Bolš za paŭhoda tamu Uładzimir Karačeŭski pakinuŭ miesca dyrektara Respublikanskaha teatra biełaruskaj dramaturhii, dzie dasiahnuŭ zaŭvažnych pośpiechaŭ, i pryjšoŭ na pasadu dyrektara kinastudyi «Biełaruśfilm». Kinastudyja z raźbitaj reputacyjaj, šeraham skandałaŭ, pravalnym kinapraduktam, jakaja ŭsio jašče ŭvasablaje biełaruski kiniematohraf, — składanaja spadčyna. Ale novy dyrektar adrazu daŭ zrazumieć, što maje davoli jomkija i kardynalnyja prapanovy pa raźvićci ŭstanovy, paćvierdziŭ, što jaho kiraŭnictva budzie dziejsnym i pakrychu pačaŭ raskazvać ab dasiahnutych pośpiechach. Stała viadoma pra damoŭlenaści ab kapradukcyi z partniorami z Kitaja, Polščy i Kazachstana, pra asobnyja pieramohi adnosna kankretnych filmaŭ, raspracavany kinamaršrut, ahulny prajekt z Kinavideaprakatam, u ramkach jakoha na vialikim ekranie buduć pakazvacca biełaruskija stužki, takim čynam nahadvajučy pra słaŭnaje minułaje «Biełaruśfilma». Ale što ŭ budučyni, jakim budzie kino nacyjanalnaj «kinafabryki», ci mahčyma pieraadoleć sistemnyja niedachopy i padładzicca pad isnujučyja praviły — pra heta hazieta «Źviazda» parazmaŭlała ŭłasna z samim Uładzimiram Karačeŭskim.
— Uładzimir Michajłavič, jak heta: pierajści z mabilnaj śfiery teatra ŭ małaruchomuju kinaindustryju?
— Składana. Teatr harantavana finansujecca na 70 pracentaŭ, a ŭ kinastudyi inšyja ŭmovy žyćcia i formy isnavańnia — jana źjaŭlajecca dziaržaŭnaj, ale kamiercyjnaj ustanovaj. Teatr nievialički — a tut inšyja abjomy. «Biełaruśfilm» — i vy pra heta pisali — znachodzicca ŭ składanym stanoviščy, jamu daŭno patrebny sistemnyja reformy. Nielha prosta atrymać ad dziaržavy hrošy i źniać vialikaje kino, bo, aproč inšaha, kinastudyja — heta ludzi, markietynh, dystrybucyja, mahčymaści, imidž. Ciapier, kab dahnać kinaindustryju inšych krain, my pavinny iści siamimilnymi krokami. Doŭhi čas my nie zadumvalisia, jak raźvivacca, jakoje kino patrebna Biełarusi, jak isnavać u kankretnych ekanamičnych i hieapalityčnych umovach, jakaja ŭ kinastudyi zvyšzadača. Tamu mnie prychodzicca być refarmataram, šukać pravilny šlach, niešta rabić upieršyniu, pracavać mietadam sprob i pamyłak, bo siońniašniaja madel bolš padychodzić dla vialikaj krainy i harantavanaha finansavańnia.
— Vy dla siabie ŭžo vyznačyli zvyšzadaču? Kali ŭ teatry vy adkazvali za častku teatralnaj śfiery, to ciapier — z toj nahody, što «Biełaruśfilm» źjaŭlajecca ŭ peŭnym sensie manapalistam — za ŭvieś biełaruski kiniematohraf.
