ uryŭki, jakija chacieŭ vykarystać, i z tych časoŭ nie viartaŭsia da samoj knihi, — skazaŭ Chjuz. — U niejki momant, nieŭzabavie paśla taho, jak ja, napeŭna, dadaŭ ich da stenahramaŭ, jakija ja rabiŭ u intervju sa svaimi babkaj i dziedam na praciahu mnohich hadoŭ, … [ja pačaŭ] ličyć ich svaimi ŭłasnymi».
Piśmieńnik dadaŭ, što apoviedy babuli i dziaduli ŭ jahonaj śviadomaści źmiašalisia z vusnymi historyjami Aleksijevič: «Ja bolš nie moh ich adroźnić, navat kali b chacieŭ».
Chjuz praciahnuŭ: «Ja nie sprabuju tut apraŭdvacca. Ja chutčej sprabuju zrazumieć, jak ja moh tak niepasredna vykarystać častki tvora inšaha piśmieńnika, nie ŭśviedamlajučy, što ja heta rablu. Ja ni na adnym etapie napisańnia nie mieŭ namieru vydać tvor Aleksijevič za svoj ułasny i byŭ sapraŭdy ździŭleny, kali ŭbačyŭ materyjał, uklučany ŭ hazietny artykuł (niama ničoha bolš tryvožnaha, čym vyjavić, što vaš tvorčy praces zusim nie toje, što vy dumali)».
«Ja chacieŭ by paprasić prabačeńnia ŭ spadaryni Aleksijevič i jaje pierakładčykaŭ za toje, što vykarystaŭ ich słovy biez pryznańnia (ich aŭtarstva)», — skazaŭ Džon Chjuz.
Žury premii imia Majłza Frenklina (finansavaja častka ŭznaharody — 60 tysiač dalaraŭ) vydaliła knihu Džona Chjuza «Sabaki» z doŭhaha śpisu pretendentaŭ.
Nie tolki Aleksijevič, ale i inšyja
Praź niekalki dzion paśla vykryćcia płahijatu Džona Chjuza zThe Guardian paviedamiŭ, što daśledčyki znajšli ŭ jaho «Sabakach» taksama ŭryŭki i frazy, jakija vielmi mocna padobnyja da niekatorych farmulovak i fraz z knih «Vialiki Hetśbi» Frensisa Skota Ficdžeralda, «Hanna Karenina» Lva Tałstoha i «Na zachodnim froncie bieź pieramien» Erycha Maryi Remarka.
«Ja nie dumaju, što ja płahijatar bolšy, čym luby inšy piśmieńnik, na jakoha paŭpłyvali vialikija, jakija byli da ich», — adkazaŭ Chjuz na hetyja novyja zakidy.
* * *
Dziela paraŭnańnia pryviadziom try karotkija ŭryŭki z anhlijskaha pierakładu knihi Śviatłany Aleksijevič «U vajny nie žanočaje abličča» i try adpaviednyja im uryŭki z knihi Džona Chjuza «Sabaki», jakija apublikavaŭ The Guardian, ijakija mohuć padpadać pad katehoryju litaraturnaha płahijatu:
War's Unwomanly Face:
Somebody betrayed us… The Germans found out where the camp of our partisan unit was.
[W]e were saved by the swamps where the punitive forces didn't go.
For days, for weeks, we stood up to our necks in water.
The Dogs:
Someone betrayed us… The Germans found the camp. We were saved by the swamps. For days we stood up to our necks. Mud and water.
War's Unwomanly Face:
The baby was hungry… It had to be nursed… But the mother herself was hungry and had no milk.
The Dogs:
The baby was hungry.
But she was hungry too and had little milk.
War's Unwomanly Face:
The baby cried. The punitive forces were close… With dogs… If the dogs heard it, we'd all be killed. The whole group — thirty of us… You understand?
[W]e can't raise our eyes. Neither to the mother nor to each other…
The Dogs:
[T]he Germans were close… we could hear the dogs. If the dogs heard it…?
There were thirty of us… No one could look at me… No one… You understand…
