Pad «našaniŭskaj» navinoj pra toje, što Valentino na čaćviortym tydni mody ŭ Paryžy pakazaŭ kalekcyju kamizelek, županoŭ i sukienak, «pryśviečanuju» našamu ziemlaku Marku Šahału, — proćma łajkaŭ. Što śviedčyć pra toje, što čytačy nie zusim zrazumieli, što adbyvajecca. Pasprabuju rastłumačyć.
Kalekcyja Valentino składajecca z dvuch asnoŭnych kampanientaŭ: umoŭna etničnaha (pieršyja try zdymki pa spasyłcy) i ŭmoŭna «raskošnaha» ci «post-etnična-vykštałconaha». Vakoł etničnych vyrabaŭ kalekcyi adrazu pačałasia sprečka, ci biełaruskija jany. Šmat chto z admysłoŭcaŭ i znaŭcaŭ uzoraŭ i paternaŭ vykazaŭsia, što župany adsyłajuć da tradycyjnaj huculskaj vopratki, raspaŭsiudžanaj u paŭnočnych Karpatach. Što charakterna, ruskija patryjoty adrazu padniali chalivar na temu taho, što vyraby Valentino, biezumoŭna, natchnionyja ruskimi tradycyjnymi kaściumami, i kali niechta nie bačyć na madelach kakošnikaŭ, dyk jon prosta drenna hladzić. Picierski karystalnik Facebook Maksim Čarnicoŭ zaznačyŭ u siabie ŭ błohu, što «dyzajniery doma Valentino pieratvarajuć ruski narodny kaścium u kalekcyju haute couture».
Kali ŭ vas paciahnułasia ruka paspračacca z Čarnicovym, nie śpiašajciesia, a prahladzicie etničnuju častku kalekcyi ŭvažliva. Paviercie čałavieku, jaki zmarnavaŭ na heta šmat hadzin: akramia lubych biełaruskamu sercu vyšyvanak i naŭprost pobač ź imi tut žyvuć samyja trušnyja ruskija sarafany (hladzicie druhuju fotku tut).
Niekamu moža padacca, što modny dom Valentino zachvareŭ na šyzafreniju, źmiešvajučy ŭ adnym šejkiery ruskuju, takuju nie padobnuju na našuju, biełaruskuju, takuju nie padobnuju na ruskuju, dy ŭkrainskuju tradycyjnyja vopratki. Ale toje, što adbyłosia, značna bolš prykra dla nas. I dla Šahała, darečy.
Reč u tym, što kali hladziš ź Italii, dyk što Rasija, što Ukraina, što Biełaruś — heta litaralna adno i toje ž. Nie, Valentino nie chacieŭ pakryŭdzić nas, prynižajučy ŭklučeńniem u Rasiju. Jon prosta ščyra nie bačyć adroźnieńniaŭ! I nie tolki jon, darečy: dla ŭsioj Zachodniaj Jeŭropy Rasija, Biełaruś, Ukraina — heta adna kraina, umoŭnaje «słavianskaje SSSR».
Mark Šahał u vienskaj «Albiercinie» visić u zale «Ruskaje mastactva». I tut pačynajecca samaja cikavaja častka historyi. Častka, što tyčycca Šahała.
Bo mienavita adsiul — «z Rasii» — skoknuli ŭ kalekcyju «vyšyvanki». Niechta ź biełaruskich patryjotaŭ dapuściŭ, što Valentino nastolki dobra viedaje bijahrafiju i pachodžańnie Šahała, što zdoleŭ uciamić, što mastak — biełarus? Bo narodžany ŭ Viciebsku (pry tym, što ŭ pałovie zachodnich bijahrafij Šahała miescam narodzinaŭ značycca Liozno, Russia)? Dyk davajcie budziem realistami — navat siarod zamiežnych admysłoŭcaŭ, daśledčykaŭ Šahała, navina pra toje, što Viciebsk ciapier — heta nie Rasija, vyklikaje šok!
Dalej. Vy dumajecie, što, daviedaŭšysia adniekul pra składany i pakručasty los Viciebska, jahonuju šmatlikuju źmienu dziaržaŭnaj prynaležnaści ŭ 1920-ja (BSSR u kančatkovym składzie była stvoranaja tolki ŭ 1924-m; pytańniu šahałaŭskaj identyčnaści pryśviečany asobny raździeł u majoj knizie «Radzima. Mark Šahał u Viciebsku ŭ 1914-1920-ch», što vyjdzie na ruskaj movie ŭ hetym hodzie), daviedaŭšysia pra heta i razabraŭšysia ŭ hetym, Valentino vyrašyŭ źviarnucca da estetyčnych karanioŭ, što fundujuć biełaruskuju identyčnaść? Ci nie nadta vialikaja daśledčyckaja praca jak dla italjanskaha dyzajniera? Vam nie padajecca?