— Pry ŭsich kinapadziejach, što ŭ nas adbyvajucca, «Biełaruśfilm» sapraŭdy zastajecca hałoŭnym kinavytvorcam, a stratehii raźvićcia dla jaho tak i niama. Na pieršaje miesca ja ciapier staŭlu viartańnie dobraha imidžu, stvareńnie vartych uvahi kinaprajektaŭ i ahulnuju finansavuju situacyju. Praviły hulni pamianialisia: raźvićcio nacyjanalnych ekanomik, kanflikty pamiž susiedziami mocna ŭpłyvajuć na našu madel isnavańnia. My ŭsio dumajem, što budzie jak raniej: da nas buduć pryjazdžać zdymać, a my — dobra žyć. Treba zrazumieć, jakaja niša ŭ biełaruskaha kino i jakoj jana moža być, kali aryjentavacca na kapradukcyju i prodaž za miažu. Skazać, što my pavinny być fabrykaj, nielha. Što pavinny zajmacca vyklučna padtrymkaj biełaruskich kinaprajektaŭ — taksama. Kinastudyi treba stać kinacentram, miescam, dzie žyvie kino. Dzie nie tolki robiać pasłuhi i zdymajuć filmy, ale i dumajuć, jakoje kino patrebna biełaruskamu hledaču, jak narmalna pracavać z zamiežnymi pradziusarami. Litaralna ŭ najbližejšyja miesiacy nam treba pravieści šerah reform i stvaryć prefierencyi dla kinavytvorcaŭ, kab jany bolš aktyŭna prychodzili da nas. Susiednija krainy pačynajuć abaraniać svaje intaresy, pakidać finansy ŭ siabie, i my akazvajemsia niekankurentazdolnymi. Naš rynak niedastatkovy dla isnavańnia takoj vialikaj kinastudyi, i my pavinny heta ŭličvać.
— Dahetul u mižnarodnych prajektach kinastudyja čaściej za ŭsio ŭdzielničała svajoj vytvorčaj bazaj. Miž tym vy ŭžo raskazali pra damoŭlenaści ab kapradukcyi z Kitajem, Polščaj i Kazachstanam.
— Ukraina taksama prapanuje nam supracu nad vielmi cikavym filmam, u Kitaj my ŭžo adpravili svaje idei i čakajem adkaz. Kapradukcyja dla nas — mahčymaść u tym liku vyjści na novyja rynki, ja chaču, kab kinastudyja zajaviła pra siabie jak partnior chaj z maleńkaj krainy, ale nadziejny, adkazny i prafiesijny. Umovy, na jakich my ŭvachodzim u mižnarodnyja prajekty, — dla mianie vielmi aktualnaja tema, mnie cikava być maksimalna raŭnapraŭnym partnioram, — być dojnaj karovaj ja nie chaču. Nie admaŭlaju, što, kali heta stanie vyhadna kinastudyi, budu pracavać i z bujnymi hulcami, takimi jak Cimur Biekmambietaŭ i Valeryj Tadaroŭski. Tamu što heta biźnies, mahčymaść paŭdzielničać u surjoznych prajektach i niečamu navučycca.
— Ci možacie vy ŭžo skazać, čaho nie chapaje ŭ našaj zakanadaŭčaj bazie? Jakich rašeńniaŭ na dziaržaŭnym uzroŭni, kab stvaryć pryvabnyja ŭmovy dla zamiežnych kaleh?
— Zaraz u Ministerstvie kultury i inšych dziaržaŭnych orhanach ja raspracoŭvaju pytańnie, nakolki mahčyma stvaryć dla kinastudyi takija ŭmovy, kab skaracić ahulnyja raschody «Biełaruśfilma», zrabić bolš kankurentazdolnyja ceny i zabiaśpiečyć prefierencyi dla tych, chto prychodzić siudy zdymać. Kali ŭ nas niama sistemy rybejtu, jakaja viartaje kinavytvorcam častku hrošaj za zdymki ŭ kankretnym rehijonie, my pavinny stvaryć bolš hibkuju sistemu cenaŭtvareńnia i źnižak. Zaraz my pieraličvajem usiu ekanomiku kinastudyi, hladzim, jak dziaržava moža paŭpłyvać na skaračeńnie raschodaŭ na ŭtrymańnie kinastudyi, mahčyma, za košt skasavańnia peŭnych padatkaŭ. Minkult užo padtrymaŭ nas, kali my źnizili taryf na arendu pamiaškańniaŭ. U vyniku asnoŭnyja hulcy, biełaruskija kampanii, u tym liku tyja, što pradstaŭlajuć intaresy zamiežnych kaleh, arandavali ŭ nas pamiaškańni. Kali ščyra, hetym treba było zajmacca krychu raniej. My taksama pačali ŭnutranuju restrukturyzacyju, hladzim na efiektyŭnaść raboty našych słužbaŭ. Kožnaje bujnoje padraździaleńnie — naturplacoŭku, aŭtabazu — treba zrabić maksimalna efiektyŭnym i dla kožnaha skłaści asobny biźnies-płan. Pracavać treba bolš dynamična, zmahacca za kožnaha klijenta.
