«My žyviom u atmaśfiery absalutnaj tryvohi»
Pieršy hieroj filma — žurnalist Mikita Miełkazioraŭ, jaki da 2020-ha pracavaŭ u «Anłajniery» i paralelna zdymaŭ svaju prahramu, a paśla całkam syšoŭ u YouTube, dzie robić prajekt «Žyćcio-malina». Svoj adjezd ź Biełarusi jon tłumačyć tym, što 3-ha červienia 2021-ha zatrymali žurnalista Alaksandra Ivulina, jaki rabiŭ u YouTube prajekt «Čiestnok» pra biełaruski sport.
«Ja razumieŭ, što ŭ siłavikoŭ isnujuć rasstrelnyja śpisy aktyŭnych ludziej, jakija navidavoku. Ja razumieŭ, što ja nie ŭ pieršych šerahach hetych śpisaŭ, ale da 3-ha lipienia Saša Ivulin byŭ značna nižej za mianie, i jon rezka ŭźniaŭsia ŭvierch. Situacyja była randomnaj, i ja dakładna razumieŭ, što treba ŭciakać».
Adznačym, što Miełkazioraŭ, u adroźnieńnie ad Ivulina, nie byŭ na akcyjach, pratestnaja tema źjaŭlajecca tolki ŭ jaho razmovach z hierojami, ale sam jon u pratestach nie ŭdzielničaŭ, ni jak hramadzianin, ni jak žurnalist, ni ŭ 2020-m, ni da taho.
«Treba razumieć, što my žyviom u atmaśfiery absalutnaj tryvohi. I pytańni, čamu ty jašče nie siadziš, hučali rehularna, — praciahvaje Mikita. — Leta 2020 hoda — najlepšaje ŭ maim žyćci i ŭ žyćci mnohich biełarusaŭ.
My adčuli takuju datyčnaść da krainy, što možam na niešta ŭpłyvać, biez usich hetych razmovaŭ, što palityka — heta nie vaša, ty napoŭniŭ sensam słova «hramadzianin».
Letam 2020-ha ja kožnyja dziesiać chvilin vyskokvaŭ pahladzieć, ci niama pad maimi voknami milicejskaj mašyny. Ty žyvieš u takim napružańni, nie adkazvaješ na nieznajomyja numary. A kali źjazdžaješ, jość pačućcio viny, dumaješ, ci pravilna ty zrabiŭ, hryzieš siabie znutry.
«Za 80 hod ničoha nie źmianiłasia»
Žurnalist i błohier z Hrodna Rusłan Kulevič na svaim kanale «My vierniemsia» pakazvaje historyi biełarusaŭ z roznych śfier, nie tolki ajcišnikaŭ, jakija vystupili za pieramieny i byli vymušanyja ratavacca ad pieraśledu za miažoj.
«Maja zadača — pakazać, što revalucyja była nie tolki ŭ Minsku, ale i što było ŭ rehijonach, — Rusłan Kulevič. — Spačatku ja zdymaŭ pra hierojaŭ z Zachodniaj Biełarusi, ciapier pierachodžu na Uschod. Mnie samomu było cikava, što tam adbyłosia, bo ŭ nas, na Zachadzie, kažuć, što na Uschodzie žyvuć vatniki, to-bok bolš prychilnikaŭ dałučeńnia da Rasii, ale, jak pakazvajuć historyi maich hierojaŭ, tam taksama byli pratesty, i pa 15 tysiač čałaviek vychodziła».
Rusłan — aŭtar niekalkich knih pra hrodziencaŭ, jakija jašče ŭ savieckija časy pakinuli svoj dom.
«Ja pytaŭ, čamu jany źjazdžali. Jany adkazvali, što biehli ad kamunizmu. Vybar byŭ ci Polšča, ci Sibir. Ja i ciapier ź imi stelefanoŭvajusia, im užo pa 90 hod. I jany kažuć: «My źbiahali ŭ 1946-m, kali dazvolili vyjechać, ale dumali, što vierniemsia, a ty ciapier źbiahaješ, i ad tych ža kamunistaŭ. Za 80 hod ničoha nie źmianiłasia, adnyja i tyja ž ludzi siadziać va ŭładzie», — kaža chłopiec.
«Chto ŭ turmie nie siadzieŭ, toj nie biełarus»
Dudź daśleduje vymušanuju emihracyju nie tolki ź viadomymi błohierami i žurnalistami, ale i z prostymi biełarusami, jakija ŭ 2020-m upieršyniu vyjšli na pratest. Siarod ich piensijanierka Alaksandra Chanievič, jakaja ŭznačalvała vieteranskuju arhanizacyju zavoda «Chimvałakno» ŭ Hrodnie.
«Chto ŭ turmie nie siadzieŭ, toj nie biełarus. Ja navat hanarusia hetym», — kaža žančyna, jakaja vymušana źjechała ŭ Biełastok.
Jana źbirała podpisy za Łukašenku, a paśla ŭbačyła, jak u jaje horadzie zatrymali Cichanoŭskaha, i źmianiła svajo mierkavańnie. Dalej — mitynhi, zatrymańnie i sud.
«Vybar byŭ, ci rodnaja turma, ci zamiežža, — padsumoŭvaje jana. — Mnohija kažuć tak: u ciabie byli lecišča, kvatera, mašyna, što tabie jašče treba było? A ja nie tolki za siabie vychodziła, ja nie baču pierśpiektyvaŭ dla svaich unukaŭ».
U tym ža Biełastoku apynulisia dźvie siastry z Hrodna — Žanna Zacharkievič i Nadzieja Ściapancava, byłyja supracoŭnicy dziaržaŭnych arhanizacyj, asudžanyja da abmiežavańnia svabody.
