Апоўначы 14 верасня 2018 года генерал-маёр Андрэй Авяр'янаў, камандзір сакрэтнай аператыўнай часткі ГРУ 29155, усё яшчэ быў на працы — у штаб-кватэры ГРУ на Харашоўскай шашы.
У генерала выдаўся цяжкі дзень: пад вечар The Insider і Bellingcat апублікавалі сваё расследаванне «Салберэцкія», прысвечанае падначаленым Авяр'янава — «Пятрову» і «Башыраву», дзе даказвалася іх дачыненне да спецслужбаў. Сярод іншага ў расследаванні ўпершыню выяўлялася тое, што ГРУшнікі карыстаюцца пашпартамі прыкрыцця са спецыяльнай серыі. Тэкст заканчваўся словамі: «Таксама цікава, што калі памяняць апошнюю лічбу ў пашпартах Пятрова ці Башырава, то вы зноў выявіце людзей з дзіўнымі анкетамі, з няпоўнымі адрасамі (напрыклад, без кватэры) і адсутных у якіх-небудзь сацсетках і базах дадзеных».
Хоць Авяр'янаў не мог тады ведаць, што гэты тэкст стане толькі першым з серыі гучных расследаванняў, ён ужо разумеў маштаб катастрофы, якая здарылася: дзясяткі дзейных супрацоўнікаў, многія з якіх прама ў гэты момант знаходзіліся ў Еўропе з пашпартамі гэтай серыі.
Усё кіраўніцтва выведкі да ночы працавала ў аўральным рэжыме. За тры хвіліны да паўночы Авяр'янаву патэлефанавалі з аддзела ГРУ, які адказвае за «нелегалаў», гэта значыць разведчыкаў, якія пастаянна жывуць за мяжой пад выглядам замежнікаў і пад чужым імем. Звычайна гэтая прафесія асацыюецца са Службай знешняй разведкі, але свае «нелегалы», няхай і няшмат, ёсць і ў ГРУ. Падрыхтаваць свайго нелегала — найскладанейшая з усіх задач выведкі, на ўкараненне марнуюцца доўгія гады, разведчык павінен выдатна валодаць мовай і ўмець пераканаўча гуляць сваю ролю, адным словам ён павінен быць максімальна непадобным на «Пятрова» і «Башырава».
На наступны дзень, 15 верасня 2018 года, жанчына з пашпартам на імя Марыя Адэла Куфельт Рывера купіла білет у адзін канец з Неапаля ў Маскву. Зрэшты, самае характэрнае ў пашпарце было не імя, а яго нумар — ён толькі апошняй лічбай адрозніваўся ад пашпартоў «Пятрова» і «Башырава».
Каля дзесяці гадоў «Адэла» жыла ў розных краінах Еўропы і ў шматлікіх колах была добра вядомая як свецкая львіца, якая нарадзілася ў Перу, дызайнер са сваёй лініяй ювелірных упрыгожванняў. З ёй цесна стасаваліся ваенныя, палітыкі і журналісты, яна давала інтэрв'ю і рабіла шумныя вечарынкі, але за адзін дзень, 15 верасня 2018 года, Марыя Адэла Куфельдт Рывера ператварылася ў Вольгу Васільеўну Колабаву 1982 года нараджэння і вярнулася ў сваю маскоўскую кватэру.
Легенда
«Марыя Адэла» расказвала сваім новым знаёмым даволі экзатычную версію свайго паходжання: яна нарадзілася ў перуанскім Кальяа, яе бацька быў немцам, а маці — перуанка. Бацька іх кінуў і маці выхоўвала яе адна, а ў 1980 годзе разам з ёй паехала ў Савецкі Саюз, каб узяць удзел у Алімпійскіх гульнях (!). Тамака яе маці атрымала экстранае паведамленне з Перу, ёй патрэбна было тэрмінова вярнуцца дадому, і яна пакінула маленькую «Марыю Адэлу» на апеку нейкай савецкай сям'і (?!), з якой яна, відаць, пасябравала. Яе маці так і не вярнулася, і «Марыя Адэла» вырасла ў Расіі, маючы складаныя адносіны як з прыёмнай маці, так і з бацькам, які, як яна расказвала людзям, жорстка абыходзіўся з ёй у дзіцячыя гады.
