Čatyry tendencyi biełaruskaj ekanomiki. Adna ź ich dosyć niečakanaja
Što adbyvajecca apošnim časam u ekanomicy? Asnoŭnyja ŭnutranaekanamičnyja trendy analityki apisali ŭ ahladzie «Biełaruski trekier pieramien». Adna z tendencyj namieciłasia tolki paśla pačatku vajny.
28.06.2022 / 12:41
Pieršaja tendencyja. VUP padaje try miesiacy zapar
Užo ŭ sakaviku možna było kanstatavać uvachodžańnie Biełarusi ŭ recesiju, kali VUP źniziŭsia na 3,3% u paraŭnańni z sakavikom 2021 hoda.
U krasaviku niehatyŭny trend čakana ŭzmacniŭsia i, pavodle papiarednich źviestak, padzieńnie ŭ paraŭnańni z krasavikom 2021 hoda skłała 6,5%. Adpaviedny pakazčyk u mai byŭ roŭny ŭžo 8,5%.
Samyja niehatyŭnyja tendencyi nazirajucca ŭ apracoŭčaj pramysłovaści, padzieńnie jakoj na 12% tłumačyć praktyčna pałovu krasavickaha źnižeńnia.
Absalutnym antylideram akazaŭsia handal, dzie paśla ŭsplosku praz paničnyja zakupki, vyklikanyja pačatkam vajny, padzieńnie da krasavika 2021-ha skłała bolš za 20%. Siektary budaŭnictva i transpartnych pasłuh prasieli bolš čym na 15%. Pramysłovaja vytvorčaść skaraciłasia bolš čym na 10% pry roście składskich zapasaŭ na 8%.
Adzinym drajvieram rostu ekanomiki zastajecca siektar IT, jaki pakazaŭ rost 7% u pieršym kvartale da adpaviednaha kvartału papiaredniaha hoda, a ŭ krasaviku paskoryŭsia da praktyčna 15-pracentnaha rostu ŭ adnosinach da krasavika 2021-ha.
Inflacyja z pačatku hoda skłała bolš za 16%, što ŭ razy pieravyšaje zajaŭlenyja metavyja pakazčyki Nacbanka, ale pry hetym nie źjaŭlajecca rekordam u sučasnaj historyi Biełarusi. Mienavita praz vysokuju inflacyju siarednija realnyja dachody pačali padać: źnižeńnie pakul składaje 1-2%.
Druhaja tendencyja. Utojvańnie infarmacyi i słaviesnyja interviencyi
Pieršaj reakcyjaj pradstaŭnikoŭ ekanamičnaha błoka ŭrada na raspačatuju vajnu i nastupnyja sankcyi stała admaŭleńnie prablemy. Tak, 25 lutaha pieršy namieśnik premjer-ministra Snapkoŭ zajaviŭ ab adsutnaści asablivych ciažkaściaŭ dla pracy pradpryjemstvaŭ i spažyvieckaha rynku. Adzinaj prablemaj na toj momant jon nazvaŭ zakryćcio Adeskaha porta. Snapkoŭ vykazaŭ upeŭnienaść, što i heta łahistyčnaja ciažkaść moža być vyrašana na praciahu 10 dzion.
Premjer-ministr Hałoŭčanka u toj ža dzień, kamientujučy pasłableńnie biełaruskaha rubla, zajaviŭ, što ličyć vahańni nastupstvam nahniatańnia destruktyŭnych sił i panikaj, jakaja skončycca praź niekalki dzion. Tezisy ab tym, što sankcyi i vajna ŭ susiedniaj krainie nijak nie paŭpłyvajuć na ekanomiku Biełarusi, paśla rehularna paŭtaralisia z vysokich trybun. Časam hučali zajavy ab stanoŭčym efiekcie abmiežavańniaŭ — pakolki jany dajuć biełaruskim tavaram mahčymaść zaniać nišy, vyzvalenyja zamiežnymi kampanijami na rasijskim rynku.