— Ci jość u kinastudyi ŭłasnyja srodki, ź jakimi jana moža ŭvajści ŭ ka-pradukcyju?
— Abarotnych srodkaŭ u nas ciapier niama, razam z tym u nas dastatkova resursaŭ, kab zdymać kino, jość cechi, technika, rekvizit, prafiesijanały, jakich nielha stracić.
— Restrukturyzacyja, pieralik ekanomiki i stvareńnie ŭmoŭ dla kapradukcyi. Pra jakija jašče reformy moža iści havorka?
— My pavinny dakładna zrazumieć, jakoje kino my zdolny stvarać i jakoje kino zapatrabavana. Ci hatovy my bracca za błokbastary albo ŭ nas inšaja niša? Ščyra skažu, naš scenarny partfiel pry ŭsioj kolkaści idej mianie zasmučaje. Ja ŭpeŭniŭsia, što adnoj idei mała, jana pavinna być raspracavana i daviedziena da ŭzroŭniu kinascenaryja, a ludziej, jakija mohuć napisać kinascenaryj, niedastatkova. Čamu my i atrymlivajem kandovyja filmy z kandovymi dyjałohami, nie budu admaŭlać, u tym liku na «Biełaruśfilmie». Idej prynosiać davoli, ale šmat ź ich druhasnyja, aryhinalnych vielmi mała, prynosiać budučyja filmy-adnadzionki, prajekty, kab papijarycca, raźličanyja na niejkuju kankretnuju aŭdytoryju historyi. Treba zrabić tak, kab kinastudyja narešcie abnuliła ŭsie svaje prablemy i pačała z čystaha lista. Pakul što ja raźbirajusia z čužymi prablemami, šmat finansavych, kadravych, imidžavych pytańniaŭ, adsutnaść abarotnych srodkaŭ na raźvićcio biźniesu tarmoziać mianie.
— Dumaju, adnoj z tych rečaŭ, što ciahnuć vas nazad, źjaŭlajecca imidž kinastudyi jak biurakratyzavanaj struktury. Mahčyma, heta ŭpłyvaje i na scenarny partfiel, bo niekatoryja paprostu nie prychodziać na kinastudyju, bo čakajuć ad jaje prablem.
— Tak, sistema nie hnutkaja, ja viedaju heta i ahučvaju svaje prapanovy. Ja nie maju prava raskazvać pra ŭsie płany, ale ŭ mianie jość šerah idej pa stvareńni na kinastudyi pryvabnych umoŭ dla kinavytvorcaŭ. Hetaje pytańnie vyrašajecca ŭ inšych kabinietach. Usio možna źmianić, tolki mnie, jak dyrektaru, nie treba chavać hałavu ŭ piasok i havaryć ab prablemach tam, dzie pra ich treba havaryć. Spadziajusia, mianie pačujuć, pieradumovy dla pieramien jość.
— Za apošni čas na «Biełaruśfilmie» byli stvorany cełyja dźvie «jubilejnyja» raboty. U 2016 hodzie «Ślady na vadzie», pryśviečanyja stahodździu biełaruskaj milicyi, byli ŭvohule adzinaj karcinaj, źniataj za hod. Nie tak daŭno byŭ prezientavany čysta ideałahičny film «Nie hulnia» da stahodździa Uzbrojenych Sił, na jaki patraciłasia nie Ministerstva abarony, a Ministerstva kultury. Jak vy budziecie pracavać z zakaznym kino?
— Na moj pohlad, datyčna hetych prajektaŭ treba było damaŭlacca jašče na bierazie, što heta za kino, dla jakoj aŭdytoryi i što ź im rabić. Nie mahu skazać, što ŭsio tak bieznadziejna, navat hetyja filmy znachodziać svajho hledača. Tyja ž «Ślady na vadzie» prymajuć udzieł u fiestyvalach, pravy na pakaz pačali pakupać u inšych krainach. Z «Nie hulnioj» składaniej: karcina bolš dla ŭnutranaha karystańnia. Dumaju, kinastudyi treba pamianiać taktyku ŭ takoha kštałtu ŭzajemaadnosinach, damaŭlacca takim čynam, kab vynikam mahli skarystacca ŭsie. Mnohija rečy vyrašajucca da startu: u vajnie, jak kažuć, možna pieramahčy, navat jaje nie pačaŭšy.