«Łukašenka tak chacieŭ utrymacca va ŭładzie, što achviaravaŭ svaim narodam, — tłumačyć vymušany adjezd Žanna. — My ŭbačyli ŭ niezaležnych ŚMI źbićcio mirnaha nasielnictva. Voś što prymusiła mianie vyjści.
Ja nie mahła źmirycca z hvałtam, jaki prymianiajuć siłaviki. Śmierć Tarajkoŭskaha prosta šakavała, kali ŭžo pačali stralać u naš narod. Dyk a što budzie dalej, kali my budziem siadzieć i maŭčać? Tamu my abaviazanyja byli vyjści. Nie tak ździviŭ vynik vybaraŭ, da hetaha my byli hatovyja, apošnija dvaccać hod jon pieramahaŭ i pieramahać budzie, pakul narod maŭčyć.
Ale hvałt ciarpieć, kali na tvaich vačach ni za što źbivajuć ludziej? Ludzi ad daždžu chavajucca, ich źbivajuć, z traŭmami zabirajuć, a paśla na ich ža jašče i kryminalnyja spravy zavodziać! Nu jak možna maŭčać? Heta siabie pierastać pavažać. Kali možna było b pamianiacca z 17-18 hadovym dziciom, vyzvalić jaho i za jaho adsiadzieć, my b pajšli na heta».
Alena — šmatdzietnaja maci, bolš za 16 hod jana prasłužyła ŭ vojsku, nie mieła nivodnaha spahnańnia. Joj zastavalisia try hady da piensii, ale jana napisała rapart na zvalnieńnie, tamu što chacieła być na baku naroda. Pry hetym jaje muž, taksama vajskoviec, nie pryniaŭ jaje vybaru. Faktyčna palityka raźbiła siamju.
«Trapiła na płošču, bačyła, jak ludziej bili, jak ich źništažali. A jany vyjšli, kab skazać, što skrali ich hałasy, heta była mirnaja akcyja. AMAP biŭ navat tych, chto prachodziŭ mima. Ja apynułasia pobač ź nieznajomymi maładymi ludźmi, na nas pabiehli, jany mnie dapamahli. Heta było strašna. Ja była ŭ armii i ličyła, što my pavinny słužyć narodu, a nie padtrymlivać Łukašenku. Ja ŭdzielničała ŭ akcyjach, paśla pracy chadziła. A na pracy nam pakazvali videa, jak robiacca revalucyi za miažoj. Kamandzir skazaŭ, što kali niechta nie zhodny z palitykaj našaha prezidenta, možna napisać rapart, ja tak i zrabiła. Paśla mianie syšli jašče dva čałavieki, ale jany nie sami padali raparty, im dali takoje ŭkazańnie».
«Łukašenka pierakanany, što jon palityk suśvietnaha maštabu»
Ekanamist i błohier Siarhiej Čały byŭ u kamandzie Łukašenki, kali toj u 1994-m išoŭ na svaje pieršyja vybary. Jak Łukašenka źmianiŭsia za hety čas?
«Pa-pieršaje, jon straciŭ charyzmu, choć pa-raniejšamu dumaje, što jana ŭ jaho jość. Jon byŭ vielmi mocnym arataram, moh palemizavać u kulamiotnym styli. A ŭ apošnija hady padčas pres-kanferencyj ładzić siamihadzinnyja manałohi, jon užo nie možna narmalna adkazać ni na adno pytańnie, — miarkuje Čały. — Jon zanadta doŭha znachodziŭsia va ŭładzie, a z kanca 1990-ch kožnaje važnaje pryznačeńnie pad jaho kantrolem, u vyniku jon pavieryŭ u toje, što źjaŭlajecca fihuraj suśvietnaha maštabu. I jaho asiarodździe jamu heta ŭvieś čas paŭtaraje, a ŭsie palityki vakoł jaho, jak jon sam kaža, nikčemnaści.
I da Pucina jon tak stavicca, hladzić na jaho źvierchu ŭniz, bo ličyć, što ŭ adroźnieńnie ad jaho, jon sumlenna vyjhraŭ vybary ŭ 1994-m, jaho nie pryviali za ruku va ŭładu».
Ajcšinik Pavieł Libier, jaki zrabiŭ karjeru ŭ EPAM, nie cikaviŭsia palitykaj u 2020-m, a paśla zrabiŭ prahramu «Hołas», jakaja dazvoliła sabrać danyja pra toje, što vybary byli sfalsifikavanyja.
«U Biełarusi ŭžo niedastatkova nie leźci ŭ palityku, — razvažaje Pavieł. — My apynulisia vielmi blizka da 1937 hoda, kali adzin čałaviek moža danieści na inšaha. Siońnia ni adzin čałaviek u Biełarusi nie moža adčuvać siabie ŭ biaśpiecy. I kali nie vykonvajecca pieršaje patrabavańnie ab asabistaj biaśpiecy, ciabie ŭžo nie cikavić astatniaje. Ja dumaju, samaje vialikaje dasiahnieńnie 2020 hoda, što ludzi zrazumieli, što adbyvajecca ŭ krainie, raniej dziaržava ŭsialak sprabavała adviarnuć ich ad palityki. Dumaju, toje ž adbyvajecca i ŭ Rasii».
Čytajcie taksama:
«Va Ukrainu maci pravodziła nibyta na vajnu ŭ Čačniu». Dzianis Dudzinski pra žyćcio i pracu ŭ Kijevie, stasunki z baćkami i prapahandystaŭ
«Bo ŭ Biełarusi — žeść». Kalasačnik pierabraŭsia na Kanary i buduje tam sabie dom