Paśla pačatku vajennych dziejańniaŭ va Ukrainie Nacyjanalny bank pierastaŭ publikavać rehularnyja daśledavańni ekanamičnaj kanjunktury.
Abmiežavaŭšy dostup da abjektyŭnych danych, urad praciahnuŭ viasiołkavyja zajavy, u jakich pa-za kantekstam razhladajecca tolki toj ci inšy stanoŭčy faktar.
Naprykład, u vialikim intervju ad 24 maja Raman Hałoŭčanka sfakusavaŭ uvahu na rekordnym uzroŭni pramych zamiežnych inviestycyj, što pavinna śviedčyć ab stanoŭčaj ekanamičnaj situacyi. Pry hetym za kadram zastaŭsia toj fakt, što hety pakazčyk byŭ dasiahnuty za košt faktyčnaj zabarony zamiežnym kampanijam na vyviadzieńnie dachodaŭ.
Uzmocnieny spad VUP taksama nie byŭ zhadany.
Nahadajem, što ŭ 2021 hodzie ŭ Kryminalny kodeks była ŭniesiena papraŭka ab kryminalnym pakarańni za raspaŭsiud iłžyvych źviestak ab ekanamičnym stanoviščy spraŭ u Respublicy Biełaruś.
Treciaja tendencyja. Adziaržaŭleńnie ekanomiki
Trend na pašyreńnie ŭmiašańnia dziaržavy ŭ ekanomiku ŭ bolšaj ci mienšaj stupieni isnavaŭ u Biełarusi na praciahu ŭsiaho kiravańnia Alaksandra Łukašenki. Jašče ŭ 1995 hodzie jon abiacaŭ «pacisnuć ruku apošniamu pradprymalniku krainy» i ŭdakładniaŭ, što ličyć bizneśmienaŭ «vašyvymi błochami». Z časam antyrynkavaja pazicyja dziaržavy pačała słabieć, a ŭ 2017-2019 hadach Łukašenka navat nie raz adznačaŭ pośpiechi pryvatnaha biznesu i IT-siektara.
Paśla pratestaŭ 2020-2021 hadoŭ majatnik znoŭ kačnuŭsia ŭ advarotny bok, i razam z aryštami bujnych pradprymalnikaŭ i nieakredytacyjaj dyrektaraŭ kamiercyjnych bankaŭ pasypalisia abvinavačvańni pryvatnaha biznesu ŭ niełajalnaści i razhonie inflacyi.
«Biełhazprambank», raniej uznačaleny Viktaram Babarykam, faktyčna pierajšoŭ pad dziaržaŭnaje kiravańnie.
U 2020 hodzie 6 dyrektaraŭ i členaŭ praŭleńnia kamiercyjnych bankaŭ Biełarusi byli pryznanyja tymi, chto «nie adpaviadaje kvalifikacyjnym patrabavańniam i patrabavańniam da dziełavoj reputacyi». U 2021 hetaja ličba vyrasła da 12, a za pieršyja 5 miesiacaŭ 2022 hoda skłała ŭžo 10. Pry hetym u 2017-2019 hadach lik «niekvalifikavanych» kiraŭnikoŭ kamiercyjnych bankaŭ u Biełarusi składaŭ ad 2 da 4 u hod.
Pa ŭsioj bačnaści, takaja miera prymianiajecca da kamiercyjnych bankaŭ dla taho, kab tyja bolš achvotna išli na śpisańnie kredytaŭ dziaržaŭnym pradpryjemstvam, vykonvali «rekamiendacyi» rehulatara i nie razhałošvali dastupnuju im hramadska važnuju infarmacyju.
Adzin z krajevuholnych kamianioŭ paradyhmy pieravahi dziaržaŭnaj ekanomiki — pierakananaść u tym, što ŭłada moža inviestavać hrošy racyjanalniej za zvyčajnych udzielnikaŭ rynku. Tak, premjer-ministr Hałoŭčanka jašče ŭ kancy 2020 hoda ŭskładaŭ nadziei adnosna ekanamičnaha rostu mienavita na pačatak novaha dziaržaŭnaha inviestcykła.