Рым, Мальта, Парыж, Лондан
Калі менавіта «Адэла» з'явілася ў Еўропе, высветліць зараз складана, але, мяркуючы па яе фота ў сацыяльных сетках іншых людзей, знаходзілася яна ў Рыме і на Мальце ў перыяд з 2009 па 2011 год.
Марсэль Д'Арджы Сміт, якая раней працавала рэдактарам брытанскага выдання часопіса Cosmopolitan, лічыла Адэлу сваім блізкім сябрам з таго часу, як пазнаёмілася з ёй на вечарынцы з нагоды яе дня нараджэння на Мальце ў 2010 годзе. Паводле яе слоў, «Адэла» тады сказала ёй, што вывучала гемалогію ў Парыжы, але часта бывала на Мальце, дзе ў яе быў хлопец.
«Марыя Адэла» (у цэнтры) з сябрамі на тэрасе кватэры Марсэль Д'Аржы Сміт (другая злева) на Мальце 1 верасня 2010 года. Фота прадастаўлена Марсэль Д'Аржы Сміт
Па словах Марсэль Д'Арджы Сміт, «Адэла Марыя» спачатку вывучала гемалогію ва ўніверсітэце ў Рыме, а ў лютым 2011 года адправілася ў Вялікабрытанію ў рамках вучэбнай паездкі ў розныя кампаніі па дызайне адзення. У кастрычніку 2011 года «Марыя Адэла» пераехала ў Парыж, каб атрымаць ступень MBA.
У Лондан «Адэла» таксама наведвалася нярэдка, і Д'Арджы Сміт успамінае, што «Адэла» прасіла яе пазнаёміць з якімі-небудзь ангельскімі палітыкамі або лордамі, праўда, далей гутарак справа не зайшло.
Неўзабаве пасля пераезду ў Парыж яна зарэгістравала ў Францыі ўласную ювелірную гандлёвую марку пад брэндам Serein. З гэтага моманту афіцыйным бізнесам прыкрыцця для Адэлы стала гэтая ювелірная кампанія.
Дзіўны шлюб
У ліпені 2012 года «Марыя Адэла» выйшла замуж за мужчыну, які, як яна тлумачыла сябрам, быў італьянцам. Насамрэч, апроч італьянскага пашпарта, яе муж Д. М. меў эквадорскае і расійскае грамадзянства і нарадзіўся ў Маскве ў сям'і рускай маці і бацькі з Эквадора. Незадоўга да іх вяселля ён атрымаў расійскі пашпарт у пасольстве Расіі ў Эквадоры. Пасля таго як шлюб быў зарэгістраваны ў Рыме, ён ездзіў у Маскву, дзе ў верасні 2012 года атрымаў расійскі ідэнтыфікацыйны нумар падаткаплацельшчыка.
Праз год ён зноў паехаў у Маскву асобна ад «Марыі Адэлы».
Ён памёр у Маскве 13 ліпеня 2013 года ва ўзросце 30 гадоў, прычына смерці запісана ў пасведчанні аб смерці як «двайная пнеўманія і сістэмная чырвоная ваўчанка». Яго блізкія сябры былі вельмі здзіўленыя, калі даведаліся ад The Insider, што ён быў у шлюбе, пра «Марыю Адэлю» яны ніколі не чулі, і яе знешнасць ім ні пра што не казала.
Вясёлая ўдава
У пачатку 2013 года «Марыя Адэла» зарэгістравала ўласную кампанію ў Італіі — Serein SRL, мэтай якой была вытворчасць і гандаль ювелірнымі вырабамі і прадметамі раскошы. Пазней яна пераехала ў неапалітанскі прыгарад Пазіліпа з відам на заліў.