Mark Šahał paŭsiul kazaŭ pra toje, što jon — ruski mastak.
Čas ad času zaznačaŭ, što jon «ruski habrejski mastak». Prymietnik «biełaruski» nie hučaŭ ź jahonych vusnaŭ ni razu (!). Heta vialikaja praca — viarnuć Šahała Biełarusi, i, paviercie, modny dom Valentino hetaj pracaj zajmacca nie budzie.
I apošni pavarot. Možna było b dapuścić, što «biełaruskija vyšyvanki» kročyli ŭ kalekcyju haute couturenaŭprost z pałotnaŭ Šahała. Što ŭ jaho jość vyjavy, na jakich jaho surodzičy vodziać karahody vakoł bieł-čyrvona-biełaha ściaha, majučy na śpinach vyrazna bačnyja tatuchi z «Pahoniaj», i niedzie ŭ niabiosach užo vymaloŭvajecca napaŭprazrysty partret Zianona.
Dyk chacieŭ by rasčaravać.
Uražańnie ab etničnym pachodžańni ziemlakoŭ Šahała možna ŭziać, naprykład, z hetaj voś karciny.
Ćmianyja nievyraznyja fihury, šmat chto ŭ doŭhich palito, jašče niechta ŭ formie žaŭnieraŭ carskaj armii: skrypki, barody, boty. Nijakich vyšyvanak. Haradskija žychary na pracach viciebskaha pieryjadu zvyčajna apranuty internacyjanalna, bieź biełaruskich etničnych admietnaściaŭ (ale časam z habrejskimi). Tamu ja nie viedaju, što i jak u hetaj kalekcyi uziataje z prac Šahała. Dla mianie hałoŭny paznavalny žanočy vobraz «biełaruskaha pieryjadu» — mahičnaja kachanaja mastaka, Beła (nasamreč Bierta) Šahał. Vieličnaja, pryhožaja, apranutaja ŭ adnu i tuju ž sukienku — čornuju, z šyrokim biełym advarotam. Voś jana na tle niabiosaŭ, voś jana ž z Markam.
Toje, što my bačym u Valentino, — nijakija nie razvahi nad siłuetam Beły, ale toje, što style.com vyrazna vyznačaje jak«Russian pieces».
Adziny vodblisk sapraŭdnaha Šahała, jaki kranuŭ mianie ŭ hetaj kalekcyi, — žyvyja ramonki ŭ vałasach madelek. I dzie jany ŭziali ramonki ŭ lutym? Voś hety cud — sapraŭdy niešta ad šahałaŭskaj kałarystyki i płastyki, ad jahonaha mistyčnaha simvalizmu.
Ź niejkaha boku historyja pra toje, jak Valentino kamiercyjna ŭdała «natchniŭsia» Šahałam, nahadvaje, jak u siaredzinie nulavych u Biełarusi pačali pradavać harełku «Šahał», čym vielmi ździvili suśvietny Šahałaŭski kamitet. Kamiersanty navat pytalisia davieści, što nie mali na ŭvazie taho samaha Šahała, što nazva pryjšła ad umoŭnaha Šahała, i hety samy «ŭmoŭny Šahał» staŭsia miemam siarod maładych daśledčykaŭ.
Ale ź inšaha boku, Valentino — dyzajnier modny. Užo ŭ traŭni jahonyja «Russian pieces» budzie nasić uvieś Halivud. I havaryć pry hetym pra Šahała, zhadvajučy imia našaha słavutaha ziemlaka.
U Biełarusi źjavicca šaniec na hetaj chvali zajavić pra svaju rolu ŭ žyćci tvorcy, nahadać pra Viciebsk, viciebskuju mastackuju škołu i ŭsio, što adbyvałasia ŭ horadzie ŭ 1918-1920-ja. Budziem spadziavacca, chacia b da niekaha dojdzie, što baby ŭ kakošnikach ź miadźviedziami na vulicach matroškami tut bolej nie handlujuć.
***
17 lutaha ŭ kanfierenc-zale Novotel (Vilnia, Litva) adbudziecca adkrytaja lekcyja Viktara Marcinoviča «Marc Chagall in Vitebsk», padčas jakoj aŭtar prezientuje vyniki svajho vienskaha daśledavańnia i raspaviadzie pra knihu Rodina. Marc Chagall in Vitebsk 1914-1920. Pracoŭnaja mova sustrečy — anhlijskaja, uvachod volny, ale kolkaść miescaŭ abmiežavanaja, tamu RSVP: [email protected].
