Калаж: Onliner
Як выйсці на даход у некалькі тысяч долараў у месяц, калі ты не айцішнік, не буйны прадпрымальнік і нават не топ-менеджар? Варыянтаў няшмат, і часцей за ўсё ў такой сітуацыі людзі задумваюцца аб сезоннай падпрацоўцы за мяжой. Павел не разглядаў для сябе Польшчу і іншыя суседнія краіны: кажа, што зарабіць €1-1,5 тыс. можа і ў Беларусі. А вось артыкул пра Нарвегію, дзе маракам плацяць па €8-10 тыс., натхніла на тое, каб вывучыць пытанне.
— Я спісаўся з героем артыкула ў Instagram. Ён мне расказаў, як дзейнічаць. Шлях меўся быць доўгі, моташны і не заўсёды эфектыўны, але я вырашыў паспрабаваць знайсці працу на судне або рыбным заводзе, а заадно паглядзець прыгожую краіну.
Перспектыва цяжкай фізічнай працы Паўла ніколі не палохала: каля васьмі гадоў ён займаўся ў Менску аздабленнем кватэр, працаваў як індывідуальны прадпрымальнік.
— Адукацыі ў мяне, лічыце, няма ніякай. Пасля школы нейкі час вучыўся ў каледжы, але кінуў. Потым паступіў у прыватны ўніверсітэт на тэхніка-праграміста і таксама зразумеў, што не маё. У будаўнічую сферу патрапіў выпадкова: убачыў абʼяву з вялікім заробкам, дзе шукалі брыгаду для аздаблення кватэры. Знайшоў на барахолцы рабят і стаў паціху разам з імі вучыцца з нуля. Займаўся ўсім запар: тынкаваў сцены, фарбаваў і клеіў шпалеры, укладваў плітку.
У сярэднім Паўлу ўдавалася зарабляць каля 3000—3500 рублёў за месяц. Гэты даход дазваляў на належным узроўні забяспечваць сямʼю (у беларуса ёсць жонка і двое дзяцей).
— Грошы добрыя, але ўсё роўна знікалі яны неяк вельмі хутка — гэта першы мінус. Другі мінус — ты не ведаеш, як павядзе сябе заказчык. Ёсць такія, якія будуць хадзіць з лупай і зважаць на любую мікрадрапінку, якая за шафай. Або калі кладзеш плітку, чалавек будзе хадзіць і замяраць швы — і не растлумачыш, што плітка з завода можа прыйсці крываватай. Увогуле, у працы было шмат стрэсу, — успамінае суразмоўца.
«Калі пастукацца ў 100 дзвярэй, адна абавязкова адкрыецца»
Год таму Павел задаўся за мэту знайсці працу ў Нарвегіі. Пачаў з таго, што заходзіў на нарвежскую Google (google.no) і з дапамогай перакладчыка ўбіваў у пошук запыты «рыбныя фабрыкі» і «рыбныя заводы».
— Ёсць яшчэ дадатак MarineTraffic — там я зрабіў сартаванне па судах. Абраў Нарвегію і тып судна — рыбалоўнае. Адтуль браў назовы судоў і таксама праз Google шукаў кантакты фірмы.
Па гэтых кантактах Павел рассылаў сваё рэзюмэ. Сам тэкст CV пісаў праз шаблон — знайшоў яго ў інтэрнэце, проста запоўніў і рассылаў на эмэйл. Адправіў у агульнай складанасці 931 ліст.
— Адказалі мне працэнтаў на 10 лістоў. У асноўным пісалі: вядома, прыязджайце да нас працаваць, але вам патрэбен від на жыхарства ў Нарвегіі. І толькі адзін з працадаўцаў, з якім я падпісаў кантракт, адказаў, што дапаможа мне з дакументамі. Я не скажу, што гэта шанцаванне.
Мусіць, я проста ўзяў колькасцю: калі пастукаеш у 100 дзвярэй, прынамсі адна адкрыецца.
На сайце Udi.no падрабязна прапісаны патрабаванні для тых, хто хоча прыехаць на сезонную падпрацоўку ў Нарвегію. Для легальнага працаўладкавання патрэбна віза (від на жыхарства для працы). А каб яе атрымаць, са старту павінна быць запрашэнне ад нарвежскага працадаўцы. Павел кажа, што ў ягоным выпадку запрашальным бокам стала агенцтва, якое займаецца падборам персаналу для іншых кампаній.
Павел запоўніў анкету на сайце, падрыхтаваў усе дакументы па спісе, а працадаўца адвёз іх у міграцыйны аддзел паліцыі. Таксама агенцтва аплаціла за беларуса кошт візы — гэта 6500 нарвежскіх крон (каля €624). Дамоўленасць была такая: гэтыя выдаткі аднімуць з першых двух заробкаў Паўла.