— Što adbyvajecca ź sieryjałam «Trymajsia za abłoki», jaki byccam kanuŭ u Letu?
— Film zavieršany, my raźličvajemsia z usimi stvaralnikami, atrymlivajem materyjały. Ja sabraŭ usie źviazanyja ź sieryjałam prablemy ŭ kuču, raspracavaŭ ałharytm ich vyrašeńnia, my vyznačyli los sieryjała. Spadziajusia, hetaj vosieńniu jon budzie pakazany.
— Čamu jaho vychad tak zatrymaŭsia?
— Ja nie budu kamientavać. Vakoł kinastudyi i biez taho šmat niehatyŭnych razmoŭ.
Ja chaču pieraharnuć staronku i pačać nanoŭ. Na «Biełaruśfilmie» pracuje šmat vydatnych, cikavych ludziej, jakija chočuć dla studyi najlepšaha, jany nie zasłuhoŭvajuć taho, kab ich rabotu hanili. My pavinny pierazahruzicca, znajści svajo miesca i zrazumieć, jak budziem isnavać. Prynamsi, ja pačaŭ vyznačać hety šlach. Pieršyja try miesiaca było vielmi składana. Nie toje kab achoplivała panika, ale było šmat sumnieńniaŭ. Ciapier namieciŭsia peŭny płan dziejańniaŭ. Ale pakul nie vyjduć pieršyja filmy, nie zapracujuć reformy, nie asvoicca novy skład kamandy, rana kazać pra jaho efiektyŭnaść.
— My pieraharnuli staronku i atrymali dobryja naviny. Pra ekranizacyju Ludmiły Rubleŭskaj, kapradukcyju i, kaniešnie, karcina pra Janku Kupału. Ale niehatyŭnyja abmierkavańni vakoł nacyjanalnaha filma ŭsio roŭna źjavilisia. Pra toj fakt, naprykład, što režysior budučaj stužki pra narodnaha paeta bolš viadomy jak klipmiejkier.
— Skažycie, kali łaska, navošta stavić jarłyki? Uładzimir Jankoŭski pracavaŭ nie tolki jak klipmiejkier, ale i režysior mastackich stužak, sieryjałaŭ, jon daŭno ŭ kinaindustryi. Taksama i sa mnoj: pa pieršaj adukacyi ja bajanist, tak heta za mnoj i idzie, nichto nie zadajecca pytańniem pra druhuju adukacyju režysiora śviataŭ, nie viedaje, što ja arhanizoŭvaŭ maštabnyja mierapryjemstvy, a niekatoryja maje pieśni dahetul hučać na radyjo, što niekali ja davaŭ solnyja kancerty i ŭ śfiery kultury nichto z maich znajomych nie pierachodzić cieraz darohu. Mnie taksama kazali, što ŭ RTBD ja ŭsio zrujnuju, a ŭ vyniku žurnalisty napisali, što adnoj z najbolš sumnych padziej teatralnaha hoda byŭ moj sychod z teatra. Uładzimir Jankoŭski pachodzić ź dziŭnaj, talenavitaj siamji, jon i sam talenavity. Da taho ž jon biełarus, zacikaŭleny ŭ prajekcie, pry tym, što pracuje za nie takija vialikija hrošy, i ja baču jaho surjozny padychod. Prynamsi, pytańnie ci pavinna hučać biełaruskaja mova ŭ filmie albo nie, navat nie abmiarkoŭvajecca.
— Pytańnie movy taksama fihuravała ŭ ŚMI.