Hałoŭnym ahientam dziaržaŭnych inviestycyj u Biełarusi źjaŭlajecca Bank raźvićcia — mienavita tudy ściakajucca svabodnyja srodki i śpiecyjalnyja pravy.
Tak, u listapadzie 2021 hoda Nacbank dazvoliŭ układvać svabodnyja srodki Ahienctva pa harantavanaj kampiensacyi bankaŭskich układaŭ fizičnych asob u ablihacyi Banka raźvićcia, a paźniej Bank raźvićcia praź sieryju śpiecyjalnych ukazaŭ zmoh emitavać ablihacyj na niekalki miljardaŭ rubloŭ.
Akramia dziaržaŭnaj inviestycyjnaj prahramy, z momantu palityčnaha kryzisu 2020 hoda ŭrad stała bolš aktyŭna ŭmiešvacca ŭ cenaŭtvareńnie. Jon niekalki razoŭ vinavaciŭ pryvatnych rytejleraŭ ŭ štučnym zavyšeńni cen, a adzin z uładalnikaŭ bujnoj sietki kramaŭ navat byŭ aryštavany paśla taho, jak Alaksandar Łukašenka publična abvinavaciŭ jaho ŭ niežadańni pradavać biełaruskija tavary.
Źjaviŭsia śpis tavaraŭ, ceny na jakija pavinny kantralavacca Ministerstvam antymanapolnaha rehulavańnia i handlu, što pryviało da jašče bolšaha rostu cen.
Uvahu Alaksandra Łukašenki pryciahnuŭ i adziny siektar ekanomiki Biełarusi, jaki raniej u najmienšaj stupieni byŭ achopleny dziaržavaj — IT. Ad abiacańniaŭ razabracca z Parkam vysokich technałohij, kryminalnaha pieraśledu asobnych kampanij i pahroz u adras najbujniejšych hulcoŭ haliny Łukašenka pierajšoŭ da ahučvańnia ŭłasnaha bačańnia raźvićcia IT-kampanij u sučasnych umovach.
Čacviortaja tendencyja. Ačahovaja libieralizacyja
Hetaja tendencyja źjaviłasia tolki paśla pryznańnia Biełarusi suahresaram u vajnie i ŭzmacnieńnia sankcyj.
Paśla pačatku vajny i ŭzmacnieńnia sankcyjnaha cisku biełaruskija pradprymalniki čakali pasłableńniaŭ i padtrymki ad dziaržavy.
Respublikanski sajuz pramysłoŭcaŭ i pradprymalnikaŭ padrychtavaŭ prapanovy pa padtrymcy biznesu. Jon vykazvaŭ nadzieju na źmianšeńnie biurakratyčnych pieraškod i pravierak, dapamohu ŭ abychodzie šerahu sankcyj, padatkovyja kanikuły i valutnyja pasłableńni. A respublikanskaja kanfiederacyja pradprymalnikaŭ prasiła vydzielić im 1,2 miljarda rasijskich rubloŭ ź biudžetu Sajuznaj dziaržavy.
Adnak ministr finansaŭ Sielivierstaŭ adchiliŭ bolšuju častku prapanoŭ pradprymalnikaŭ, zajaviŭšy, što hrošy patrabujucca na pasiaŭnuju. Tym nie mienš na niekatoryja źmiakčeńnia umoŭ dla bizneśmienaŭ dziaržava ŭsio ž pajšła. U pryvatnaści, byŭ piacirazova (da 1000 jeŭra) pavyšany limit koštu pasyłak dla biaspošlinnaha ŭvozu ŭ Biełaruś, šmat u čym admieniena embarha na ŭvoz praduktaŭ charčavańnia ź ES, a taksama źniatyja abmiežavańni na vyjezd z krainy.