Мікраздымак бацыл сібірскай язвы. Фота: Wikimedia Commons
Першыя два выпадкі захворвання былі зафіксаваны ў Чувашыі 15 сакавіка. Праз тыдзень медыкі выявілі трэці выпадак сярод тых, хто кантактаваў з першымі захварэлымі. Але спыніць распаўсюд не ўдалося. 23 сакавіка пацыент з сібірскай язвай быў шпіталізаваны ў Сергіевым Пасадзе пад Масквой. Ён прыехаў з Чувашыі.
Ці трэба баяцца яе трапляння ў Беларусь? Паспрабуем разабрацца.
Сібірская язва, ці, як яе называлі ў Беларусі даўней, вуглік, мае старажытную гісторыю. Хвароба адметна тым, што на яе хварэюць і з'яўляюцца пераносчыкамі як людзі, так і жывёлы. Яна працякае маланкава і (у чалавека) пераважна ў карбункулёзнай форме. Характарызуецца інтаксікацыяй, запаленнем скуры, лімфатычных вузлоў і ўнутраных органаў.
Хваробу выклікае спецыяльная бактэрыя. Па-за арганізмам пры доступе кіслароду яны ўтварае споры. Яны маюць вялікую ўстойлівасць да высокіх тэмператур, высушвання і сродкаў дэзынфекцыі. Споры ў глебе могуць захоўвацца стагоддзямі. Пры ўздзеянні прамых сонечных промняў яны гінуць праз 10—15 сутак.
Інфекцыя пранікае праз пашкоджанні на скуры. Здараецца, што і праз слізістыя абалонкі дыхальных шляхоў і страўнікава-кішачнага тракту. Інкубацыйны перыяд складае ад некалькіх гадзін да 2—3 дзён (здараецца і да сямі).
Першае праяўленне хваробы — сверб. Пасля з'яўляецца гнойная пляма, якая пазней пачынае пузырыцца. Праз некалькі дзён яна пераўтвараецца ў язву, якая баліць. Язва пакрываецца чорным струпам. У чалавека павышаецца тэмпература, баліць галава, ломіць косці. Смяротнасць наступае ў 20%.
Пры лёгачнай форме павышаецца тэмпература, пачынае калаціць, з'яўляюцца болі ў грудзях, пачынае выдзяляцца макрота. Праз 3—5 дзён развіваецца вострая лёгачная недастатковасць. Смерць наступае ў 90% выпадкаў. Пры раннім лячэнні яна зніжаецца напалову.
Самая рэдкая форма — кішачная, якая праяўляецца ў моцных болях у паясніцы і жываце, млоснасці, ванітаванні, вадкім стуле з кроўю. Смяротнасць — 25—60%.
Галоўнае пры лячэнні — ранні прыём антыбіётыкаў. Затрымка значна зніжае шанцы на выжыванне. Усе існуючыя прэпараты эфектыўныя толькі ў выпадку іх ранняга прыёму.
Успышкі сібірскай язвы перыядычна фіксаваліся як у старажытнасці, так і ў навейшы час.
Напрыклад, газета «Наша Ніва» (№ 23) у 1914 годзе паведамляла пра эпідэмію вугліка ў Свянцянскім уездзе ў двары Шэметава памешчыка Скірмунта. Ад яе гінула скаціна.
Апошні вядомы выпадак быў зарэгістраваны ў вёсцы Хатомель Столінскага раёна 10 жніўня 2019 года. Тады таксама хварэлі жывёлы.
У Расіі выпадкі сібірскай язвы здараюцца рэгулярна. Яе выяўлялі ў 2019 і 2022 гадах ў Стаўрапольскім краі, у 2020-м — у Дагестане. І вось ў гэтым годзе ў Чувашыі. Прычым хварэюць людзі.
Вядомы выпадкі штучнага распаўсюджвання хваробы. Так у 2001 годзе споры вугліка былі дасланы па пошце ў некалькі офісаў СМІ і двум сенатарам у ЗША. Заразіліся 22 чалавекі. З іх пяць памерлі.
Лічыцца, што чалавеку нельга заразіцца сібірскай язвай ад іншага чалавека. Галоўнай крыніцай з'яўляецца ўжыванне прадуктаў жывёлагадоўлі (мяса, малака), якія не прайшлі ветэрынарна-санітарную экспертызу.
Таксама заражэнне можа наступіць пры доглядзе за хворай жывёлай, яе забіцці, зняцці скуры, разбіранні туш, пахаванні трупаў, а таксама пры кантакце з прадуктамі жывёлагадоўлі, якія ўтрымліваюць споры сібірскай язвы.
Заразіцца таксама можна пры ўжыванні вады, праз укусы насякомых (мух, слепняў), а таксама паветрана-кропельным шляхам.
Існуе вакцына супраць сібірскай язвы. Для жывёл яна прадаецца ў ветаптэках. А вось калі беларус захоча прышчапіцца, то сутыкнецца са складанасцямі.
Гэтая прышчэпка не ўваходзіць у пералік 12 інфекцыйных захворванняў, унесеных у Нацыянальны каляндар прафілактычных прышчэпак. Але ёсць у спісе 18 інфекцый, імунізацыя супраць якіх праводзіцца па эпідэмічных паказчыках. Звычайна імунізацыі падвяргаюцца асобы, якія адносяцца да групы рызыкі. Яна робіцца раз на 5 гадоў.
Такім чынам, улічваючы той факт, што галоўным распаўсюджвальнікам гэтай заразы з'яўляюцца жывёлы, можна з вялікай упэўненасцю сцвярджаць, што эпідэміі не будзе.
Чытайце таксама:
Доктар Салошкін: Усё аб прышчэпках і зменах у беларускім календары вакцынацыі
"