— Dziejańnie filma adbyvajecca nie tolki ŭ Biełarusi, ale taksama i ŭ Polščy i Rasii, tamu movy buduć hučać roznyja. Režysiorskaja zaduma ŭ tym, kab pakazać hetuju raznastajnaść. Častka, jakaja datyčycca Biełarusi, budzie na biełaruskaj movie, vieršy Kupały taksama buduć hučać pa-biełarusku. Mnie padajecca, hety film — važny, patrebny i svoječasovy. Va ŭsich krainach idzie chvala samaidentyfikacyi, a Janka Kupała — adzin z našych nieasprečnych aŭtarytetaŭ dla ŭsich słajoŭ hramadstva. Nichto nie skaža, što paet nie źjaŭlajecca brendam našaj krainy. Ja «lublu» našu internet-supołku tak, što ź niekatorych časoŭ navat pierastaŭ jaje čytać z-za hetaj pryvyčki trolić i stvarać ažyjataž, da kanca nie viedajučy praŭdy. Dla mianie toje, što tam pišuć, nie pakazčyk. My ŭsie chočam atrymać kino jak pry kapitaliźmie, a žyć — jak pry sacyjaliźmie. Chočam harantyj — «dziaržava pavinna i abaviazana», a pasprabuj padličy, kolki za vosiem hadzin ty efiektyŭna pracuješ i ci napracoŭvaješ navat za hetyja 300 dołaraŭ. Kali razabracca, aproč vytvorčaści kinastudyi treba płacić padatki, za elektraenierhiju, za prybirańnie terytoryi, narešcie, zarobki ludziam, bo im treba za niešta žyć. Albo treba było daŭno zakryć «Biełaruśfilm» i chaj by pracavali pryvatniki. Ale kali ŭžo ŭ nas jość taki stratehičny abjekt, treba dumać, jak jamu žyć.
— Atrymlivajecca, kinastudyja aproč svajoj asnoŭnaj funkcyi słužyć dla taho, kab stvaryć pracoŭnyja miescy.
— Kaniešnie, a jak inakš. Što mnie, usich na vulicu vyhnać? U nas kažuć, filmy darahija, pasłuhi kinastudyi niatannyja. Dyk z čaho składajucca studyjnyja raschody?.. Čamu my biełarusy takija złyja, tak nie lubim svajo? Ja adkryŭ teksty pra toje, što my budziem zajmacca kinaturyzmam, pačytaŭ kamientaryi i zakryŭ. Paŭsiul — u Halivudzie, Maskvie, Łodzi — heta narmalnaja źjava, a ŭ nas vyklikaje niejkaje nieprymańnie.
— Ci źbirajeciesia vy padtrymlivać maładych aŭtaraŭ?
— Ludzi ŭžo prychodziać da mianie z roznymi idejami i prapanovami. Navat dla tych, chto ŭ bok kinastudyi robić tyja ci inšyja vypady, dźviery adčynieny. Ja adrazu abjaviŭ adkrytuju palityku, i ludzi pajšli — užo razhladajem, jak i kaho padtrymać. Nieabaviazkova hrašyma. Potym u nas jość davoli cikavyja vyniki pa zaviaršeńni zdymak almanacha «Vajna. Zastacca čałaviekam», što vyjdzie ŭ listapadzie. Dla siabie ja zrabiŭ niekalki pryjemnych adkryćciaŭ: na niekatorych režysioraŭ možna rabić staŭku, my ich, kaniešnie, pryciahniem da dalejšaj pracy.
— Siońnia prahučała, što my pavinny vyznačycca, na jakija prajekty aryjentujecca kinastudyja. Vy možacie skazać, jakoha kino nam ciapier čakać ad «Biełaruśfilma»?
— My pavinny rabić kino, jakoje adlustroŭvała b našu nacyjanalnuju asablivaść. U mianie jość para cikavych prajektaŭ, dzie havorycca pra nas, našu movu, historyju, charaktar. Ja nie kažu pra darahija filmy, jany mohuć być roznyja, my možam prasoŭvać ich na kinafiestyvali. Potym my pavinny ŭdzielničać u mižnarodnych prajektach i pradstaŭlać siabie jak nadziejnaha partniora, cyvilizavanuju jeŭrapiejskuju krainu sa svajoj historyjaj kino i prafiesijanalnaj škołaj. Narešcie, kamiercyjnyja prajekty. Terminova šukajem niestandartnuju kapradukcyju, mahčyma, z Paŭdniova-Uschodniaj i Centralnaj Azijaj, heta moža być Paŭnočnaja Amieryka, Zachodniaja i Uschodniaja Jeŭropa, kab byŭ imidžavy pośpiech i finansavyja dyvidendy, a našu krainu paznali praz kino.