— Праз тры месяцы на пошту прыйшло апавяшчэнне, што мне выдалі працоўны від на жыхарства на шэсць месяцаў. Трэба было аддаць свой пашпарт у візавым цэнтры ў Менску, каб яны адправілі яго ў нарвежскую амбасаду ў Маскву. Там было ўсё не вельмі гладка, абяцалі за сем дзён паставіць уязную візу, а ў выніку гэта заняло два тыдні. Пашпарт я забіраў амаль перад самым вылетам.
У кантракце прапісана пагадзінная аплата — € 20 у гадзіну
Беларус прыляцеў у Нарвегію крыху больш за месяц таму і пасяліўся ў мястэчку Роан. З жытлом Паўлу таксама дапамог працадаўца — самому нічога шукаць не прыйшлося. Умовы камфортныя: мужчына дзеліць двухпавярховы домік на 80 «квадратаў» з двума суседзямі, таксама мігрантамі. У кожнага свой пакой, у хаце ёсць посудамыйка, вялікі плазменны тэлевізар. За такое жытло беларус плаціць 2500 нарвежскіх крон (каля €240 у месяц).
Першапачаткова Павел дамовіўся з працадаўцам на поўную занятасць на рыбным заводзе з аплатай €20 за гадзіну да выліку падаткаў. Калі беларус прыехаў у Нарвегію, высветлілася, што той завод, на які яго планавалі ўладкаваць, не працуе. Таму першыя два тыдні ён працаваў на будоўлі, а потым для яго знайшлі іншую рыбную фабрыку.
— Мы займаемся разгрузкай рыбы з маразільных камер і фасоўкай яе ў кантэйнеры. У памяшканні, дзе я працую, каля 5—10 градусаў, але, у прынцыпе, не холадна, таму што нам выдаюць добрае працоўнае адзенне. На працягу дня мы ўвесь час змяняемся: хтосьці дастае рыбу з пластыкавых кантэйнераў і кладзе на канвеер, наступны ўнізе ловіць гэтую рыбу ў пакеты, потым іншы чалавек пакуе яе ў скрыні і адпраўляе далей. І ёсць чалавек, які дзяжурыць на кантрольных шалях і клеіць этыкеткі.
Праца на заводзе не падалася Паўлу цяжкай: у Менску фізічна ён стамляўся больш. Беларус нават просіць даваць яму перапрацоўкі, але пакуль, як новенькаму, дадатковыя гадзіны яму не даюць.
— На завод нас возяць на машыне, дарога займае 10 хвілін. Калі прыходзім раніцай, спачатку прабіваем асабістую картку для ўліку часу, потым ідзем у сталовую, пʼем каву або какава з печывам. З сямі да дзевяці раніцы працуем — далей перапынак 20 хвілін. У 11:00 мы ідзем на абед, а потым зноў працуем з перапынкам кожныя дзве гадзіны. У дзень на заводзе мы знаходзімся восем гадзін, але паўгадзіны абеду не аплачваюцца, таму фактычна мне плацяць за сем з паловай гадзін у дзень.
Пасля працоўнага дня на рыбным заводзе першае жаданне — гэта пайсці ў душ, прызнаецца беларус.
— Але я б не сказаў, што там прама вельмі моцна пахне, як мне расказвалі. Ёсць пах рыбы, вядома, але не такі моцны, як апісвалі, — запэўнівае Павел.
Ці можна ехаць у Нарвегію без ведання англійскай?
Разам з беларусам на заводзе працуюць у асноўным мігранты: палякі, балгары, літоўцы, латышы, эстонцы, — нарвежцаў вельмі мала. Ёсць тыя, хто гаворыць па-руску, але ў асноўным зносіны адбываюцца на англійскай. Павел спраўляецца, хоць размоўнай яго англійскую дакладна не назавеш.
— Даўным-даўно я нядоўга жыў у Егіпце і там патроху пачаў размаўляць на англійскай, але потым мову доўга не практыкаваў. Перад выездам у Нарвегію займаўся чатыры-пяць месяцаў, слухаў аўдыякніжкі. І ўсё роўна, калі толькі прыехаў сюды, было цяжкавата ўспрымаць гаворку на слых. Але тыдні праз тры ўжо пачаў усё разумець. Актыўна весці размову я пакуль не магу, але на базавыя пытанні адказваю лёгка.
Вечары і выходныя Павел імкнецца праводзіць актыўна. Ён ужо ездзіў са знаёмымі на рыбалку, хадзіў у горы. Прырода Нарвегіі пакуль выклікае дзікае захапленне. Што да самой краіны, то з высновамі беларус не спяшаецца: занадта мала часу прайшло.
— У вялікіх гарадах я не жыў, а ў маленькіх вельмі ціха, спакойна, але мне нібы чагосьці не хапае, відаць, не прывык.