Фота з Instagram «Марыі Адэлы»
Менавіта ў Неапалі пачаўся пік кар'еры «Марыі Адэлы» як расійскага шпіёна-нелегала. На працягу наступных трох гадоў яна стала неад'емнай часткай мясцовага свецкага жыцця: адкрыла буцік ювелірных вырабаў і прадметаў раскошы, пазней ператварыла яго ў модны клуб, дзе бурліла мясцовае свецкае жыццё, і, нарэшце, узначаліла мясцовае аддзяленне дабрачыннай арганізацыі Lion's Club.
У буціку «Марыі Адэлы» былі прадстаўлены фірмовыя ўпрыгожванні з лініі Serein, якія, па ёй словам, яна распрацавала сама. На сёння неіснуючай вэб-старонцы яе кампаніі сцвярджалася: «З 1800 года мы працуем, каб ствараць маленькія творы мастацтва, якія выклікалі б эмоцыі».
«Марыя Адэла» на ўрачыстым адкрыцці канцэптуальнай крамы Serein, 11 лютага 2016 года
На справе ж зваротны пошук малюнкаў паказвае, што «маленькія творы мастацтва», якія прадаюцца ў буціку «Марыі Адэлы» і нібы «створаныя ў Неапалі», апынуліся капейкавымі цацанкамі, набытымі ў кітайскіх аптовых інтэрнэт-крам.
Lions Club і ўкараненне ў НАТА
Мабыць, галоўным дасягненнем «Адэлы», якое адкрыла ёй многія дзверы, стала атрыманне пасады сакратара ў мясцовым аддзяленні дабрачыннай арганізацыі Lion's Club у 2015 годзе. Гэтае аддзяленне, якое насіла назву Lions Club Napoli Monte Nuovo , мела адну важную асаблівасць — яно было створана афіцэрамі НАТА, якія базуюцца ў Неапалі.
Па ўспамінах падпалкоўніка Торстэна С., афіцэра нямецкага бундэсвера, які ў 2015 годзе быў скарбнікам Lion's Club, членства ў клубе скарачалася і кіраўнік неапольскага Lion's Club рэкамендаваў «Марыю Адэлу» як спосаб ажывіць актыўнасць, актывізаваўшы міжнародныя сувязі грамадзян. Ён узгадвае, што «Марыя Адэла» вельмі актыўна спрабавала ажывіць дзейнасць клуба, наведвала ўсе мерапрыемствы, а ў нейкі момант у 2018 годзе, калі сяброўства скарацілася і зноў з'явіліся перспектывы закрыцця клуба, яна нават падахвоцілася аплаціць сяброўскія ўнёскі кожнага. Тады падпалкоўнік не ўбачыў у гэтай раптоўнай шчодрасці нічога падазронага.
Фатаграфія звязанага з НАТА аддзялення Lion's Club. «Марыя Адэла» — чацвёртая справа
Трое апытаных журналістамі знаёмых «Марыі Адэлы», звязаных з НАТА, распавялі, што як чалец Lion's Club яна мела зносіны са шматлікімі супрацоўнікамі НАТА, пасябравала з шэрагам афіцэраў і часта мела зносіны з імі ў сацыяльных сетках, прычым некаторыя з гэтых сувязяў насілі відавочна рамантычны характар.
«Марыя Адэла» мела прамы асабісты доступ да шматлікіх афіцэраў НАТА і ВМС ЗША ў Неапалі, прыходзіла дадому да некаторых з іх, наведвала шматлікія мерапрыемствы, арганізаваныя НАТА ці Узброенымі сіламі ЗША, у тым ліку штогадовыя балі НАТА і Карпусы марской пяхоты ЗША. Адзінае, што пакуль незразумела, ці мела яна калі-небудзь фізічны доступ да базы НАТА.
Эвакуацыя і выдуманы рак
Пасля публікацыі The Insider і Bellingcat расследавання аб «Пятрове» і «Башыраве» са згадваннем ГРУшнай серыі пашпартоў «Марыя Адэла» у апошні раз прыляцела ў Маскву, нічога не паспеўшы растлумачыць сваім еўрапейскім знаёмым. Адзіным сувенірам з яе мінулага жыцця, які «Марыя Адэла» захапіла з сабой, была котка Луіза, якую яе знаёмыя апісалі як «адзіную стабільную рэч у яе жыцці».