Здзіўляе тое, як добра жывуць нарвежцы — незалежна ад таго, наколькі статутная ў іх праца. Ці ледзь не ў кожнага ёсць Tesla, ва ўсіх добрыя хаты, лодкі. І мне падабаецца, што мясцовыя вельмі актыўна бавяць вольны час: ходзяць у горы, на канцэрты, не тухнуць дома.
Колькі можна зарабіць на рыбным заводзе?
Цяпер пра заробак. Павел ужо атрымаў на картку грошы за першыя два тыдні працы на заводзе. «Бруднымі» выйшла ў раёне 18 тыс. крон — гэта €1735. Для тых, хто першы год працуе ў Нарвегіі, падатак фіксаваны — 25%, гэта значыць застаецца каля € 1300. Яшчэ €300 у беларуса аднялі за візу (і здымуць яшчэ столькі ж у наступным месяцы). Адымаем аплату жылля і атрымліваем чысты заробак — у гэтым месяцы ён склаў крыху больш за € 750.
Сціпла, але гэта толькі пачатак, разважае Павел. У наступным месяцы ён разлічвае на заробак €3500 «бруднымі» і плануе ў будучыні браць падпрацоўкі.
Адымаем падаткі і жыллё — і атрымліваем каля € 2000-2500 на рукі. Для параўнання: сярэдні заробак у Нарвегіі ў 2022 годзе склаў крыху больш за 50 тыс. нарвежскіх крон (каля €4800). Ізноў жа гэта лічба да выліку падаткаў. Стаўкі розныя: чым вышэй даход, тым большую суму падатку трэба плаціць.
Жыццё ў Нарвегіі нятаннае, але Павел кажа, што пакуль яму ўдаецца марнаваць мінімум грошай.
— Шмат хто пытаецца мяне пра кошты на прадукты: лічыцца, што ў Нарвегіі ўсё вельмі дорага. Але на харчаванне ў гэтым месяцы я выдаткаваў не так шмат — каля € 250. Па адчуваннях, прадукты недзе на 20% даражэйшыя, чым у Беларусі. Нават танней штосьці знаходжу, трэба проста выбіраць. Хлеб, напрыклад, можа каштаваць €3 ці €1 — гледзячы дзе купляць. Цыгарэты, вядома, вельмі дарагія — € 16 за пачак.
Павал даслаў чэк з крамы і распісаў прыкладныя кошты:
- Сумесь гародніны — €2,5.
- Яйкі (18 шт.) — €5,7.
- Фарш (400 г) — €6,7.
- Сырная паста ў цюбіку — €2,8.
- Нарэзка салямі — €3,8.
- Нарэзка сервелат — €2,5.
- Сасіскі (600 г) — €5,5.
- Кава (175 г) — €3,6.
- Чай Lipton — €3,3.
- Бульба (2 кг) — €4,4.
- Маргарын — €1,5.
- Нарэзаны сыр — €4,3.
- Спагецці (1 кг) — €2.
«Хачу атрымаць дакументы марака і знайсці працу на судне»
Па словах Паўла, у яго няма думак аб эміграцыі, ён плануе папрацаваць на рыбным заводзе паўгода і вярнуцца ў Беларусь. А пасля невялікага адпачынку сурʼёзна нацэлены атрымаць працу ў моры. Для гэтага трэба прайсці курсы ў спецыялізаваным цэнтры па навучанні маракоў — такія ёсць, напрыклад, у Санкт-Пецярбургу і Растове-на-Доне.
— Тэарэтычная частка праходзіць анлайн, а практычныя заняткі — вочна. Навучанне доўжыцца недзе месяц. Яшчэ трэба будзе зрабіць сякія-такія дакументы, і потым я буду зноў рассылаць рэзюмэ, каб знайсці працу ўжо на нарвежскім судне. Наступную візу могуць выдаць на тры гады, а не на шэсць месяцаў.
Сезон лоўлі пачынаецца ў студзені. Калі пашанцуе, праз адну зіму Павел пойдзе ў мора, а там абяцаюць ужо зусім іншыя грошы.
— Зарплата ў моры — больш за 2 тыс. нарвежскіх крон у суткі (амаль € 200). Там ты знаходзішся круглыя суткі без выходных, графік — 8 гадзін праз 8 або 12 праз 12. Акрамя асноўнай зарплаты, маракам звычайна налічваюць працэнт ад лоўлі — такім чынам, у месяц набягае ў раёне €8-10 тыс. да выліку падаткаў. Сезон доўжыцца ад чатырох да пяці месяцаў, а потым ты вяртаешся дадому і большую частку года адпачываеш.
Чаму нельга было першапачаткова пайсці гэтым шляхам? Па словах беларуса, без досведу працы ў Нарвегіі ўладкавацца на працу мараком складана. У будучыні, як разлічвае беларус, працадаўцы будуць больш ахвотна разглядаць яго рэзюмэ.