Праз два месяцы пасля ад'езду яна апублікавала апошні загадкавы, але важны пост на сваёй старонцы ў Facebook. У ім яна згадала, што пакутавала ад раку, і расказала аб тым, што яе валасы зноў адраслі «пасля хіміятэрапіі».
Пакуль выдуманая «Адела» гінула ад раку, сапраўдная Вольга Колабава нядрэнна асвойвалася ў Маскве купіла Audi апошняй мадэлі і ўсялілася ў атрыманую ад дзяржавы элітную кватэру.
Новы дом «Адэлы»
Яе еўрапейскія сябры думалі, што зніклая «Адэла», верагодна, памерла. Але праз крыху больш за тры гады пасля знікнення, 4 снежня 2021 года, «Марыя Адэла» пакінула загадкавае паведамленне, на гэты раз у чаце WhatsApp з Марсэль Д'Аржы Сміт. У паведамленні было:
«Дарагая, дарагая Марсэль!
Ёсць шмат рэчаў, якія я не магу (і ніколі не змагу) растлумачыць!
Але сумую па табе вельмі і вельмі-вельмі…»
Ідэнтыфікацыя «Адэлы»
«Марыя Адэла» патрапіла ў поле зроку расследавальнікаў у канцы 2021 года, калі яны выявілі, што ўладальнікам пашпарта ГРУшнай серыі з'яўляецца чалавек з імем, якога няма ні ў адной расійскай базе. Яны выявілі, што ёй было выдадзена як мінімум тры пашпарты — адзін унутраны і два замежных — з дыяпазонаў, якімі карысталіся многія іншыя вядомыя афіцэры ГРУ.
Пошук рэальнай асобы «Адэлы» аказаўся няпростай задачай. Зваротны пошук па твары ў базе пашпартных дадзеных Расіі даў сотні магчымых супадзенняў з нізкім падабенствам, якія мы аналізавалі адно за іншым. Параўнанне двух рознаўзроставых фатаграфій «Адэлы» з крыніц у сацыяльных сетках са старым фота пашпарта грамадзянкі Расіі па імі Вольга Колабава 1982 года нараджэння ў інструменце Microsoft Azur дало менш за 35%. Аднак з-за таго, што фота ў пашпартным файле Колабавай вельмі старое, нізкі працэнт мог быць проста з-за розніцы ва ўзросце.
У астатнім жа біяграфіі Колабавай і «Адэлы» добра стыкаваліся. Па-першае, Вольга Колабава не пакінула ніякага лічбавага следа ў Маскве да 2018 года. Затое сляды яе прысутнасці часта выяўляюцца пасля лістапада 2018 года — якраз прыкладна ў той час, калі «Адэла» павінна была вярнуцца ў Маскву.
У лістападзе 2018 года Вольга Колабава набыла свой першы аўтамабіль у Расіі, новую Audi 3 2018 года выпуску — «Адэла» таксама аддавала перавагу Audi.
У сваім акаўнце ў «Аднакласніках» Колабава прасоўвае праваенны кантэнт з групы «Сябры Пуціна» і падпісаная на ветклініку ў Маскве, якая лечыць у тым ліку і катоў.
Выкарыстоўваючы старыя рэгіянальныя базы дадзеных, журналісты ў канчатковым выніку змаглі адсачыць апошнюю лічбавую прысутнасць Вольгі ў Расіі да 2005 года, калі ва ўзросце 23 гадоў яна зарэгістравала кампанію, якая гандлюе алкаголем у Краснадарскім краі ў Расіі. Выявіўшы яе тагачасную адрасную рэгістрацыю, яны змаглі адшукаць яе бацьку. Судзячы па ўсім, Вольга Колабава была патомнай грушніцай.
Вырашальным пацверджаннем таго, што «Адэла» і Вольга Колабава — адзін чалавек, стала атрыманая фатаграфія Вольгі Колабавай з яе правоў кіроўцы, зробленая ў 2021 годзе. Супастаўленне гэтых фота ўжо дало пераканаўчае супадзенне.
